جنجال تخریب خانه اعیانی ملکه توران به کجا رسید؟

در طول چهل و هشت ساعت گذشته خبرهای متفاوت و متناقضی مبنی بر تخریب یا توقف تخریب خانه اعیانی «ملکه توران»، همسر سوم رضاشاه پهلوی،  در رسانه های مختلف منتشر شده است.

«قمرالملوک امیرسیلمانی» که توران خوانده می شد، همسر سوم رضا شاه بود که فقط دو سال درعقد ازدواج شوهرش که آن روزها وزیر جنگ بود باقی ماند، او روح سرکشی داشت و بعد از تولد تنها فرزندشان، «غلامرضا پهلوی» که هم اکنون تنها فرزند در قید حیات رضاشاه است، از او جدا شد.

همان روزهای نخست بستن عقد زناشویی با ملکه توران، رضاشاه که از هیاهوی تاج الملوک، همسر دومش و اختلافات مابین هووها بیم داشت، با اعمال نظر و سلیقه توران خانم، شروع به ساخت این عمارت مدرن در یک زمین پنج هزارمتری در منطقه با ارزش زعفرانیه کرد و حالا این روزها خبر از تخریب ساختمانی منتشر می شود که بعد از انقلاب جزو املاک مصادره ای بنیاد مستضعفان و کمیته امداد بوده است.  

اما با وجود اخبار متناقضی که در طول سه روز گذشته منتشر شده، کماکان تکلیف خانه اعیانی قمرالملوک سلیمانی، در کش و واکش اختلاف نظر شهرداری تهران، سازمان میراث فرهنگی و کمیته امداد نامعلوم است و هر لحظه بیم تخریب نهایی آن می رود.

از یک سو «احمدباقر خسروی»، مدیر بافت بناهای تاریخی شهر تهران در گفت و گو با خبرگزاری فارس می گوید اخیرا کمیته امداد چون این ملک فاقد اثر ثبتی بوده ، پروانه ساختش را از شهرداری تهران می گیرد.

به نظر می رسد امکان این دست درازی از آنجا برای کمیته امداد فراهم شده که پیش از آن سازمان میراث فرهنگی اعلام کرده که این پلاک ثبتی فاقد ارزش تاریخی و معماری است.

اما همزمان با شروع عملیات تخریب ساختمان در شبکه های اجتماعی،  این خبر ازسوی فعالان محیط زیست و علاقمندان به خانه های تاریخی تهران دنبال می شود و سازمان میراث فرهنگی تحت فشار افکار عمومی به فکر ثبت فوری خانه افتاده و همزمان نیز یگان حفاظتش را برای توقف عملیات تخریب خانه به محل می فرستد.

به گفته ی «شهلا». م، یکی از فعالان حوزه میراث فرهنگی و حفاظت از بناهای تاریخی در تهران، گویا افراد حاضر و پیمانکاری که از سوی کمیته امداد در خانه ساکن بوده اند، اجازه ورود کارشناسان میراث فرهنگی را نداده اند. اما قول داده اند تا تعیین تکلیف نهایی، عملیات تخریب را متوقف کنند.

به نظر می رسد کمیته امداد یا افرادی که ساختمان به آنان واگذار شده ، در نظر داشته اند بعد از تخریب خانه اعیانی ملکه توران، یک مجمتع آپارتمانی یازده طبقه در محل احداث کنند .

گر چه گزارش روشنی در این مورد وجود ندارد اما می توان با  کنار گذاشتن قطعات مختلف این پازل، به  نتیجه رسید که بعد از بی توجهی سازمان میراث فرهنگی و شروع عملیات تخریب و واکنش شبکه های اجتماعی، عده ای در این سازمان به فکر احیای این ساختمان ارزشمند و حفظش در مقابل این تطاول افتاده و به سرعت مستندانی مبنی بر ارزشمند بودن این بنا ارائه کرده اند و فعلا شهرداری و عوامل دست اندرکار تخریب را قانع کرده اند که این عملیات را متوقف کنند.

خانم «شهلا.م» به  ایران وایر می گوید «تلاش کردم از یکی از آپارتمان های مشرف به این ساختمان وضعیت موجود را دید بزنم و آنچه دیدم واقعا  تاسف بار بود. به نظر نمی رسد آسیب های وارده به این ساختمان مدرن تهران قابل ترمیم باشد.»

کسی نمی داند توقف عملیات تخریب این بنای 94 ساله در خیابان پسیان ، محله زعفرانیه  که از دیروز به دستور شهرداری تهران اعمال شده، شکسته خواهد شد یا زور کنشگران و معماران دلواپس، بر خواست شهرداری تهران و کمیته امداد خواهد چربید و کمیته امداد از این زمین ارزشمند پنج هزار متر مربعی در زعفرانیه تهران دست برخواهد داشت؟

بنای ساختمان ملکه توران در محاصره ساختمان آپارتمان های اطراف قرار دارد و هم اکنون در لیست ساختمان های ارزشمند سازمان میراث فرهنگی به ثبت رسیده است.

«شهلا» می گوید تلاش او و دوستانش برای اینکه مالک جدید یا پیمانکار ساختمان را شناسایی کنند به جایی نرسیده  و علیرغم اینکه سازمان های دولتی این بنا را فاقد ارزش می دانند اما معماری مدرن این ساختمان موید سبک و سیاق خاصی از معماری صد سال پیش دوران پهلوی است.

خانه ملکه توران در سال 1301 ساخته شد. رضا شاه پس از ازدواجش با نوه «مهدیقلی خان مجدالدوله» که از رجال قاجار بود این خانه را با نظر مشورتی همسر آینده اش ساخت. گرچه این ازدواج عمر بسیار کوتاهی داشت و ملکه جدید فقط دوسال بعد و پس از تولد فرزندش غلامرضا ، هنگامی که بیست ساله بود، به درخواست خودش از رضاشاه جدا شد و با بازرگان ثروتمندی به نام ذبیح الله ملکپور ازدواج کرد. او تا روزهای انقلاب 1357 با پسرش غلامرضا در این ملک اعیانی زندگی کرد و بعد از آن ایران را ترک گفت و در سال 1374 در خانه سالمندانی در پاریس از دنیا رفت.

غلامرضا پهلوی هم اکنون در سن 93 سالگی در پاریس زندگی می کند و درواقع مالک حقیقی خانه نیمه مخروبه زعفرانیه است.