در خدمت و خیانت عادت

مریم واحدی دهکردی

صبح های خلوت فیسبوک، زمان مناسبی است برای گپ زدن بیشتر با دوستان. لابه لای گفتگوها می پرسم:«حمیده! یه سوژه ای بگو درباره اش بنویسم» و او انگار که از قبل به آن فکر کرده باشد بی اندکی تامل می گوید:« درباره ی این بنویس که آدم ها عادت می کنند. به هر فاجعه ای عادت می کنند» اینها لابه لای ادامه ی حرف هایمان گم می شود اما در ذهن من نه! وقتی حرف زدن ها و گپ زدنهایمان تمام می شود توی خلوت و تنهایی آن شنبه ی تعطیل اول از خودم پرسیدم فاجعه چیست؟ کی و کجا رخ می دهد؟ آیا فاجعه یعنی زمین بلرزد و بناهای خشتی و گلی را فرو بریزد و هزاران نفر را زیر آوار ببلعد؟ شاید هم یعنی سر بریدن ها و کشتارها و جنگ های این روزها در گوشه و کنار جهان؟

از مرور تاریخ و طبیعت و فجایعی که رخ داده حالم بد می شود. دست از فکر کردن می کشم اما اتفاق بدتری می افتد. در ذهنم چراغی روشن می شود که دهشتناک است. فاجعه گاهی در سکوت و مرموز می خزد توی زندگی روزمره ی ما آدم ها. فاجعه آنجایی رخ می دهد که در برابر چشمان ما زنی توسط شوهرش تحقیر شود یا مردی ناچار باشد به خاطر گذران زندگی اش تن بدهد به کاری که لحظه لحظه برایش عذاب است. فاجعه می تواند از دست دادن عشق باشد، سیاه شدن قلب باشد. فاجعه می تواند مرگ کسی باشد که عزیز است، می تواند گسترش فساد باشد در جامعه ای که دکلی با وزن بیش از ۱۰۰۰ تن در آن غیب می شود و آب از آب تکان نمی خورد. افرادی به زندان می افتند، شکنجه می شوند، از حق کار کردن در جامعه ای که دوستش دارند محروم می شوند و ما مردمان این جهان به همه اش عادت می کنیم.

عادت گاهی خدمت است. یعنی در خدمت ماست برای از یاد بردن یک فاجعه. مثل مرگ، مثل دوری، مثل جدایی. خاک سردمان می کند یعنی عادت کرده ایم عزیزی که تا دیروز بود از حالا دیگر نباشد.  فاصله را تاب می آوریم و عادت می کنیم به بوسه های از پشت مانیتور و صداهای با تاخیر زمانی که پس و پیش می رسند و با خودمان شکر می کنیم که چه خوب که اینترنت هست. عادت می کنیم به بودن ها، به نبودن ها، به رفتن ها، به ماندن ها..

گاهی اما عادت، خیانت است. وقتی به تحقیر کردن و تحقیر شدن عادت می کنیم. آن لحظه ای که عادت می کنیم شانه بالا بیندازیم و بگوییم:«به من چه ربطی داره که سگ ها رو با اسید می کشن اینهمه بدبختی داریم تو این کشور!». عادت خیانت است وقتی دست فرزندمان را می گیریم و به تماشای به دار آویختن انسانی می ایستیم. آن لحظه ای که کسی را در خیابان آزار می دهند و ما می ایستیم به تصویر گرفتن. عادت خیانت است وقتی کسی را بدلیلی واهی از کار برکنار می کنند و ما سکوت می کنیم و گویی از اول او نبوده و حالا نباید آب از آب تکان بخورد. عادت لحظه ای خیانت است که اگر کسی نخواست عادت کند، کنشگر بود و ننشست، او را معرکه گیر و شومن بخوانیم. حواسمان به عادت هایمان باشد. دل بدهیم به فاجعه های پیرامون و برای برخی از آنها چاره کنیم.