پیامدهای توافق یا عدم توافق هسته ای چیست؟ کارشناسان نظر می‌دهند (بخش سوم)

پیامدهای توافق یا عدم توافق برای مردم ایران چه خواهد بود؟ این پرسشی است که این روزها بیش از هر زمان دیگر در فضای سیاسی، اجتماعی و رسانه ای مطرح است. ایران وایر این پرسش کوتاه را با برخی صاحب نظران سیاسی و دانشگاهی و اهل رسانه در میان گذاشته است که در چند بخش منتشر می شوند.

توافق تکلیف سرمایه گذاری ها را روشن می کند

مجتبی واحدی، مشاور مهدی کروبی، سردبیر سابق روزنامه آفتاب یزد: آنچه به صورت مستقیم یا غیر مستقیم ممکن است باعث کاهش یا افزایش تحریم‌ها شود، یک نکته ظاهرا جانبی ست که به نظر من، حاشیه آن از متنش مهم‌تر است. در حال حاضر سال هاست که بسیاری از مردم ایران و فعالان اقتصادی اعم از تجار، صنعتگران و سرمایه گذارانی که در حوزه‌های مختلف سرمایه گذاری می‌کنند بلاتکلیفند و حداقل، سرمایه گذاری‌های بلندمدت را موکول می‌کنند به مساله توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهان، به عبارتی، گمان می‌کنند چنانچه این توافق هسته‌ای انجام نشود هر نوع سرمایه گذاری آنها با موانع و خطراتی مواجه شود. به همین جهت، حتی اگر به تحریم‌های موجود افزوده نشود و یا چنانچه تحریم‌های موجود حذف نشوند، مادامی که مساله هسته‌ای به یک تفاهم و حل قطعی نرسد من یقین می‌دانم که هیچ یک از سرمایه گذاران بزرگ داخلی و خارجی در این شرایط وارد بازار سرمایه گذاری داخل ایران نمی‌شوند. به خصوص با توجه به رقابت‌هایی که هم اکنون در صنعت نفت و گاز و انرژی در کشورهای همسایه وجود دارد. از سوی دیگر مساله حوزه‌های مشترک نفتی و گازی موجود با سرمایه گذاری‌های کوچک و کارهای اقتصادی روزمره حل نمی‌شود. از طرفی، عدم سرمایه گذاری در ایران برای آینده مشکل امروز ایران را حل نمی‌کند برای مثال، بازار را از دست می‌دهیم به دلیل ضعف ما درافزایش میزان تولید، به این دلیل که سرمایه گذاری انجام نمی‌شود. هم اکنون در حوزه‌های نفتی و گازی با قطر، عریستان، کویت و عراق میدان مشترک داریم که بیش از از ما برداشت می‌کنند و این مساله قابل جبران نیست. این درحالی ست که هیچ راهی نداریم حتی آن‌ها را منع کنیم. البته ممکن است در برخی میادین مشخص شود که با برخی کشور‌ها میادین مشترک داریم،‌‌ همان طور که در خزر با روسیه و برحی کشورهای حاشیه خزر میادین مشترک داریم. متاسفانه به دلیل عدم سرمایه گذاری و ضعف ما در سرمایه گذاری، مالکان مشترک نفتی و گازی اکنون بیشتر از ما سهم می‌برند. ضمن اینکه بازاریابی هم می‌کنند و بازار را بدست می‌آورند. این طور نیست که ما پنج شش سال دیرتراز این مناطق برداشت کنیم و مشتری پیدا کنیم چراکه با کسانی که قراردادهای گازی بلندمدت بیست سی و پنجاه ساله دارند به راحتی نمی‌توانیم رقابت کنیم و بازاری که آن‌ها بدست آوردند بدست بیاوریم. به همین جهت توافق هسته‌ای موضوع مهمی ست، علاوه بر موضوع تحریم که خود موضوع کوچکی نیست، توافق هسته‌ای از این جهت اهمیت دارد برای کسانی که مایلند در صنایع مختاف ایران سرمایه گذاری کنند و قصد دارند سرمایه‌های خود را در ایران به انحاء مختلف به کار بیندازند چه ایرانی و چه خارجی، الان سال هاست این سرمایه گذاری‌ها متوقف شده‌اند و سرمایه گذاران ترجیج می‌دهند به کارهای روزمره بپردازند و یک سری کارهای اقتصادی انجام بدهند و سرمایه گذاری کلان نمی‌کنند چون موقعیت سرمایه گذاری‌های خود را در خطر می‌بینند. احساس می‌کنند ممکن است بر اثر عدم توافق، جنگی رخ بدهد یا ممکن است تحریم‌ها گسترده شود یا اینکه ممکن است سرمایه‌های آن‌ها از سوی دولت ایران یا تحریم کنندگان بلوکه شود.

