چگونه عليه پزشكان متخلف شكايت كنيم؟

موسي برزين خليفه لو

١. آیا در قوانین ایران "عدم رعایت نظامات ایمنی توسط پزشک" جرم محسوب می شود؟ ٢. اگر به خاطر تقصیر پزشک، بیمار فوت کند چه مجازاتی برای پزشک تعیین می شود؟ در صورت عدم فوت بیمار چه مجازاتی برای پزشک مقصر تعیین می شود؟ ٣. چه موانعی می تواند در اثبات تقصیر پزشک وجود داشته باشد؟ موسی برزین خلیفه لو در این بلاگ پرونده یکی‌ از موکل‌های خود را  مرور کرده و به این سوال‌ها پاسخ می دهد.
 
چند سال پيش، پس از اینکه تصادف کردم مرا به یک مرکز ارتوپدی دولتی بردند. از چندین ناحیه بدن دچار شکستگی استخوان شده بودم. جمجمه سرم آسیب دیده بود، یکی از پاهایم از چندین ناحیه به شدت شکسته و به قفسه سینه ام نیز ضربه وارد شده بود. به شدت غرق خون شده بودم. یادم می آید که من و دیگر مصدومان حادثه را به دلیل اینکه تخت های بیمارستان پر بود چندین ساعت در سالن نگه داشتند و مسئولان این بیمارستان دولتی به داد و فریاد ما و خانواده ها هیچ توجهی نداشتند. تقریبا پس از ١٢ ساعت مرا به اتاق عمل بردند و وقتی به هوش آمدم متوجه شدم که حدود ١٠ ساعت در اتاق عمل بودم. به هرحال پس از چندین روز بستری مرخص شدم. در پایم پلاتین گذاشته بودند. هر هفته برای معاینه به همان بيمارستان مراجعه می کردم و توسط انترنها معاینه می شدم. پس از گذشت دو ماه از عمل جراحی، به یکباره پلاتین پایم شکست. با سختی بسیار مرا به همان مرکز ارتوپدی منتقل کردند و پس از دو روز دوباره مرا به اتاق عمل جراحی بردند. این بار نیز پس از یک عمل جراحی طولانی از اتاق عمل بیرون آمده و پس از چند روز بستری شدن مرخص شدم. پلاتین شکسته پاهایم را با یک میله تعویض کرده بودند. مرتبا برای معاینه به بیمارستان مراجعه می کردم اما نتیجه عمل مثبت نبود به طوری که هیچ بهبودی حاصل نشده بود. پس از گذشت سه ماه که برای معاینه رفته بودم یکی از دکترها گفت که از چهار پیچی که به میله بسته اند دو عدد اضافه است و باید طی یک عمل جراحی دیگر دو پیچ از پایم خارج شود. بدین معنی که دکترها اشتباه کرده بودند و پیچهای اضافی را به استخوانم بسته بودند. پس از اندکی مشاجره مجبور شدم به عمل جراحی تن دهم. دو پیچ از پاهایم خارج کرده و باز پس از چند روز استراحت در بیمارستان راهی خانه شدم. این بار نیز نتیجه منفی بود. عکسها نشان می داد که نه تنها هیچ بهبودی حاصل نشده بود بلکه وضعیت استخوان نسبت به قبل بدتر هم شده بود. پس از چندین معاینه بالاخره دکتر اعتراف کرد که میله کارگذاشته در پاهایم کمی بزرگ است و باید تعویض شود. پس از اندکی پیگیری از رئیس بیمارستان و دکترها متوجه شدیم میله ای که قرار بود در پای من گذاشته شود در پای بیمار دیگری که همزمان در یک اتاق عمل، جراحی می شدیم گذارده شده و میله پاهای آن بیمار را به اشتباه در پاهای من قرار داده بودند.»
 
این ماجرا را فردی که برای مشاوره حقوقی به دفتر آمده بود برای بنده تعریف کرد. از روز تصادف چهار سال گذشته بود. در یک بیمارستان دولتی بارها تحت عمل جراحی قرار گرفته بود. وی در این مدت به دلیل تقصیر پزشکها از زندگی بازمانده بود. علاوه بر آن متحمل آسیبهای جسمی و روانی فراوانی شده بود. عوارض عملهای جراحی در حیات وی کاملا مشخص بود. وی پس از چندین بار جراحی در بیمارستان دولتی به یک بیمارستان خصوصی مراجعه کرده و در آنجا تحت درمان قرار گرفته بود. می گفت که در بیمارستان خصوصی پس از دو ساعت عمل جراحی و دو روز بستری شدن مرخص شده و پس از چند ماه بهبود یافته بود. دکتری که وی را در بیمارستان خصوصی درمان کرده بود با بررسی سوابق پزشکی موکل پی به اشتباهات بارز دکترها برده بود و این مسأله را به بیمار خود گفته بود. به هر حال این فرد به حق خود را قربانی اشتباه پزشک ها می دانست. قصد داشت از پزشکان مقصر شکایت کرده و خسارتهایی که متحمل شده است را مطالبه نماید و برای این امر از من می خواست که وکالتش را برعهده بگیرم.
 
