close button
آیا می‌خواهید به نسخه سبک ایران‌وایر بروید؟
به نظر می‌رسد برای بارگذاری محتوای این صفحه مشکل دارید. برای رفع آن به نسخه سبک ایران‌وایر بروید.
بلاگ

شب توشی‎هیکو ایزوتسو

۱۳ اسفند ۱۳۹۳
اندیشه
خواندن در ۱۹ دقیقه
 بهمن ذکی پور
بهمن ذکی پور
دکتر نصرالله پورجوادی
دکتر نصرالله پورجوادی
دکتر غلامرضا اعوانی
دکتر غلامرضا اعوانی
 دکتر مهدی محقق
دکتر مهدی محقق
 پروفسور شین نوموتو
پروفسور شین نوموتو
علی دهباشی
علی دهباشی
شب توشی‎هیکو ایزوتسو
شب توشی‎هیکو ایزوتسو

شب توشی‎هیکو ایزوتسو، اسلام‎شناس پرآوازه ژاپنی برگزار شد.

شب توشی هیکو ایزوتسو صد و نود و دومین شب مجله بخارا بود که با همکاری بنیاد فرهنگی ملت، دایره العمارف بزرگ اسلامی ، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار و گنجینه پژوهشی ایرج افشار ، عصر سه شنبه 12 اسفند ماه 1393 در کانون زبان فارسی برگزار شد.

علی دهباشی در ابتدای این بزرگداشت از پروفسور شین نوموتو برای پذیرش دعوت به منظور سخنرانی در شب توشی هیکو ایزوتسو و نیز از یوشیهیرو ناکایاما، رایزن فرهنگی سفارت ژاپن در ایران برای شرکت در این نشست سپاسگزاری کرد و چنین ادامه داد: " در اینجا فرصتی است تا  از بخش فرهنگی سفارت ایران در ژاپن و به ویژه خانم پیمان هسته‎ای تشکر کنم که ما را در جریان سفر پروفسور شین نوموتو به ایران قرار دادند و ما توانستیم از ایشان برای حضور و سخنرانی در این جلسه دعوت کنیم. و همین طور از خانم ایزوتسو تشکر می‎کنم که عکس منتشر نشده‎ای را از پروفسور در اختیار ما گذاشتند تا از آن برای پوستر امشب استفاده کنیم.

و نیز تشکر می‎کنم از دکتر رسول جعفریان که عکس‎هایی را از خانه و کتابخانه ایزوتسو در اختیار ما قرار دادند.

اما آشنایی من با زنده‎یاد ایزوتسو از مطالعه متن ترجمه سخنرانی ایشان در کنفرانس « اندیشه غربی و گفتگوی تمدنها» بود که در واقع کنفرانسی بود که از بیستم تا 29 اکتبر 1977 در تهران به ریاست دکتر داریوش شایگان در مرکز ایرانی مطالعه فرهنگ‎ها برگزار شد. این کنفرانس در نوع خود بی‎نظیر بود و تا به امروز چنین کنفرانسی با چنین درجۀ علمی تکرار نشد. علاوه بر ایزوتسو ، هانری کربن، کریستیان ژامبه، ژان گِرن ، فیلیپ نِمو، ژان لویی وی یار مارون، روژه گارودی و از ایران دکتر احسان نراقی، اسدالله سورن ملکیان شیروانی، دکتر فلاطوری، دکتر حسین ضیایی و رضا علوی شرکت داشتند.

زنده‎یاد ایزوتسو در آن کنفرانس با عنوان « دیدگاه ذن درباره گفتگو » سخنرانی کرد. از جمله گفتند : « در وضعیت حاضر جهان هیچ فرهنگی نمی‎تواند در انزوای کامل از فرهنگ‎های دیگر به سر برد. هیچ کس از مواجهه با مسئله گفتگو میان فرهنگ‎ها بطور مستقیم یا دست کم بطور غیرمستقیم نمی‎تواند برکنار بماند. ساز و کار طبیعی و اجتماعیِ نفس وجود انسان جدید ناگزیر وی را از اثرات عظیم برخورد فرهنگ‎ها با یکدیگر آگاه می‎سازد. در این فضای تنگ فرهنگ‎های بسیار متنوع و متمایزی شتابان تنه به تنه یکدیگر می‎کوبند. و گاهی سخت با یکدیگر به ستیزه می‎پردازند و گاهی به ظاهر به سوی همسانی و یکپارچگی پیش می‎روند. »

