شجاعی و حاج صفی محروم می شوند؟

شهریار نکوزاد، شهروند خبرنگار

برای ورزشکاران ایران، روبه رو شدن با هر ورزشکار یا تیم اسراییلی، بالاترین خط قرمز است. عبور کردن از این خط می تواند برای آن ها عواقبی تلخ داشته باشد.

ممنوعیت مبارزه ورزشکاران و تیم های ایرانی با ورزشکاران اسراییلی پس از انقلاب ایران به وجود آمد. ایران و اسراییل تا پیش از سال 1979 میلادی بارها در رقابت های ورزشی روبه رو شده بودند. مهم ترین مورد که هنوز در یاد مردم ایران و حتی سیاستمداران ایران باقی مانده است، به سال 1968 میلادی و فینال رقابت های جام ملت های آسیا برمی گردد. آن روز تیم ملی ایران با گل های «همایون بهزادی» و «پرویز قیلچ‌خانی»، اسراییل را شکست داد و قهرمان آسیا شد.

آیت الله علی خامنه ای، رهبر کنونی ایران در سال 1983 در مورد آن دیدار گفته بود: «آن روزها طلبه جوانى بودم كه به تهران آمدم. جو عمومى در تهران عليه تيم اسراييل بود و بعد از مسابقه، همه مردم شادى خود را از اين پيروزى نشان مى دادند. در تاكسى هم راننده مى گفت ديديد چه طور به آن ها گل زديم كه اين ها نارضايتى ملت از همكارى شاه با اسراييل را نشان مى داد.»

پس از انقلاب همه چیز تغییر کرد. درست یک روز بعد از نخستین نبرد یک کشتی گیر ایرانی مقابل کشتی گیری از اسراییل در سال ۱۹۸۳ و رقابت های کشتی آزاد و فرنگی جهان در «کی یف» شوروی، موضع حکومت ایران در قبال ورزش عوض شد. «بيژن سيف‌خانى»، فرنگى كار گيلانىِ وزن ۷۴ كيلوگرم مقابل «رابينسون كوناشويلى»، کشتی گیر اسراییلی قرار گرفت و در نهایت با نتيجه ۷ بر ۴ به پيروزی رسید. روزنامه «كيهان» و مجله «كيهان ورزشى» از این مقام به عنوان قهرمانی بزرگ ایران یاد کردند. اما همان شب، پس از انتشار خبر رقابت کشتی گیر ایرانی مقابل حریف اسراییلی، «على‌ اكبر ولايتى»، وزير امور خارجه وقت ایران دستور داد که تمام کاروان ورزشی باید به ایران برگردند. خبر شبانه به گوش کشتی گیران ایران رسید. مربیان به اتاق تک تک بازیکنان رفتند، آن ها را بیدار کردند و گفتند وسایل خود را جمع کنید، باید به تهران برگردیم. از آن روز دیگر هیچ ورزشکار ایرانی حق رقابت کردن و مبارزه با حریفان اسراییلی را نداشته است.

بیش از دو دهه، رسانه ها در ایران از دلایل ممانعت ورزشکاران ایرانی برای مبارزه با ورزشکاران اسراییلی از یک جمله تکراری استفاده می کردند. می نوشتند:«ورزشکاران ایران در حمایت از مردم مظلوم فلسطین حاضر به رقابت با ورزشکاران اسراییلی نشدند.»
این در حالی است که طی تمام این سال ها، تیم ها و ورزشکاران فلسطینی مقابل ورزشکاران اسراییلی ایستاده و رقابت کرده اند؛ نمونه بارز آن را می توان موافقت «بنیامین نتانیاهو» و «محمود عباس» در اردیبهشت ماه سال قبل برای برگزاری یک دیدار دوستانه فوتبال میان تیم های ملی اسراییل و فلسطین دید. پیشنهاد این دیدار را «سپ بلاتر»، رییس وقت فدراسیون جهانی فوتبال داده بود. بلاتر به اسراییل سفر کرد و گفت: «پیغامی از طرف نتانیاهو برای آقای محمود عباس دارم.»

سال ۲۰۱۵، وقتی فلسطین برای نخستین بار حضور در جام ملت‌های آسیا را تجربه کرد، اخباری پیرامون حضور پنج بازیکن اسراییلی الاصل در ترکیب تیم ملی این کشور به گوش رسید.

