چرا شهروند خبرنگاری مهم است؟ و از کجا باید آغاز کرد؟

چرا مردم عکس می‌گیرند و برای رسانه‌ها می فرستند؟ چرا وقتی درمکانی حادثه ایی رخ می‌دهد و یا کاستی وناکارآمدی وجود دارد، شهروندان با گزارش آن موضوع از طریق نامه و تلفن به یک روزنامه محلی یا ملی، به دیگران می گویند در محله و شهر خود چه می گذرد؟ و چرا رسانه ها روزبه روز درسراسر جهان به شهروند خبرنگاری اهمیت بیشتری می دهند و در وب سایت‌های خود، بخشی را به گزارش‌ها و عکس ها و مطالب رسیده توسط شهروندان اختصاص می دهند؟ و چرا شما که الان  این مطلب را می خوانید در موقعیت ممتاز و مهمی قرار دارید؟

اولین جواب شاید این باشد که خبرنگاران توانایی محدودی دارند در پوشش همه اتفاقاتی که در گوشه و کنار کشور رخ می دهند و دیگر اینکه با ارزان شدن امکان رابطه برقرار کردن از طریق اینترنت و همچنین ابزاری که خبرنگاران برای کار خود استفاده می کنند، لزوما دیگر این خبرنگاران نیستند که می گویند چه چیزی خبر است و چه موضوعی ارزش روایت شدن دارد. خیلی مواقع این شهروندان هستند که موضوعی را مطرح می کنند و بر آن نور می تابانند و به نوعی کار خبرنگاران را انجام می دهند.

جواب مفهومی تری که می توان به این پرسش داد – یا حداقل نکته ای است که من به عنوان یک روزنامه نگار درک می کنم- این است که اگر رسانه ها یکی از پایه های دموکراسی هستند و اینکه دانستن حق مردم است و کار خبرنگار این است که صدای منافع مرد و خیر عمومی باشد، آنگاه هر کسی که بتواند در این چرخه نقشی ایفا کند می تواند به قوت بخشیدن صدای مردم کمک کند و نشان بدهد نیازهای جامعه چیست و مشکلات و مسائلی که باید درمعرض توجه و رسیدگی قرار بگیرد چه ابعادی دارند، و به این ترتیب به قوت این پایه کمک کند. امروزه از کسانی که پای یک مطلب پیامی می گذارند، تا خوانندگانی که خود نویسندگان وب سایت هایی مانند ویکی پدیا و یا ویکی نیوز هستند، در زمره شهروند خبرنگاران به شمار می روند.

طی سالهای اخیر، با ارزان شدن تجهیزاتی که می توان به واسطه آن خبروگزارش تهیه کرد، عکس و ویدیو گرفت و درنهایت دسترسی به اینترنت که اجازه می دهد با سرعت هر چه تمام تر این اطلاعات در معرض اقشارگسترده ای روی وب سایت ها قراربگیرد، نقش شهروند خبرنگاران و یا کسانی که در فقدان حضور خبرنگاران حرفه ای به ثبت وقایع می پردازند روز به روز بیشتر می شود. به این هم باید اضافه کرد که به دلیل مشکلات مالی و محدودیت های نشریات و امکان ناپذیر بودن استخدام دهها و صدها خبرنگار در جای جای کشور که به پوشش رویدادها واتفاقات مختلفی که رخ می دهد بپردازند، فضاهای خالی  قابل توجهی دارد که بسیاری از رسانه ها تلاش می کنند تا آن را به وسیله شهروند خبرنگاران پر کنند. حتی رسانه هایی که از کادر کامل خبرنگاران برخوردارند نمی توانند سر هر صحنه و رویدادی حاضر باشند اما شهروندخبرنگاران می توانند هرجا باشند و با استفاده از تجهیزات ساده ای به ضبط صدا و تصویر بپردازند و یا خبری را برای نشریه ای ارسال کنند و یا حتی خود آن را روی وبلاگی منتشر کنند.

از ترکیدن یک لوله آب تا تصادف یک خودرو، تجمع کارگران یا وضعیت بهداشت و غذا و شناسایی یک کودک با استعدادهای درخشان و هر چیزی که می تواند منعکس کننده وضعیت اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، شهری، سیاسی و خلاصه هر آنچه در کیفیت زندگی مردم تاثیر دارد می تواند موضوع کار شهروند خبرنگاران باشد. اگر چه نشریات چاپی هم می توانند به اشکال مختلف از شهروندخبرنگاران بهره بگیرنده اما رسانه های آنلاین چارچوب خیلی خوبی برای شهروند خبرنگاران است. چگونه؟

راه های مختلفی برای این کار وجود دارد که در زیر به برخی از آنها اشاره می کنم:

1. استفاده از سیستم کامنت گذاری (پیام گذاری) در پایان مطالب به خوانندگان اجازه می دهد که نظر خود را بنویسند ویا سوژه های جدیدی مطرح کنند. خیلی از مواقع خبرنگاران حرفه ای به این وسیله نسبت به اشتباهات احتمالی در مطلب خود آگاه می شوند و آن را اصلاح می کنند و نشریات آنلاین، شبکه های تلویزیونی متوجه می شوند چه موضوعاتی برای مردم جالب تر است. اگر خواننده با هدفمندی به پیام گذاری نگاه کند، خیلی مواقع می تواند موضوعاتی پیشنهاد بدهد، موضوع گزارش را با یک واقعه محلی مقایسه کند و خلاصه خود پیام های درانتهای یک مطلب می تواند به دانش خوانندگان اضافه کند. برخی مواقع خبرنگاران می توانند موضوع مطرح شده در یک پیام را دنبال کنند و خود شاید موضوع یک گزارش دیگر و در نتیجه توجه بیشتر به موضوع مطرح شده باشد. بنابراین پیام های شما در آخر یک مطلب می تواند خیلی اهمیت داشته باشد. شما در واقع با پیام گذاشتن در پایان یک مطلب، در جریان تکمیل و توسعه موضوع مطرح شده ایفای نقش می کنید.
    
2. اختصاص دادن یک جعبه های متنی یا عکس یا ویدئو که خوانندگان بتوانند تجربیات خود را در خصوص آن موضوع بیان کنند توسط یک وب سایت خبری یا تحلیلی، می تواند امکان خوبی برای مشارکت شهروند خبرنگاران فراهم کند. مثلا یک گزارش در مورد قیمت گوشت در سراسر کشور می نویسید و از نوسانات قیمت آن می گویید. در جعبه متنی خوانندگان می توانند نظرات خود را بنویسند ویا روایت های خود رابه اشتراک بگذارند. در این صورت با آنکه ممکن است یک مطلبی امروز نوشته شود ولی با توجه به نظرات خوانندگان و گذاشتن مطلب های جدید توسط شهروندخبرنگاران پنداری که این موضوع همچنان در حال بحث است و بر زنده بودن زمانی که مطلب در معرض توجه قرار می گیرد و ابعاد مختلف آن افزوده می شود.
    
3. برخی نشریات صفحات و یا وب لاگ هایی را برای مشارکت خوانندگان در تهیه مطلب و عکس و فیلم درست می کنند. برای مثال وب سایت ان.بی.سی در آمریکا یک بخشی از وب سایت خود را به شهروندخبرنگاران اختصاص داده و شهروندان در خصوص موضوعات روز و هر آنچه که می تواند خبر باشد عکس و ویدیو و مطالب ونظریاتشان را می فرستند و در آن صفحه منتشر می شوند. گاها این مطالب ویرایش می شود و البته این ویرایش‌ها با شهروندخبرنگاران در میان گذاشته می شود. پس از مدتی همین شهروندان خبرنگاران هم اندک اندک مهارت های گزارشگری بهتری پیدا می کنند و مشارکت قوی تری خواهند داشت. (لینک به صفحه شهروند خبرنگار شبکه ان.بی.سی) 
    
4. هنوز نامه های خوانندگان یکی از بخش های جداناپدیر نشریات چاپی و آنلاین هستند. اگر نشریات فضای بیشتری به این نامه‌ها و یا اظهارنظرهای آنلاین بدهند و بتوانند آنها را در اشکال مختلفی منتشر کنند و در کنار آنها اطلاعات تکمیلی رسیده را (مثل نقشه، آمار، سابقه تاریخی و...) اضافه کنند،  اطلاعات زیادی به مجموعه مطالب منتشر شده افزوده می شود. برای نشریات آنلاین و چاپی حضور چند خبرنگار حرفه ای که بتوانند مدیریت این فرآیند را به عهده داشته باشند و از کیفیت مطالب و رابطه با شهروند خبرنگاران و مخاطبان نشریه را مد نظر داشته باشد، ضروری است. معرفی سوژه و یا موضوع به نشریات توسط شهروندخبرنگاران به همراه توضیحاتی که چرا این موضوع مهم است و اطلاعاتی که نشان بدهد چقدر موضوع دقیق و صحیح است، باعث می شود  خبرنگاران با علاقه و کنجکاوی بیشتری به موضوع بپردازند. البته به خاطر دارم هنگامی که درنشریات چاپی کار می کردم هم این روش بسیار مرسوم بود و خیلی از سوژه ها را خبرنگاران از نامه ها و تلفن های مردمی می گرفتند.

البته روش های دیگری هم برای استفاده از شهروند خبرنگاران در دنیای خبرنگاری امروز وجود دارد که سیاهه ای از آن را دیویداتونیگ در وب سایت آموزشی پوینتیر مطرح کرده است. اما  شما چه روش هایی را برای استفاده شهروندان خبرنگاران از صفحات نشریات چاپی و آنلاین پیشنهاد می کنید؟ چطور شهروند خبرنگاران می توانند بخشی از تحریریه مجازی و از راه دور نشریات آنلاین باشند و به غنای محتوا و طرح مسائل مهم و دقت آنها کمک کنند؟ اگر خود شما شهروند خبرنگار هستید  - یا به آن علاقه مند هستید - ومی خواهید که مطالب خود را مثلا با ما – ایران وایر- به اشتراک بگذارید چه پیشنهادی دارید؟ چه تصویری از چنین کاری خواهید داشت؟