پروفسور ایزوتسو در ادامۀ سخنرانی‎شان مسئله زبان‎شناسی در زمینه فرهنگ‎ها و ادامه همین مباحث را طی کردند. پس از این سخنرانی ، گفتگوی کوچکی بین ایشان و چند نفر دیگر درمی‎گیرد که این گفتگو مهم است و در کتاب « انددهیشه غربی و گفت و گوی تمدنها»  ترجمه شده . دکتر شایگان که رئیس جلسه بودند این سئوال را از پروفسور ایزوتسو  کردند:

« پروفسور ایزوتسو ، من نخست باید از شما به خاطر خطابۀ تحسین انگیز و روشنگرتان تشکر کنم. اگر گفتگو آن چنان چیزی است که شما می‏گویید، و من یقین دارم که چنان است، پس ما در اینجا با رشته‎ای طولانی از تک گویی‎ها روبرو هستیم . پرسشی که من می‎خواهم مطرح کنم تا حدی جنبه فنی دارد. شما از فرایند « ترکیب‎شکنی» یا تجزیه و نامگذاری بی‎نام سخن گفتید. آیا می‎توانیم این را با جنبۀ مثبت منفی الاهیات به صورتی که در اسلام در تنزیه و تشبیه ، یا به صورتی که در هند در مکتب شانکارا به شکل آدهیاسا و آپاوادا ( بر نهادن از ذات وجود) می‎بینیم مقایسه کنیم؟ اینطور به نطر می‎رسد که شاید این دو فرایند را که شما از آن به عنوان فرایند ترکیب شکنی و نامگذاری بی‎نام یاد کردید بتوان با معادل‎های اسلامی و هندی آنها مقایسه کرد. آیا این فرض من درست است؟

و پروفسور ایزوتسو چنین پاسخ داد: شما هم اکنون آنچه را که من می‎بایست بگویم گفتید. یک « ترکیب» یا « بستگی» و یک « ترکیب‎شکنی» وجود دارد. بیایید اینطور شروع کنیم که یک « ترکیب» یا « چبز بسته و منعقد شده » وجود دارد. سپس شما با مراقبه و استغراق این ترکیب را می‎شکنید یا تجزیه می‎کنید تا به حالت هیچی می‎رسید ، جایی که دیگر اصلاٌ و ابداٌ ترکیبی در میان نیست: همه چیز سیال است. شما کاری نمی‎کنید ، غرق در مراقبه هستید، اما آن چیز، آن واحد یا هر چه می‎خواهید آن را بنامید، آن بی‎نام بر خود نام می‎گذارد . این مهم‎ترین مرحله در در تجربۀ ذن است که من در این سخنرانی به آن اشاره کردم.»

متن کامل سخنرانی پروفسور ایزوتسو و دیگر اساتیدی که اسم بردم ، بعدها، بیست و چند سال بعد،  به زبان‎های آلمانی و فرانسه و انگلیسی ترجمه شد و در کتاب « اندیشه غربی و گفت و گوی تمدنها» ترجمه و منتشر شد.

در اینجا جلسه را با سخنرانی پروفسور شین نوموتو که استاد اسلام‎شناسی در دانشگاه کیو هستند و اتفاقاٌ در کلاس‎های درس دکتر مهدی محقق در دانشگاه مک‎گیل هم شرکت داشتند ادامه می‎دهیم"

پروفسور نوموتو سخنان خود را با مضمون توشی هیکو ایزوتسو، پس از بازگشت از سفر به ایران آغاز کرد:  

من در اینجا به خلاصه‎ای از بسط تفکر پروفسور ایزوتسو در ژاپن و پذیرش آن در ژاپنِ معاصر  می‎پردازم.

