گزارش یک نظرسنجی؛ دولت روحانی درباره فرار مغزها شعار می‌دهد

در یک رویداد طبیعی، هر گاه شما هوس کنید یک رتبه اول یا دوم جهانی برای ایران پیدا کنید، می توانید عبارت فرار مغزها را گوگل کنید. بعد از مشاهده نتایج هم احتمالا آهی می کشید، حرف تندی می زنید و دو سه راهکار در ذهن تان خطور می کند، مشابه کاری که در همه این سال ها مسئولان دولت ایران کرده اند.

در تازه ترین این اظهارنظرها، حسن روحانی، رئیس جمهور ایران اخیرا با اعلام اینکه " نخبگان که سرمایه بزرگی هستند فرّارتر از سرمایه های مادی هستند"، از دخالت های منجر به فرار نخبگان انتقاد کرده است.

ما در آخرین نظرسنجی ایران وایر از مخاطبان بخش فارسی خواستیم که نظرشان را درباره سخنان حسن روحانی بگویند.

گزینه اول این بود: "دولت روحانی علاقه مند به حفظ نخبگان است ولی برنامه و استراتژی روشنی ندارد." 8.2 درصد به این گزینه رای داده اند.

گزینه سوم این بود: " دولت روحانی به طور جدی علاقه مند به حفظ و جذب نخبگان است ولی به علت دخالت سایر نهادها، امکان فعالیت ندارد." 24.5 درصد به این گزینه رای داده اند. جمع آرای این دو گزینه نشان می دهد 32.7 درصد مخاطبان اعتقاد دارند که دولت به صورت جدی علاقه مند به حفظ نخبگان است، منتها درباره دلایل ناکامی اش، عقیده های متفاوتی دارند.

دومین گزینه اما این بود: "اظهارات رئیس جمهور ایران، شعاری است. دولت هیچ برنامه ای برای جلوگیری از فرار مغزها ندارد." 64.2 درصد مخاطبان به این گزینه رای داده اند، حدود دوم سوم.

بهمن 92، رضا فرجی دانا، وزیر وقت علوم و فناوری با اعلام اینکه سالانه 150 هزار نفر از نخبگان ایران خارج می شوند، گفت: "در شرایطی که کل بودجه دولتی ما 192 هزار میلیارد تومان و معادل 70 میلیارد دلار است، با مهاجرت مغزها 150 میلیارد دلار به دنیا کمک می کنیم."

او از چین به عنوان یک نمونه موفق در بازگشت نخبگان یاد کرد و گفت: "با سه یا چهار برابر کردن پیشنهادهای کاری، نخبگان خود را از آمریکا به چین برمی گرداند اما ما فقط نظاره گر خروج نخبگان از کشور هستیم."

به نظر می رسد رای مخاطبان ایران وایر هم همسو با نظرات نخستین وزیر علوم دولت حسن روحانی است که اعتقاد دارند دولت در شرایط کنونی جز شعار دادن کار مهمی نکرده است.
در همین حال، تاکید صرف بر مسئله مالی یا پیشنهاد کاری نیز بعید است راه حل نهایی حل مشکل بازگشت نخبگان ایرانی باشد. دغدغه های فرهنگی، اجتماعی و حتی امنیتی نیز در بروز چنین وضعیتی موثر هستند.

حسن روحانی، رئیس جمهور ایران 29 اردیبهشت امسال در مراسم سالگرد تاسیس دانشگاه آزاد با طرح این پرسش که چرا برخی از مامورین آنقدر به خود حق می‌دهند و کدام قانون به آنها می‌گوید که در برابر یک استاد و فرهیخته و سرمایه‌ای ماندنی اینگونه برخورد کند، گفت: "گاهی هنگامی که استادی وارد کشور می‌شود فردی به دلایل واهی گذرنامه وی را می‌گیرد و از او پرسش‌هایی مطرح می‌کند. کافی است به فردی بگوییم که برای پاسخ به پرسش‌هایی وارد اتاقی شوید. در آن زمان دیگر مرغ از قفس پریده است. نخبگان از ما پول نمی‌خواهند بلکه منزلت اجتماعی می‌خواهند."

اما علاوه بر بحث های مربوط به حاکمیت، مخاطبان ایران وایر در کامنت های این نظرسنجی هم نظراتی را مطرح کرده بودند که جنبه های دیگری از موضوع فرار مغزها را پوشش می داد.

به این نمونه دقت کنید: "بعضي از همين نخبه ها از بس كه وطن فروش و متنفر از كشورشون هستن نبودنشون در ايران بهتر از بودنشون هست، كسي كه براي ادامه تحصيل ايران رو ترك ميكنه و حاضر نيست براي خدمت و كمك به پيشرفت كشورش برگرده به وطنش خائن هست نه نخبه. درضمن همه دانشجوهاي اينور نخبه هم نيستن نميدونم چرا اينجا همه خودشون مغز تصور ميكنن."

چنین تصوری تاکنون در سطح مسئولان ایرانی کمتر ترویج شده و در صفحه فیس بوک ایران وایر هم با انتقادات منفی دیگر کاربران مواجه شده است.

یک مخاطب در واکنش به این دیدگاه نوشته است: "هيچ كس از وطنش متنفر نيست، حتي اونايي هم كه متنفر ميشن يه شبه اين اتفاق براشون نيفتاده كه شما اونا رو خائن خطاب ميكنه. مطمئن باشيد براي بسياري از ايرانياني كه ايران رو ترك ميكنن در درجه اول عرصه زندگي تنگ شده و اكثرا هم سال ها طول كشيده تا به اين تصميم برسن كه وطنشون ديگه جاي زندگي نيست و هيچكدوم هم از اين واقعيت خوشحال نبوده و نيستن. متاسفم كه ادمايي مثل شما اينقدر راحت راجع به هزاران ايراني كه جلاي وطن كردن قضاوت ميكنين! ضمنا عنوان نخبه نسبي هست، نه مطلق! قرار نيست من و شما قضاوت كنيم كي هست و كي نيست!"

کاربر دیگری هم نوشته: "دليلي نداره يه جوون آينده ي خودشو خراب كنه و بمونه، در حالي كه همه دارن دزدي مي كٌنن و از كشور ميكنن. در ضمن برنگشتن يه تصميم شخصيه و با خيانت فرق داره. خيانت را كسان ديگري در حق ملت مي كنند."