علم برای گفتگو با کودکان؛ زبان نقش و نگار بال پروانه‌ها

برخلاف آن حشره‌ای که اسم‌شان را نمی‌برم چون چندش‌تان می‌شود پروانه‌ها با وجود اين که حشره هستند اما مورد علاقه بسياری از مردم‌اند.

بچه‌ها از همه بيشتر به اين حشرات علاقه دارند. ولی اگر بچه‌تان از شما بپرسد چرا روی بال‌های پروانه‌ها نقش و نگار وجود دارد ممکن است دليلش را ندانيد. خوب من امروز درباره همين می‌نويسم تا بعد از تفاهم دوستانه درباره حشره‌ای به نام پروانه بلاخره يک روزی درباره آن حشره اسمش را نبر هم حرف بزنيم.  

از اينجا شروع می‌کنيم:

معمولی‌ترین روش برای اين که بخواهيد بدون حرف زدن به کسی بگوييد غذايی که می‌خوريد يا خورده بوديد بدمزه بوده اين است که زبان‌تان را دهان بيرون بياوريد و همزمان شانه‌های‌تان را بطرف بالا ببريد و حالت تهوع را به طرف مقابل نشان بدهيد، يا چيزی شبيه به این حرکت. برای غذای خوب هم همزمان کف دست‌های‌تان را به هم می‌ماليد و زبان‌تان را تند تند روی لب‌تان حرکت می‌دهيد، يا باز چيزی شبيه به اين حرکت. در واقع به جز زبان گفتاری، زبان اشاره یا زبان بدن هم برای ارسال پيام‌های ما بخوبی کار می‌کند. نقش‌های روی

بال‌های پروانه‌ها همين کار را انجام می‌دهند، ولی برای یاد گرفتن زبان پروانه‌ها بايد شکارچی پروانه‌ها باشید.

شکارچی پروانه‌ها يعنی حشرات، پرندگان يا خزندگانی که از پروانه‌ها تغذيه می‌کنند

ولی همه پروانه‌ها قابل خوردن نيستند چون بعضی گونه‌های پروانه سمی هستند و شکارچی‌های طبيعی پروانه‌ها از خوردن اين گونه‌ها امتناع می‌کنند. پروانه‌های سمی نقش و نگارهای مشخص دارند و این کليد شناسايی آن‌ها برای شکارچيان طبیعی‌شان است. بنابراين ساده‌ترين پاسخ برای کودک شما اين است که پروانه‌ها با نقش‌های روی بال‌های‌شان با ديگران حرف می‌زنند. نه فقط نقش و نگار بلکه رنگ پروانه‌ها هم بخشی از پيام آن‌ها به جانوران ديگر است. ولی اين همه داستان نيست.

بخش جالب‌تر داستان اين است که پروانه‌های ماده غيرسمی در طول زمان و بر اثر فرآیندهای تکاملی برای خورده نشدن از يک روش هوشمندانه بهره گرفته‌اند که عبارت است از تغيير شکل دادن نقش و نگارهای روی بال‌های‌شان برای شبيه شدن به پروانه‌های سمی. نمونه‌اش را اينجا با تصوير برای‌تان توضيح می‌دهم.

پروانه شماره 1 که به نام پروانه گل سرخ و به اسم علمی Pachliopta aristolochiae شناخته می‌شود يک پروانه سمی‌ست. زيستگاه اين پروانه در

Papilio polytes که يک پروانه غيرسمی‌ست و زيستگاهش در همان مناطقی‌ست که پروانه شماره 1 زندگی می‌کند. اگر به نقش و نگار روی بال‌های پروانه شماره 2 نگاه کنید متوجه می‌شويد که شباهت زيادی به پروانه شماره 1 دارند. در حالی که از دو جنس مختلفند. پروانه شماره 1 برای زنده ماندن از اين شباهت شکلی استفاده می‌کند.

این را نمی‌شود بسادگی برای بچه‌ها توضيح داد ولی برای شما می‌شود. علت این شباهت در کارکرد يک ژن است که به آن می‌گويند "ژن بزرگ". کار اين ژن که در سلول‌های پروانه ماده وجود دارد ايجاد نقش و نگارهای مشابه با بال‌های پروانه‌های سمی در زيستگاه مشترک است. اين اتفاق در طول زمان بسيار طولانی رخ داده ولی بمرور چنين قابليتی را برای پروانه‌های غيرسمی بوجود آورده که برای پنهان ماندن ظاهری شبيه به ظاهر سمی‌ها پيدا کنند.

اگر مايليد درباره همين فرآيند تغيير نقش و نگار روی بال‌های پروانه‌ها بيشتر بدانيد خواندن اين مقاله را به شما توصيه می‌کنم.   

*********

علم برای گفتگو با کودکان؛ دانه‌ها چگونه جوانه می‌زنند

علم برای گفتگو با کودکان؛ آيا زنبورها به بچه‌های‌شان شير می‌دهند؟

علم برای گفتگو با کودکان؛ جنسيت از کجا می‌آيد؟