مقدمه من به پذیرش آثار پروفسور ایزوتسو در زادگاهش ژاپن و بیرون از ژاپن برمی‎گردد و در اینجا البته چند مسئله زبان‎شناسی وجود دارد که موجب تفاوت در پذیرش و دسترسی به آثار وی نزد مخاطبان ژاپنی و غیرژاپنی‎ می‎شود و همین مسئله  لزوم بررسی آثار پژوهشی و  فلسفی وی به زبان‎های ژاپنی و انگلیسی را بیشتر نشان می‏‎دهد.

II آثار توشی هیکو ایزوتسو به زبان ژاپنی

1. دلبستگی ایزوتسو به تجربه عرفانی « وجود» با شاهکاری شروع شد که در سی سالگی‎اش پدید آورد: فلسفه عرفانی ( بخش اول) ـ تفکر یونان، توکیو : کیو شوبو، 1949

2. پروفسور ایزوتسو پس از آن که در مقطعی از زندگی حرفه‎ای‎اش به تحقیق در زمینه‎های گوناگون ( از آن جمله مطالعه معنایی قرآن کریم، الهیات اسلامی، اخلاق اسلامی، و مسئله زبان و ... پرداخت، بار دیگر به موضوع تجربه وجود برگشت. چه وقت و چگونه این « بازگشت» رخ داد، موضوع پژوهش بعدی ما است.

3. خاستگاه فلسفۀ اسلامی ( توکیو: ایوانامی، 1980)، که نخستین اثر درخور توجه ایشان پس ازسفر به ایران و بازگشت به ژاپن بود: این کتاب که به سه سخنرانی ایشان در دهۀ 1970 برمی‎گردد، به بحث پیرامون تجربۀ وجود در فلسفه و عرفان اسلامی می‎پردازد. «تجلی وجود در مابعدالطبیعه» عنوان بخش دوم کتاب است که موضوع کتاب را به طرزی موجز بیان می‎کند.

4. یکی از قله‎های فعالیت‎های علمی و فلسفی پروفسور ایزوتسو کتابی است با عنوان آگاهی و ماهیات: در جست‎وجوی شرق روحانی ( 1983) با این کتاب ایزوتسو پژوهش خود را در نمونه‎هایی از تفکرِ « وجودی» در مکاتب گوناگون فلسفی در « شرق» آغاز می‎کند.

پروفسور ایزوتسو پروژه‎ای را برای ساخت « نمونه‎هایی هم‎زمان از فلسفۀ « شرق» آغاز کرد. یعنی ساخت( یا بازسازی) فلسفه شرق.

III

« بقای» پروفسور ایزوتسو پس از مرگ

  • انتشار برگزیده آثار توشی هیکو ایزوتسو ( توکیو ، 1993-1991)
  1. انتشار « یادنامه ایزوتسو» ، آگاهی و ماهیات ( توکیو، اوانامی 1995)

2. پروژه حفظ مجموعه ایزوتسو : کتابخانه دانشگاه کیو  به تأسیس کتابخانه ایزوتسو همت گماشت. مجموعه ایزوتسو اکنون بخش جدایی‎ناپذیر کتابخانه دانشگاه کیوست. انتشار دو مجلد فهرست دستی از مجموعه ایزوتسو (کتابخانه دانشگاه کیو، کاتالوگ کتابخانه ایزوتسو، دو مجلد ( توکیو، اوانامی 3-2002 )

IV « رنسانس » ایزوتسو در یکصدمین سال زادروز وی

  1. اواخر دهه 1990 تا اواخر دهه 2000 ، دوران رکود در پذیرش و مطالعه آثار پروفسور ایزوتسوست. در این دوران بیشتر آثار قدیم او نایاب بود ، گرچه ترجمه قرآن کریم در 3 جلد ( توکیو، اوانامی 1958  ـ تجدید چاپ در 1964 ) و آگاهی و ماهیات و فرهنگ اسلامی : آنچه در اساس این فرهنگ نهفته است ( توکیو، اوانامی ، 1981) هنوز نزد ناشرش اوانامی بانکو موجود بود.
  2. تلاش انتشارات دانشگاه کیو ( به مدیریت هیروشی ساکاگامی، ریاست سابق انتشارات و رئیس کنونی هیئت مدیره آن ) برای احیای ایزوتسو