اما تعداد ورزشکاران ایرانی که به دستور حکومت ایران نباید با ورزشکاران و تیم های اسراییلی رقابت کنند، کم نیست. «آرش میراسماعیلی»، جودوکار نام‏دار ایران در رقابت های المپیک آتن، پرچم‏دار کاروان ورزشی ایران در روز افتتاحیه بود. کارشناسان جودو او را مهم ترین مدعی مدال طلا می دانستند اما آرش در اولین قرعه، به حریف اسراییلی خورد. کاپیتان تیم ملی جودو ایران می دانست که حق رقابت با حریف اسراییلی را ندارد، پس خودش مدعی شد که به وزن استاندارد نرسیده است. ولی رسانه های ایران به صراحت از ممنوعیت مبارزه آرش با ورزشکار اسراییلی نوشتند.

میر اسماعیل در بازگشت به فرودگاه بین المللی «امام خمینی»، مورد استقبال «غلامعلی حداد عادل»، رییس وقت مجلس شورای اسلامی و جمعی از نمایندگان مجلس قرار گرفت. رهبر ایران در دیدار با ورزشکاران، با تجلیل از میراسماعیلی گفت: «در این قضیه جوسازی فراوانی شد تا این اقدام محکوم شود ولی این جوان مؤمن ایرانی توانست آن ها را در انفعال و در مقابل عمل انجام شده قرار دهد.»

«سیدمحمد خاتمی»، رییس جمهوری وقت نیز مبلغی معادل ۱۲۵ هزار دلار امریکا جایزه نقدی به او پرداخت کرد. از سویی دیگر، «محمدباقر قالیباف»، شهردار تهران در سال 91 مجموعه ای در محله ای به نام «مجیدیه» را به نام آرش میراسماعیلی نام نهاد و این اقدام را جهت تشکر از مردی عنوان کرد که در حمایت از مردم فلسطین، با حریف اسراییلی مبارزه نکرده است.

اما برعکس این اتفاق هم گاهی رخ داده است؛ برای نمونه، ماه جولای سال 2016 میلادی، در رقابت های جام جهانی تیراندازی که در شهر باکو با حضور80 کشور برگزار شد، «حسین باقری» در بخش 10متر مردان، در سالنی که نماینده اسراییل هم حضور داشت، رقابت کرد و اولین مدال ایران در این مسابقات را به دست آورد. حسین با نقره روی سینه اش، به نخستین مدال تاریخ تیراندازی ایران در این رشته رسید اما «باشگاه خبرنگاران جوان» تیتر زد: «مدالی که بوی خون می دهد.»
از حسین باقری در زمان بازگشت نه تنها تقدیر نشد که حتی برای پاسخ به این سوال که چرا در سالنی بوده که یک اسراییلی حضور داشته است، احضار شد.

حدفاصل سال های 1983 تا سال 2006 برای دولتمردان ایران سال هایی طلایی بود. آن ها با افتخار عدم حضور ورزشکاران ایرانی مقابل حریفان اسراییلی را فریاد می زدند. اما تغییر در قوانین و اساس‎نامه کمیته جهانی المپیک، روال را تغییر داد. سال 2006 میلادی، «ژيل ديويس»، سخن گوى كميته بين المللى المپيك به صورت رسمی اعلام کرد در صورتی که ورزشکار یا ورزشکارانی از حضور مقابل ورزشکار یا ورزشکارانی دیگر به دلایل سیاسی، مذهبی، نژادی و قومیتی امتناع کنند، آن ورزشکار مادام العمر از حضور در رقابت های بین المللی محروم خواهد شد. همین طور فدراسیون و کمیته المپیک آن کشور با تهدیداتی، از جریمه نقدی تا محرومیت از حضور در رقابت های بین المللی و المپیک مواجه خواهند بود.

این قانون تازه ای بود که کمیته جهانی المپیک برای مبارزه با دخالت سیاست و تندروی های قومیتی، نژادی و مذهبی در ورزش جهان وضع کرد. اما از آن پس، موضع ورزش ایران در قبال پرهیز از مبارزه با ورزشکاران اسراییلی تغییر کرد. صداوسیمای ایران دیگر هرگز از عبارت «در دفاع از مظلوم فلسطین» استفاده نکرد چون در صورت اثبات این مساله، ورزشکاران و فدراسیون ورزشی ایران محروم می شدند.

