یک روز در آرامگاه شاه دراویش نعمت‌الهی

آرامگاه شاه نعمت الله ولی در شهر ماهان یکی از شهرهای استان کرمان و به فاصله 30 کیلومتری از مرکز استان واقع است. این آرامگاه محل دفن سرسلسله و قطب دراویش نعمت اللهی است. اهالی شهر ماهان و افرادی که از گوشه و کنار کشور برای زیارت این آرامگاه می آیند همه به اتفاق به اینجا می گویند: «آرامگاه حضرت شاه».

دروایش نعمت الهی خود شامل فرقه های مختلف و چندگانه ای می شوند مانند گنابادی، نورعلیشاهی، نقش‌بندی، نوربخشیه، سهروردی و ... با این حال این آرامگاه برای اعضای همه این فرقه‌ها دارای ارج و اعتبار بسیاری است، تا آنجا که همه دراویش از اینجا با عنوان «خانه پدری درویشان» یاد می کنند،  به همین دلیل برای سالها دراویش نعمت اللهی که پیروان شاه نعمت الله ولی هستند در خانقاه این بقعه معتکف بوده و به انجام مراسم می پرداخته اند.

با این حال پس از آنکه جمهوری اسلامی از سال 1387 شروع به برخورد و بازداشت دراویش نعمت الهی کرد، برپایی مراسم‌های ویژه دراویش در این آرامگاه نیز  آرام آرام ممنوع شد و حالا به صورت کامل ممنوع شده است.

در جدیدترین رویداد مربوط به این آرامگاه آنگونه که وبسایت «مجذوبان نور» وابسته به دراویش گنابادی خبر داده است:« کتاب فروشی مزار شاه نعمت الله ولی بر اثر فشار و ممانعت نیروهای امنیتی تعطیل ش.» گفته می شود این کتاب فروشی کتاب‌هایی با موضوعات تصوف و عرفان را در اختیار علاقمندان قرار می داد اما با ممانعت از تمدید اجاره محل تعطیل شد. این سایت همچنین اضافه کرده است:« چندی است که اقداماتی در جهت هرچه کم رونق تر شدن این مزار زیارتی اجرا می‌شود، به طوری که از تعداد متولیان این مزار کاسته شده و همچنین بازدید از اتاق چله خانه آرامگاه شاه نعمت الله به طور کامل ممنوع و از برگزاری مراسم های مذهبی که طبق روال هر ساله در این محل برگذار می‌شد، ممانعت می‌شود. حتی به گفته یکی از متولیان این آستان، ماموران نسبت به تعطیلی کامل این محل نیز هشدارهایی داده اند.»

از جمله مراسم‌هایی که دراویش به صورت سالانه در این آرامگاه برپا می کردند می توان به چله نشینی دراویش، جشن سالروز ولادت و رحلت شاه در روزهای 13 و 22 رجب، دف زنی و چهل دف، انداختن سفره و اطعام مردم، برپایی جشن سال نو و ... اشاره کرد.

یکی از خادمان آرامگاه شاه نعمت الهی در همین رابطه می گوید: « متولی آرامگاه حضرت شاه در اصل اداره اوقاف شهر ماهان است، تا قبل از این که حکومت با دراویش بد بشود، اینجا هر سال مراسم های زیادی می گرفتیم، مثلأ در هنگام سال تحویل و عید نوروز بسیاری از دراویش از گوشه و کنار کشور به اینجا می امدند تا لحظه نو شدن سال را در کنار حضرت شاه باشند، همچنین سالروزهای تولد حضرت شاه، ارادتمندان و مریدان می آمد، به خصوص دراویش سلسله نورعلیشاهی می آمدند اینجا همراهشان عده ای دف زن هم بود و دف می زدند، حتی چند سال گروه 40 دف به اینجا امدند و برنامه اجرا کردند، برای این کار هم با اداره اوقاف هماهنگ می کردیم، که مشکلی پیش نیاید، اما در این سالها اجازه برپایی این مراسم را ندادند، یعنی اجازه نمی دهند که خود درویشان بیایند و مراسم را برگزار کنند، فقط در حد دادن یک شربت و شیرینی می توانیم برگزار کنیم.»

او می افزاید:« اما در سالهای قبل در طول سال در طول سال چندین بار سفره پهن می شد، سفره ای که هزینه اش از محل درآمد های املاک و موقوفات حضرت شاه تامین می شد، حتی در این برنامه ها بسیاری از مسئولین دولتی شهر ماهان دعوت می شدند، دراویش هم می آمدند و از مردم عادی هم جمعیت بسیاری زیادی حضور پیدا می کردند، مردم و میهمانان غذای این سفره ها را که در مطبخ خانه خود آرامگاه پخته و آماده می شد به عنوان غذای تبرکی می خوردند. حتی در آرامگاه برخی اتاقها را برای اقامت میهمانان راه دور گذاشته بودیم که شب را در آنها اسکان داده شوند.»

آرامگاه شاه نعمت الله ولی یکی از قدیمی ترین آثار تاریخی ثبت ملی شده ایران است. این اثر  تاریخ 15 دی ماه سال 1310 خورشیدی با شماره 132 در فهرست میراث ملی کشور به ثبت رسید. با این حال گفته می شود از سال 87 تا کنون هیچ گونه مرمت و محافظتی از این بنای 700 ساله صورت نگرفته است.  این در حالی است که  در اثر زلزله‌ای که سال 1360 در ماهان رخ داد، بخشی از قسمت بالای گنبد آستانه فرو ريخت و شکافهايی در آن ايجاد شد که با اصول فني توسط سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان کرمان بازسازی شد.

دراویش بر این عقیده هستند که حکومت می خواهد با بی توجهی نسبت به این بنای تاریخی شرایط را برای تخریب آن فراهم کند. این خادم آرامگاه در این رابطه نیز می گوید: « با عدم توجه به این بنای تاریخی و معنوی گذاشته اند که به خودی خود ویران شود، قدمت این بنا مربوط به 700 سال پیش است، اما وقتی هیچ مرمتی روی آن انجام نشود بسیاری از نقاط آن پوسیده می شود، دیوارها و حصارهای اطراف سالهاست که به تعمیر و مرمت نیاز دارد، اما حتی از محل در آمد خود آستان نیز برای آن هزینه نمی شود...»

در معرفی آرامگاه شاه نعمت الله ولی در کتاب «تحقيق در احوال و نقد آثار و افکار شاه نعمت الله ولي» در رابطه با این بنا اینگونه ذکر شده است: «نخستين کسي که فرمان داد گنبد و بارگاهي رفيع و مجلل بر مرقد شاه ولي بنا کنند، سلطان احمد شاه بهمني پادشاه دکن هندوستان بود که از مريدان و هواخواهان خاص او بشمار مي رفت. درهاي ورودي آستانه که پنج جفت هستند احتمالا در هندوستان ساخته شده و به ماهان آورده شده اند. در ساخت اين درها با نقوش هندسي خاتم کاري شده، قطعاتي از عاج فيل به کار رفته است. در کتيبه ورودي بقعه که داراي ارزشهاي هنري فراواني است ضمن اشاره به پي ريزي بناي اصلي آستانه توسط پادشاه دکن هندوستان سال احداث بنا 840 هجری قمری ذکر شده است. مقبره که در ابتدا بصورت يک تک بنا در ميان باغي وسيع قرار داشته داراي تزئينات نماسازي و کاشيکاري در نمای خارجی بوده است.»