انتشار اولین زندگی نامه ایزوتسو و ارزیابی تمام آثار اصلی او از نگاه منتقدین ادبی : ایوسکو واکاماتسو ، توشی هیکو ایزوتسو : فلسفه حکمت ، ( توکیو ، انتشارات دانشگاه کیو، 2010)

انتشار چاپ جدید آثار قدیم پروفسور ایزوتسو به زبان ژاپنی که برای مدتی طولانی نایاب بود، از جمله فلسفه عرفانی ( 1949) ، ادبیات روسی ( توکیو : کیو تسوشین ، ) و فلسفه عربی ( توکیو ، هیکاری ـ نو ـ شوبو، 1948) و برخی دیگر از آثار.

شروع انتشار چاپ جدید آثار قدیم پروفسور ایزوتسو به زبان انگلیسی ، از جمله ترجمه انگلیسی او از لائوتسه ( پس از مرگ وی منتشر شد) ، مقالات ارانوس وی ( ساختار فلسفه شرق: گزیده مقالات کنفرانس اِرانوس در دو مجلد ، 2008) زبان و جادو ( توکیو: مؤسسه مطالعات فرهنگی و زبان شناسی ، 1956، چاپ جدید 2011) رسالۀ وی درباره فلسفه زبان و زبان شناسی و دیگر مقالات.

شروع انتشار کل مجموعه آثار توشی هیکو ایزوتسو در 2013 (  قرار است در 2015 کامل شود) که کلیه آثار وی را به زبان ژاپنی دربرمی‎گیرد ، به استثنای کتاب‎هایی که به زبان‎های خارجی ترجمه شده است.

  1. سال 2010 تا امروز: دوران تقدیر از پروفسور ایزوتسو به عنوان فلیسوف و متفکر بزرگ ژاپن مدرن.

V پس از صدمین سال زادروز وی

  1. گامی به سوی آینده یا دوران پس از رنسانس پروفسور ایزوتسو ( برای «پژوهش ایزوتسو » در آینده چه خواهیم کرد؟)

چگونه می‎توانیم پروژه وی را در « فلسفه شرق» در شرایط کنونی جهان محقق سازیم (فلسفه شرق محور) ؟

چگونه دستاوردهای علمی او را در پرتو پژوهش معاصر، در مطالعات اسلامی و دیگر زمینه‎های پژوهشی وی ارج بگذاریم و میراث او را در فحوای این زمینه‎ها ( فلسفۀ شرق محور) احیا کنیم؟

  1. برخی از تلاش‎هایی که در همین زمینه‎ها و بیش از این انجام گرفته است:

انجمن مطالعات ادبیات میتا در دانشگاه کیو و انتشارات دانشگاه کیو در هشتم نوامبر 2014 سمپوزیومی را با عنوان « توشی هیکو ایزوتسو و حوزه‎های گوناگون خردمندی» برگزار کرد.

مؤسسه مطالعات فرهنگی و زبان شناسی سلسله سخنرانی‎هایی را در دوازدهم و نوزدهم اکتبر 2013 با عنوان « توشی هیکو ایزوتسو و تفکر " غرب" برگزار کرد.

دانشگاه تویو در دسامبر 2014 سمپوزیومی را با عنوان « پیش به سوی فلسفه همزیستی مسالمت‎‎آمیز» تدارک دید.

و انجام پروژه مطالعاتی محققان به ریاست پروفسور یوشهیت سوگو ساوادا ( دانشگاه تنری) با عنوان « مطالعه تطبیقی بر ساخت تفکر شرقی ایزوتسو» و ساختار خردمندانه آن» .

سپس نوبت به دکتر مهدی محقق رسید و وی در آغاز خوشحالی خود را از حضور دانشجوی سابقش،  پروفسور شین نوموتو ، در ایران ابراز کرد و درباره آشنایی و همکاری خود با پروفسور ایزوتسو چنین ادامه داد:

« کتاب الاصلاح یکی از آثار مهم اسماعیلیه است که به وسیله ابوحاتم رازی نوشته شده ، ابوحاتم رازی از طرف خلفای فاطمی در ناحیه ری مامور تبلیغ بود ؛ او دو کتاب مهم دارد : کتاب " الزینة الالفاظ " که درباره تحلیل الفاظ عربی قرآن است و دیگری کتاب "الاصلاح" است که قرآن را بر اساس مذهب اسماعیلی توجیه می کند .

