شالیزارهایی که جای برنج در آنها ویلا کاشته می‌شود

مصطفی خانی - شهروند خبرنگار از رشت

شالیزارهای استانهای شمالی کشور که از سالیان گذشته تا امروز برنج مرغوب اصل ایران در آن کاشته می شد حدود 15 سال است که هکتار هکتار در حال از بین رفتن است. اصلی ترین عامل تخریب و از بین رفتن این شالیزارها نیز رونق ساخت و ساز ویلا در این زمین هاست. اهالی متمول شهرهایی مثل تهران و دیگر جاها چندین سال است به سمت شمال هجوم برده اند تا هر کدام بخشی از زمین های این مناطق را برای ساخت ویلای اختصاصی خودش تملک کند.

در این بین بسیاری از کشاورزان و زمین داران شمالی که هر ساله با زحمت و هزینه فراوان اقدام به کاشت زمین های خود برای تولید برنج می کنند در برابر این بازار جدید کوتاه آمده اند و با ترک پیشه کشاورزی زمین های خود را به خریداران غیر بومی فروخته اند تا در آنها ویلا سازی شود.

طبق آمارهای رسمی تنها در سال 1391 در استان مازندران بیش از 400 هکتار از زمین‌های کشاورزی برای ساخت ویلا و مناطق مسکونی تغییر کاربری داده شد. در سال 1392 هم این مقدار افزایش پیدا کرد و به 500 هکتار رسید.

در استانی مانند گیلان نیز که بر اساس آمارهای جهادکشاورزی 75 درصد زمین‌های زیرکشت آن  شالیزار است، به دلیل کاهش توجیه اقتصادی کار در شالیزارها، کشاورزان با تغییرکاربری زمین و فروختن آن به ویلاسازان، به سودآوری بیشتری می‌رسند و به همین دلیل این وضعیت در این استان هم به همین شکل است.

این وضعیت در شرایطی رخ می دهد که به استناد مفاد قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ‌ها، مصوب سال 1374 و اصلاحیه قانون جلوگیری از خرید و فروش اراضی کشاورزی مصوب 1385 و نیز قانون منع فروش و واگذاری اراضی فاقدکاربری مسکونی مصوب سال 1381، قانون حفظ و گسترش فضای سبز و جلوگیری از قطع بی‌رویه درختان مصوب سال 1353، قانون حفاظت و بهره‌برداری از جلگه‌ها و مراتع کشور مصوب سال 1346 و دیگر قوانین، هرگونه ساخت مسکن در خارج از محدوده قانونی شهرها، روستاها و شهرک‌ها ممنوع است و این اراضی صرفاً باید در راستای هدف‌های توسعه بخش‌های کشاورزی، صنعت، تولید و گردشگری و برای استفاده‌های همگانی، مورد بهره‌برداری قرار گیرد.

اما در شرایطی که فروش زمین برای ساخت ویلا حداقل بیست تا سی برابر کاشت زمین برای تولید برنج سود آوری دارد کسی برای رعایت مفاد قانونی اهمیتی قائل نمی شود و به همین دلیل از هر روشی برای دور زدن آن و رسیدن به اهدافی که مد نظرشان است استفاده می کنند.

یکی از نشانه های بازار گرم و بسیار پر رونق تغییر کاربری زمین های کشاورزی برای ساخت ویلا در شهرها و روستاهای شمال را می توان در قالب فعالیت بسیار گسترده و فراوان بنگاه های املاک در این مناطق دید.

در سرتاسر استان های شمالی از گلستان در شرق تا انتهای قسمت غربی استان گیلان کمتر روستا و شهری را می توان پیدا کرد که بنگاه های املاک را آنجا ندید، این بنگاه ها کارشان تسهیل خرید و فروش و تغییر کاربری اراضی کشاورزی است و صاحبان آنها هم در زمینه پیدا کردن خریداران زمین ها و ویلاسازان فعالیت می کنند و هم رضایت کشاورزان و اهالی بومی را برای فروش زمین های کشاورزیشان جلب می کنند.

همه این وضعیت دست به دست هم داده است که نه تنها امنیت غذایی کشور که اصلی ترین پایه آن زمین های کشاورزی و تولید مایحتاج ضروری و مورد نیاز مردم است به خطر بیافتد بلکه حتی دانش بومی و سبک سنتی کاشت برنج در استانهای شمالی آرام آرام در حال فراموش شدن است. این در حالی است که همین دانش بومی و سبک سنتی کاشت برنج یکی از جاذبه‌ها و منابع کسب در‌آمد اندونزی به شمار می رود. به طوری که سالانه هزاران گردشگر برای دیدن آن به این کشور سفر می کنند.

هجوم ویلاسازان و زمین خواران به سمت شمال باعث شده است قیمت زمین های این مناطق به شکلی مصنوعی و کاذب افزایش پیدا کند. کشاورزان هم در این شرایط به جای کار کشاورزی زمین های خود را به ویلاسازن می فروشند و با پولی که دریافت می کنند اغلب حتی کار اقتصادی جدیدی راه اندازی نمی کنند و روزگارشان را به بیکاری می گذرانند، همین مساله خود باعث به وجود آمدن اسیب های اجتماعی جدیدی در این مناطق شود، مصرف فراوان مواد مخدر در استان های شمالی بخشی از این آسیب های اجتماعی است.

طبق گزارش برخی رسانه ها برخی از زمین خواران و ویلاسازان در شهرهای شمالی کشور با توجه به درخواست بالای متقاضیان غیرعمومی برای داشتن ویلا و مسکن در استان های شمالی، برنامه‌های خود را با عنوان «مجتمع‌های تفریحی و توریستی» پیگیری می‌کنند تا با این روش بتوانند مجوزهای قانونی لازم را هم دریافت کنند.

این افراد در حقیقت با زیرپا گذاردن قوانین و دور زدن مقررات محدودکننده برای حفظ اراضی کشاورزی و زمین‌های ‎ساحلی و جنگلی و جلگه‌ای، به جذب سرمایه‌گذاران می‌پردازند و از سوی برخی مدیران استانها نیز به عنوان فعالان موفق حوزه گردشگری مورد حمایت قرار می‌گیرند. گفته می شود این افراد با گرفتن موافقت‌اصولی از سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، حتی در پرداخت عوارض، مشمول تخفیف می‌شوند، از خدمات نظام مهندسی سود می‌جویند و از تسهیلاتِ بانکی استفاده می‌کنند.

کارشناسان معتقد هستند علت اصلی فروش اراضی کشاورزی در شمال، بالابودن هزینه‌های تولید محصولات کشاورزی و باغی و نبود پشتیبانی‌های لازم از سوی سازمان جهاد کشاورزی از بخش تولید است؛ که در کنارِ مشکلاتِ معیشتی‌ِ کشاورزان؛ و همچنین وجود انبوه متقاضیانِ غیربومی به ویژه مرکزنشینان برای داشتن ویلا در شمال کشور، منجر به خردشدن و فروش اراضی کشاورزی می شود.