ورزشکاران ایران از سال 2006 میلادی برای روبه رو نشدن با ورزشکاران اسراییلی، مصدومیت را بهانه می کنند. سال 2011  در رقابت های جهانی کشتی فرنگی و در وزن 120 كيلوگرم، «بشير باباجان زاده» کشتی گیر نام‎دار ایران كه در دور اول حريف روسی خود را برده بود، در كشتی دوم، در حالی كه در زمان دوم سه بر یک پيش بود، خود را با عنوان مصدوميت از مسابقات كنار کشید. او در صورت پيروزی، در نيمه نهايی با حريفی از اسراییل دیدار می کرد.

اما گاهی هم این بهانه مشکل ساز می شود؛ مثلا سال 2013 و در جریان رقابت های جهانی کشتی آزاد، «محمد طلایی»، سرمربی این تیم پس از ارایه دو گواهی پزشکی برای دو جوان کشتی گیر ایران که باید روبه روی دو حریف اسراییلی قرار می گرفتند، به خبرگزاری دانشجویان ایران گفت: «کمیته پزشکی مسابقات گفته است نفر سوم فقط در صورتی که دستش قطع شود، مصدوم به حساب می آید!»

طی این سال ها، چهره های نام‏داری از فوتبال ایران که در تیم های اروپایی بازی می کنند، به دلیل تبعیت از قوانین جمهوری اسلامی ایران، مجبور به خودداری از رقابت مقابل تیم های فوتبال اسراییلی شده اند. سال 2004، «وحید هاشمیان»، بازیکن تیم ملی فوتبال ایران و باشگاه «بایرن مونیخ» آلمان در لیگ قهرمانان اروپا مقابل «مکابی» اسراییل حاضر نشد. او در دو بازی رفت و برگشت مدعی شد که مصدوم است. همین اتفاق برای «اشکان دژاگه»، بازیکن کنونی تیم ملی ایران هم افتاد. سال 2008 اشکان دژاگه که دو ملیت ایرانی و آلمانی دارد، بازیکن تیم ملی جوانان آلمان بود و در روز بازی جوانان آلمان و اسراییل گفته بود که مصدوم است و قادر به همراهی تیم خود نیست. همان زمان، «ولفگانگ شويبله»، وزير كشور آلمان از تصميم دژاگه انتقاد كرد.

رسانه های ایران مدعی هستند که «علی کریمی»، بازیکن سابق تیم ملی فوتبال ایران هنگام عقد قرارداد با باشگاه بایرن مونیخ آلمان، بندی را گنجاند که براساس آن، تیم بایرن را در دیدار با نمایندگان اسراییلی همراهی نخواهد کرد.

این بار اتفاق مهمی برای دو فوتبالیست ایرانی افتاده است. «مسعود شجاعی» و «احسان حاج صفی»، هر دو بازیکن و کاپیتان های تیم ملی فوتبال ایران هستند که در تیم «پانیانیوس» یونان بازی می کنند. تیم پانیونیوس در رقابت های مقدماتی لیگ قهرمانان اروپا، در اولین قدم موفق شد تیم «گوریسا» اسلوونی را در رقابت های مقدماتی جام باشگاه های اروپا شکست دهد. اما روز 27 ژوییه این تیم باید در مرحله دوم مقابل تیم مکابی در اسراییل قرار می گرفت. سه روز پیش از این بازی، سایت باشگاه پانیونیوس خبر از غیبت قطعی این دو بازیکن به دلایل محرومیت و مصدومیت داد. تیم یونانی در غیاب ستاره های ایرانی خود، یک بر صفر مقابل مکابی شکست خورد.