آقای نوموتو یک مقاله به انگلیسی نوشته بودند که همان وقتی که ما میخواستیم این (کتاب الاصلاح ) را چاپ کنیم اجازه خواستم که در مقدمه آن کتاب این مقاله را بیاوریم و زحمت ترجمه فارسی آن هم به مرحوم دکتر مجتبوی دادیم که ایشان رئیس دانشکده ادبیات دانشگاه تهران بودند، بنابراین من خیلی خوشحالم که آقای شین نوموتو را در تهران می بینم و این کتاب را هم به خدمتشون تقدیم می کنم .

من مدت مدیدی با پروفسور ایزوتسو محشور بودم ، حتی در مونترال هم که بودیم با هم همکاری داشتیم. کتاب شرح منظومه حاج ملاهادی سبزواری را با هم تصحیح و به انگلیسی ترجمه کردیم که این ترجمه در نیویورک چاپ شد و بعدها دکتر پورجوادی در نشر دانشگاهی آن را تجدید چاپ کرد و برای سومین بار هم دانشگاه تهران آن را چاپ کرد .

آغاز ترجمه مشترک من و پروفسور ایزوتسو از آن جا بود که من برای تدریس زبان فارسی به کانادا رفته بودم و دو کتاب را برای تدریس انتخاب کرده بودم یکی کتاب" اسرار نامه عطار" و دیگری "جامع الحکمتین ناصر خسرو". پس از آشنایی با پروفسور ایزوتسو ایشان از من خواستند که در کلاس من حاضر شوند من هم گفتم که مفتخر هستم از اینکه شما به کلاس من تشریف بیاورید.

در آن کلاس ما بعضی از اشعار و فلسفه حاج ملاهادی سبزواری را ذکر می کردیم ، یک روز بعد از درس آقای ایزوتسو گفتند که این باعث تاسف است که شما چنین دانشمندانی در مملکت خودتان داشتید و ناشناس مانده اند . گفتم خوب چکار بکنیم ؟ گفتند ترجمه شان کنید به انگلیسی ؛ گفتم من به تنهایی نمیتوانم ترجمه کنم ؛ ایشان گفتند که من کمک می کنم ، هر کمکی که شما بخواهید .

ما در مدت دو سال قرار گذاشتیم که هفته ای دو روز ، هر جلسه دو سه ساعت می نشستیم  و این را ترجمه می کردیم البته جمله بندی های آن ترجمه کار آقای ایزوتسوست ولی انتخاب کلمات مناسب برای اصطلاحات فلسفی که در کتاب حاج ملاهادی سبزواری بود،با من بود ؛ برای بسیاری از آن الفاظی که معادل آن در زبان لاتین موجود بود مسئله ای نبود ولی بعضی از اصطلاحاتی که حاجی به کار می برد در لاتین نبوده و آن ها را من کمک می کردم تا معادل مناسبش را پیدا کنم ، مثل اصالت وجود یا اعتباریت ماهیت (اعتباری بودن ماهیت) که این اعتباری بودن مقداری دشوار بود زیرا در لاتین معادل مناسبی نداشت . وقتی که ترجمه تمام شد ، کتاب ما نیاز داشت تا برای آماده چاپ شدن بازبینی شود و من چون مدت ماموریتم در کانادا ، که سه سال بود تمام شده بود ناچار بودم برگردم ، پروفسور ایزوتسو گفتند من هر کاری که داشته باشم رها می کنم و به تهران می آیم که با هم دو مرتبه این کتاب را بخوانیم و برای چاپ آماده کنیم و متن عربی آن را هم به همین کیفیت تصحیح کنیم . »

دکتر محقق در ادامه به دوستی خود با پروفسور ایزوتسو اشاره کرد و افزود :