متاسفانه در کشور ایران تعداد کسانی که در پی اشتباه پزشک متحمل آسیبهای جسمی و روانی شده اند کم نیست. حتی تعداد قابل توجهی از بیماران به دلیل اشتباه و بی احتاطی پزشک جان خود را از دست داده اند. این امر در بیمارستانهای دولتی بیشتر مشهود است به طوری که عموم مردم تمایل به درمان در بیمارستانهای خصوصی دارند اما به دلیل هزینه های زیاد بیمارستانهای خصوصی مجبور می شوند به بیمارستانهای دولتی مراجعه کنند. اکثر بیمارانی هم که به نحوی قربانی قصور پزشکی می شوند خود متوجه این قصور نشده و آن را امری طبیعی قلمداد می کنند.
 
با مشکلاتی که اینگونه پرونده ها با آن مواجه می شوند کمابیش آشنا بودم. رسیدگی به این گونه پرونده ها در دادگستری ممکن است سالها به طول انجامد. اثبات تقصیر پزشک در اکثر موارد دشوار است زیرا از یک طرف معمولا قربانیان پس از بهبود به مراجع قضایی مراجعه می کنند و از طرف دیگر سازمان نظام پزشکی و یا کمیسیون پزشکی که باید در زمینه قصور پزشک نظر دهند جز در موارد بارز و مشهود چندان تمایلی به مقصر دانستن پزشک ندارند. در پرونده پزشکی نیز اشتباهات پزشک درج نمی شود. این پرونده نیز این چنین بود. گرچه برخی از مسئولین بیمارستان دولتی که این فرد در آنجا چندین بار تحت عمل جراحی قرار گرفته بود تلویحا به اشتباه پزشک اعتراف کرده بودند لکن این اعتراف در جایی ثبت نشده بود.
 
به هر حال وکالت وی را برعهده گرفته و شکوائیه ای تنظیم کرده به همراه اوراق پزشکی تقدیم دادسرا کردم. در مورد اینگونه پرونده ها باید توجه داشت که چون تا اعلام نظر کارشناس نمی توان مقصر یا مقصران اصلی را تشخیص داد، لازم است طرف شکایت را پزشک اصلی بیمار و تمام مقصران احتمالی قرار داد. بدین معنی که ممکن است اشتباه فقط از طرف پزشک جراح نبوده و دستیاران یا کارآموزان وی نیز مقصر باشند. پس از تعیین شعبه از طرف معاون دادستان، پرونده به یکی از شعب بازپرسی ارسال شد. بازپرس پرونده قرار ارجاع به کمیسیون پزشکی را صادر کرد. موکل مدارک لازم را تقدیم کمیسیون کرده و خود نیز در آنجا معاینه شد. پس از چند ماه کمیسیون تقصیر پزشک جراح را ٩٠  درصد اعلام کرد. پزشک مقصر و وکیل وی با اعتقاد به اینکه قصور از ناحیه پزشک جراح نبوده است، به نظریه کمیسیون اعتراض نمودند. پرونده برای اظهار نظر کارشناسی به کمیسیون پنج نفره پزشکی قانونی ارجاع شد. این کمیسیون در نهایت تقصیر را از ٩٠ درصد به ٧٠ درصد تقلیل داده و علاوه بر پزشک جراح یکی از دستیاران جراح را که به اشتباه پلاتین متعلق به بیمار دیگری را به جراح داده بود، مقصر دانست. موکل و بنده گرچه راضی به این نظریه نبودیم ولی به دلیل اینکه اعتراض به نظریه می توانست ماهها پرونده را معطل کند از اعتراض صرفنظر کردیم زیرا نزدیک به یک سال بود که پرونده در دادسرا در حال رسیدگی بود. به هر حال پرونده به یکی از شعب دادگاه عمومی جزایی ارسال شد. پس از ٣ ماه وقت رسیدگی تعیین شد. در موعد مقرر به دادگاه مراجعه کردیم. دادگاه کوتاه بود و مشخص بود که قاضی با توجه به نظریه کارشناسی رای صادر خواهد کرد. همین طور هم شد. پزشک جراح و دستیارش محکوم به جنایت شبه عمد به واسطه عدم رعایت نظامات ایمنی شده و مشترکا محکوم به دیه و ارش شدند. بر اساس قانون مجازات اسلامی چنانچه در اثر تقصیر پزشک بیمار فوت کند پزشک علاوه بر دیه به یک تا سه سال مجازات حبس محکوم می شود لکن در صورت عدم فوت، مجازات حبس تعیین نشده و صرفا مقصر به دیه یا ارش محکوم خواهد شد. به نظر می رسد محکومیت صرف به دیه در این موارد ناعادلانه است گرچه می توان از بابت تخلف پزشک مسأله را در سازمان نظام پزشکی مطرح کرده و خواهان تنبیه پزشک مقصر شد.