تا این جا همه چیز طبیعی است. باز هم ورزشکاران ایرانی به بهانه مصدومیت، حاضر به دیدار مقابل اسراییل نشده اند. اما برای دومین مسابقه این دو تیم (بازی برگشت)، باشگاه پانیونیوس یونان طی بیانیه ای اعلام کرد که به هر دو بازیکن ایرانی برای دیدار با مکابی اسراییل نیاز دارد. در این بیانیه آمده است: «باشگاه پانیونیوس یونان با احترام کامل به تصمیم شجاعی و حاج صفی که باشگاه را در سفر به اسرائیل  همراهی نکردند، از این دو بازیکن می خواهد تا به قرارداد خود با باشگاه احترام گذاشته و برای صعود تیم به دور بعدی، با حضور در دیدار برگشت شرکت کنند. بازیکنان حرفه ای در این سطح باید به قرارداد خود احترام بگذارند و به صعود تیم خود به مراحل بعدی کمک کنند.»

پنج شنبه سوم آگوست، مسعود شجاعی و احسان حاج صفی به درخواست باشگاه و به دلیل آن که دیگر بهانه ای برای اعلام مصدومیت نداشتند، مقابل مکابی به میدان رفتند. این اتفاق پس از 33 سال به صورت رسمی در رسانه های جهان اعلام شد. پانیونیوس با وجود برخورداری از دو ملی پوش فوتبال ایران، مقابل مکابی اسراییل دو بر صفر شکست خورد.

حالا وزارت ورزش و جوانان ایران در بیانیه ای رفتار این دو ملی پوش فوتبال ایران را تقبیح کرده است. در بیانیه این وزارت خانه آمده است: «وزارت ورزش پس از دریافت اطلاعات و گزارش های لازم از فدراسیون فوتبال و سایر منابع در چارچوب اصول و مبانی سیاست خارجی نظام و حفظ منافع ملی، تصیمات مقتضی را اتخاذ خواهد کرد.»

فدراسیون فوتبال ایران هم پس از وزارت ورزش، در بیانیه ای تصمیم دو ملی پوش خود را به شدت محکوم کرده است. در بخشی از بیانیه فدراسیون فوتبال آمده است: «پیرو مذاکرات متعدد انجام شده با این بازیکنان و با وجود فشارهای سنگین وارده از سوی باشگاه یونانی، آن ها در دیدار رفت در فلسطین اشغالی حاضر نشده و این مهم را با پذیرش جریمه‌های مالی رعایت کردند. درباره حضور این دو بازیکن در دیدار برگشت که شب گذشته به انجام رسید، ضمن محکوم نمودن قاطع اتفاق رخ داده، فدراسیون فوتبال جمهوری اسلامی ایران در حال بررسی دقیق و کارشناسی همه جانبه ماجرا بوده که بدون شک باید پس از گفت‌وگوی رو در رو با این دو بازیکن و لحاظ کردن نظرات قبلی فدراسیون به نام‏بردگان انجام شود.»

از سوی دیگر، صفحه توییتر رسمی وزارت‌خارجه اسراییل در پیامی نوشت: «آفرین به مسعود شجاعی و احسان حاج صفی که تابوی مسابقه ندادن با ورزشکاران اسراییلی را شکستند.»

به نظر می رسد دو بازیکن فوتبال ایران در خطر از دست دادن جام جهانی روسیه به دلیل محرومیت از این تیم هستند؛ دو بازیکنی که کاپیتان های تیم ملی ایران هم به حساب می آیند. محرومیت احتمالی حاج صفی و شجاعی از تیم ملی ایران از سوی فدراسیون فوتبال، وزارت ورزش یا هر نهاد دولتی یا غیر دولتی دیگری می تواند اثبات این مساله باشد که ورزشکاران ایرانی همواره به دلیل مسایل سیاسی، مقابل حریف اسراییلی مبارزه نکرده اند. همین موضوع می تواند محرومیت های سنگین و حتی تعلیق فدراسیون فوتبال ایران و البته سایر رشته های ورزشی که در آینده ورزشکاران خود را به بهانه مصدومیت، از مقابله با حریفان اسراییلی برحذر می دارند، به همراه داشته باشد.

فدراسیون جهانی فوتبال و کمیته جهانی المپیک به صورت روشن در اساس‎نامه های خود بر جدایی ورزش از سیاست تاکید کرده اند و فدراسیون هایی که خلاف این مساله رفتار کنند را همواره با محرومیت و جرایمی سنگین، از جمله تعلیق و محرومیت های طولانی مدت روبه رو می کنند.