درروزهای انقلاب به بنده تلفنی شد از طرف پروفسور ایزوتسو . ایشان در خیابان فلسطین رو به روی وزارت اطلاعات آپارتمانی در یک ساختمان اداری داشتند که به جهت جریان انقلاب همه آنجا را ترک کرده بودند ، ایزتسو به ما گفت که ما نه آب داریم نه برق و نه گاز و هیچ کس هم در این عمارت به جز ما نیست ؛ همسر من خانم انصاری به ایشان گفتند هر چه دارید رها کنید و هر کدام با یک چمدان به خانه ما بیاید، به منزل ما آمدند و در این دوره با محبت و سادگی برای بچه ها فال میگرفتند (ای چینگ) و ما هم از این صمیمیت خیلی خوشحال بودیم تا اینکه بعد از حدود دو هفته اقامت در منزل ما با اولین پرواز از تهران به ژاپن آقا و خانم ایزوتسو از ایران رفتند و من دیگر ایشان را ندیدم ؛ تا یک سفری در لندن که از من دعوت کرده بودند درس اسماعیلی بدهم در همان زمان هم آقای ایزوتسو آنجا تدریس میکردند درس ایشان مقایسه متن عربی" پاتن جل " ابوریحان بیرونی با ترجمه انگلیسی" یوگا سوترا " بود که در آنجا ایزوتسو میخواست اثبات کند که ابوریحان بیرونی که مسلمان بود به چه کیفیتی و چه بخشهایی از این کتاب را برای ترجمه عربی انتخاب کرده که بتواند آن را به مخاطب مسلمان عرضه کند.»

دکتر مهدی محقق به سخنان خود چنین پایان داد:

« بنابراین ایزوتسو وجودش وجود پر برکتی بود و این داستان آشنایی من با پروفسور ایزوتسو بود ، ایزوتسو نه تنها برای کشور خودش ژاپن مایه برکت بود بلکه برای مملکت ما هم مایه برکت بود و این آثاری که به زبان فارسی ترجمه شده است و مورد استفاده اهل علم قرار گرفته نشانه وجود پر برکت ایزوتسوست .»

سپس دکتر غلامرضا اعوانی از نخستین آشنایی خود با پروفسور ایزوتسو حکایت کرد:

من پروفسور ایزتسو را برای اولین بار در سال ۱۳۴۸ دیدم و با ایشان آشنا شدم. بعد وقتی فهمیدم  گفت که قرار است ایشان فصوص ابن عربی را تدریس کنند ، من هم که علاقمند بودم به همراه دکتر پورجوادی در منزل ایشان به طور هفتگی درس فصوص را میخواندیم و طبعاٌ این آشنایی گسترده‎تر شد. ایزوتسو از سال ۵۲ تا ۵۷ به طور مرتب و رسمی در همین انجمن فلسفه به تدریس مشغول شد.

پروفسور ایزوتسو از شور و حالی خاصی بهره داشت و به محافل علمی ما غنایی ویژه بخشید. وی نبوغ و استعداد شگفت‎انگیزی در تدریس فصوص ابن عربی نشان داد  به طوری که شاید تا کنون چنین موردی را ندیده باشم. آثار دیگر مانند اشارت ابن سینا و فلسفه چین و ذن و بودیسم را نیز تدریس می‎کرد. پروفسور ایزوتسو کتاب «ذن و بودیسم» را نیز در همان زمان تألیف کرد که یکی از کتاب‎های مرجع درباره این نوع تفکر به شمار می‎رود. البته من به همراه دکتر پورجوادی نزد ایشان یونانی را نیز آموختیم.»

دکتر اعوانی در ادامه سخنان خود افزود :. ایزوتسو به خوبی عرفان ژاپنی، چینی و اسلامی را می‎دانست. ایشان حتی کتابی تألیف کرد که در این کتاب عرفان ابن عربی را با حکیم و عارف بزرگ چینی، لائوتسه تطبیق کردکه به زبان فارسی هم ترجمه شده است. ایزوتسو نه تنها بر افکار ابن عربی تسلط داشت بلکه در افکار حکمای شرقی نیز تبحر پیدا کرده بود . ایزوتسو در زمانی که در ایران مشغول مطالعه و تحقیق بود قصد داشت فلسفه چینی را تدریس کند حتی از ژاپن تقاضا کرده بود که حدود دو هزار کتاب درباره فلسفه چینی برای ایشان ارسال شود. وی با مطالعه عمیقی به تطبیق مبادی عرفان نظری اسلامی و چینی مشغول بود. باید گفت که ایزوتسو از موهبت خاصی نیز برخوردار بود و آن اینکه به زبان های مهم شرقی که در حدود ۱۷ زبان بود تسلط داشت. ایشان در مدرسه مطالعات شرقی لندن ترجمه پاتانجلی فارابی را با تطبیق آن به متن اصلی سانسکریت تدریس می کرد.

