تابستان عربی‌:‌ اسلامگرایان بر لبهء پرتگاه

مردم تونس باز به خیابان‌ها ریخته‌اند. دوسال ونیم پیش هدف اعتراض‌های آن‌ها دیکتاتوری «بن علی» بود که با سقوطش «بهار عربی» شمال آفریقا را فرا گرفت. اما این بار اسلام‌گرایان هستند که تحت فشار شدید قرار گرفته‌اند.

ناخشنودی همگانی نسبت به وخامت اوضاع اقتصادی، کشمکش در مورد قانون اساسی جدید و نیز فعالیت خشونت‌بار گروه‌های متعصب اسلامی در حد بالایی بوده اما اکنون ترور دومین سیاست‌مدار سرشناس احزاب مخالف اسلام‌گرایانِ حاکم، خشم بسیاری را برانگیخته است. این در شرایطی است که قیام مردم مصر و کودتای ارتش علیه دولت «اخوان‌المسلمین»، اسلام‌گرایان حاکم بر تونس را نسبت به احتمال آینده‌ای مشابه نگران کرده بود.

جو کنونی تونس حزب «النهضه» را در موضع دفاعی قرار داده و نشانه‌های ترس در گفتههای مقام‌های آن مشخص است. این حزب که از نظر طرزتفکر به اخوان‌المسلمین در مصر شباهت دارد، جزو گروه‌های ملایم و معتدل اسلامی به‌شمارمی‌رود و تا این اواخر با بیش‌تراحزاب مخالف و غیرمذهبی روابط کاری و غیرخصمانه داشته است. هم‌چنین با این‌که این حزب جناح اکثریت دولت موقت و مجلس بازنویسی قانون اساسی را در اختیار داشته، نسبت به اجرای شریعت اصرار نورزیده و از این دید مورد حمله گروه‌های افراطی مذهبی نیز قرار گرفته است.

اما جو خوش‌بینانه و امیدوارانه‌ای که در اوایل «بهارعربی» نسبت به اسلام‌گرایان وجود داشت تا حد زیادی از بین رفته است. با به قدرت رسیدن آن‌ها، گفتمان سیاسی و اجتماعی به اختلافات شدید در مورد نقش مذهب در قانون اساسی و زندگی شخصی مردم تبدیل شده است. این سبب نگرانی شدید قشرهای غیرمذهبی، به‌ویژه درشهرها شده و جناح‌های ضد مذهبی باقی مانده از رژیم پیشین را نیزعلیه حزب «النهضه» تحریک کرده است.

جریان رویدادهای اخیر، توانایی اسلام‌گرایان در حفظ قدرت را به‌طور جدی زیر سؤال برده است. با استعفای گروه زیادی از نمایندگان احزاب مخالف از عضویت در مجلس بازنویسی قانون اساسی، این مجلس اکنون به حالت تعلیق درآمده و حالا معلوم نیست انتخابات سراسری مطابق قرار، دراواخرپاییزامسال انجام خواهد شد یا نه. درهمین حال، جمعیت معترضان در تظاهرات ضد دولتی دارد بیش‌تر و بیش‌تر می‌شود.

با افزایش فشارها و ابهامات سیاسی، بازار حرف و شایعه در مورد بروز کودتایی شبیه به آنچه در مصر روی داد، داغ شده است.  «یسرا غنوشی»، فرزند رهبر«النهضه» و سخن‌گوی این حزب، احتمال کودتا را رد کرده و معتقد است شرایط تونس با مصر فرق دارد. او به شبکه الجزیره گفته است: «آنچه در مصر در حال شکل‌گیری است برای هیچ فرد عاقلی جذاب نیست. اتفاقاً سناریوی مصر ثابت می‌کند که به هم ریختن روند سیاسی منجر به تفرقه، بی‌ثباتی، هرج و مرج و خشونت خواهد شد.»

کودتا بشود یا نشود، با این اوضاع و احوال، اسلام‌گرایان در تونس آینده امیدوارکننده‌ای ندارند. البته همان‌گونه که در مصر شاهد هستیم، شکست نیروهای مذهبی لزوماً به معنی حرکت قطعی به سمت دموکراسی و عدالت هم نیست. هم‌اکنون این نظامیان هستند که موقعیت‌شان از همه محکم‌تر است.