ایزوتسو تسلط خاصی بر قرآن هم داشت و اولین فردی بودند که قرآن را به ژاپنی ترجمه کرد و تا آنجا که می‎دانیم بهترین ترجمه به زبان ژاپنی است.

سپس علی دهباشی از دکتر نصرالله پورجوادی دعوت به سخنرانی کرد و اضافه نمود :« در دو سه ماه اخیر در گفت‎وگوهایی که با دکتر پورجوادی داشتم ایشان به من یادآور می‎شدند که بهتر است شماره‎ای از مجله بخارا را به پروفسور ایزوتسو اختصاص بدهم . و در حقیقت برگزاری این شب با ارشاد و راهنمای ایشان بود.»

دکتر پورجوادی درباره پروفسور ایزوتسو چنین گفت:

ما معمولاٌ پروفسور ایزوتسو را به عنوان اسلام‎شناس ژاپنی معرفی می‎کنیم.ولی ایزوتسو اسلام‎شناس به معنای کسی که در سنت اسلام‎شناسی ادامه داده بود نبود. او نزد هیچ کس اسلام‎شناسی اروپایی و آمریکایی را نخوانده بود . اسلام‎شناسان معمولاٌ سنتی دارند و در دانشگاه‎هایشان اسلام‎شناسان را تربیت می‎کنند اما پروفسور ایزوتسو به هیچ کدام از این دانشگاه‎ها نرفته بود. اسلام‎شناسان ژاپنی بوده‎اند که به یکی از دانشگاه‎های اروپا و آمریکا رفته‎اند و اسلام‎شناسی خوانده‎اند. ایزوتسو هیچ وقت به چنین دانشکده‎ای نرفت. نزد کسی به مطالعه و تحقیق نپرداخت. به همین دلیل او در مطالعات اسلامی خود به شیوۀ اسلام‎شناسان غربی عمل نکرد . اسلام‎شناسان غربی معمولاٌ با تاریخ دوره‎‏های اولیه در زمینه‎های دینی آغاز می‎کنند و سیر تفکر و علوم اسلامی برای آنها مهم است. ولی ایزوتسو به این طریق عمل نکرده . به همین دلیل هم کارهای او از جاهای متفرقه است. به یک معنا خودش جستجوگری کرده و اه خودش را پیدا کرده بود. علاقه ایزوتسو به تفکر بود. او کار خود را با یاد گرفتن زبان‎های مختلف شروع می‎کند. ولی همواره دل بستۀ تفکر بود.»

دکتر پورجوادی در ادامه سخنان خود به انتشار تاریخ اندیشه عربی اشاره کرد که پروفسور ایزوتسو در جوانی و به سن بیست و چند ساله به چاپ رسانده بود و افزود: « کتاب‎هایی که ایزوتسو می‎نوشت در واقع پاسخ به جستجوگری خود او بود. علاقه‎اش به اسلام در واقع علاقه به فلسفۀ اسلامی بود، به عرفان اسلامی بود. به خاطر جنبه‎های نظری و فلسفی اسلام. و هر چه هم که می‎خواند و جستجو می‎کرد برای نیل به همین هدف بود.»

آخرین سخنران این نشست بهمن ذکی‎پور، دانشجوی فلسفه از ژاپن بود که درباره بازخوانی تفکر کهن ایرانی در فلسفه ایزوتسو سخن گفت :

« سیر تکامل اندیشه ایزوتسو را می توان به دو شیوه باز شناخت: یکی تقسیم بندی مراحل فکری اوست به صورت تاریخی و خطی، و دیگری شناخت فلسفه اوست بر اساس زندگی در در سه وطن. این سه وطن را به ترتیب می توانیم این گونه تقسیم بندی کنیم: 1. وطن و زادگاه تولد (ژاپن) 2. وطن و زادگاه معنوی (ایران) 3. وطن و زادگاه فکری (سوئیس، کنفرانس ارانوس). از نظر تقسیم بندی مراحل فکری به صورت تاریخی و خطی هم می توانیم سه دوره فکری، 1 از ژاپن تا حضور در دانشگاه مک گیل 2 از دانشگاه مک گیل تا انقلاب ایران 3 بازگشت به ژاپن از وقوع انقلاب ایران تا هنگامه وفات، را متصور شویم. در این جا از شرح تقسیم بندی ادوار فکری او در سه وطن ژاپن، ایران و سوئیس صرف نظر می‎کنم و مسئله خود را بر اساس تقسیم بندی تاریخی پی می‎گیرم.

چنان که آمد این دوره به سه مرحله تقسیم می‎شود. در مرحله نخست ما با پژوهشگر جوانی مواجه هستیم که به سبب اصرار پدرش به تمرین ذن از مکتب ذن روی گردانیده و زبان شناسی را به عنوان تخصص خویش برگزیده است. او در این مرحله فراگیری زبان های مختلف را آغاز می کند. در طی مراحل یادگیری زبان های گوناگون در سن بیست سالگی به زبان عربی روی می آورد و نزد عالمی تاتاری،موسی جارالله، این زبان را می آموزد. به لطف فراگیری زبان عربی و آشنایی با آثار مستشرقین غربی او نخستین کتاب خود را به زبان ژاپنی تحت عنوان "تاریخ اندیشه عربی" که تاریخ فلسفه ایست از تولد فلسفه اسلامی تا ابن رشد، منتشر ساخت. در این اثر توجه به دو نکته ضروری است: نخست عنوان کتاب است که به پیروی از سنت شرق شناسی آن زمان عنوان "اندیشه عربی" را بر خود دارد و دیگری توقف این تاریخ فلسفه به زمان ابن رشد است.»

ذکی پور سخنان خود را چنین جمع‎بندی کرد:

درست است که توشی هیکو ایزوتسو در ایران و حتی در موطنش ژاپن به عنوانی اسلام شناسی پرآوازه و نخستین مترجم قرآن از عربی به ژاپنی شناخته می‎شود، اما باید دانست که چنین نگاه و طرز فکری از او شناختی ناقص بر ما عرضه می کند. چرا که او در سومین بخش از حیات فکری خود می‎کوشد تا فلسفه‎ای را بنیان گذارد که تمامی سنن شرقی بتوانند در آن با یک دیگر به گفتگو بپردازند. به گفته وی در کتاب "آگاهی و ماهیت" کار او تنها مقدمه ای است بر حوزه وسیع مطالعات تطبیقی در شرق. اما با تمام توجه او به حوزه های بودایی و تائویی و هندی نمی‎توانیم منکر این شویم که تفکر ایران چه در دوران باستان و چه در سده های اسلامی راه را برای تاسیس فلسفه شرقی خاص او فراهم ساخت. بنابراین شناخت فلسفه ایزوتسو می تواند ما را در بازشناسی سنت کهن ایرانی و سنت اسلامی جان گرفته در ایران بسیار یاری کند. درست است که او برآمده از سنت ژاپنی است اما به تعبیر زنده یاد یگانه شایگان :"ایزوتسو بیش از آن که متعلق به جهان ژاپنی باشد به عالم ایرانی تعلق دارد". بی‎گمان تلاش های نسل جوان پژوهشگران ایرانی و ژاپنی می‎تواند ابعاد این تعلق را آشکارتر کند.»

 

 

 

 

 

 

 

 

ثبت نظر

استان گیلان

مرگ دلخراش معصومه دلاور رفیعی،پرستار لاهیجانی، در تصادف آمبولانس

۱۳ اسفند ۱۳۹۳
شهرام رفیع زاده
خواندن در ۲ دقیقه
مرگ دلخراش معصومه دلاور رفیعی،پرستار لاهیجانی، در تصادف آمبولانس