اگر توافق احتمالی انجام و یک نوع اعتماد در سرمایه گذاری ایجاد شود سرمایه گذار اعم از یک دولت، شرکت خارجی یا سرمایه گذار ایرانی می‌تواند در صنایع مختلف از صنعت گردشگری گرفته تا نفت و گاز، مخابرات، ماشین سازی و حتی کشاروزی سرمایه گذاری کند.‌‌ همان طور که می‌دانید، ایران هنوز پتانسیل‌های بالایی در بخش کشاورزی دارد که هنوز بر زمین مانده است. کما اینکه در عرصه‌های مختلف و تجارت‌های نوینی که در این عرصه در دنیا ایجاد شده هنوز سهمی نداریم. اگر توافق هسته‌ای انجام شود با وجود آنکه دولت و حکومت جمهوری اسلامی بی‌کفایت است و توان بهره برداری از این سرمایه گذاری‌ها را ندارد سرمایه گذاران می‌توانند برای آینده مردم ایران نقش آفرینی کنند.

مهم نیست چه نظام و چه رژیمی بر مردم ایران حاکم باشد مهم این است که سرمایه گذاری‌ها می‌توانند برای آینده اقتصاد خانواده‌های ایرانی و کشور ایران مفید باشند. تجربه چند سالی که از موضوع هسته‌ای سپری شده نشان داده است که کمتر سرمایه گذاری در صنایع مختلف ایران انجام شده است. کسی دقت نمی‌کند که حتی اگر تحریم نباشد دولت ایران می‌تواند با کمک افرادی نظیر بابک زنجانی‌ها تحریم‌ها را دور بزند. به جرات می‌توان گفت در شرایط فعلی فقط کارهای روزمره انجام می‌شود، سرمایه گذاری که شرط توسعه یک کشور است و مدت‌ها ست متوقف شده و نیازی به اثبات ندارد. هر کس مستندی ارائه کند که نشان دهد در ده سال اخیر چند سرمایه گذاری مهم و کلیدی در کشور انجام شده، من حرفم را پس می‌گیرم.

توافق آب سرد است بر تب بیگانه ستیزی

بیژن اشتری، مترجم و نویسنده: اگر توافق صورت گیرد، چشم اندازهایی به لحاظ اقتصادی در برابر کشور گشوده می‌شود، ایران راحت تر می‌تواند صادرات نفت را ادامه دهد. صد میلیارد دلاری که بابت صادر کردن نفت به کشورهایی مثل هندوستان، کره جنوبی و... طلبکار است، آزاد می‌شود. ورود این مبلغ پول به شکل قابل توجهی اقتصاد کشور را رونق می‌بخشد. میزان سرمایه‌گذاری خارجی در داخل کشور افزایش می‌یابد. بازار داخل کشورثبات نسبی پیدا می کند و دیگر شاهد نوسانات عجحیب و غریب در قیمت ارز نخواهیم بود. تورم کمتر می‌شود و مردم می‌توانند به یک آرامش نسبی برسند. ما کشور بزرگی داریم که پر از فرصت های بالقوه  است و تحریم‌ها جلوی بالفعل رسیدن آنها را گرفته بود. این ها همه از نظر اقتصادی است. اگر توافقی صورت بگیرد کمک می‌کند که فضای سیاسی کشور از التهابی که وجود دارد خارج شود و این حالت بیگانه ستیزی، آمریکا ستیزی و غرب ستیزی که به شدت در کشور ما وجود داشته، کمتر می‌شود. به عبارت دیگر این توافق آب سردی است که برتب بیگانه ستیزی پاشیده می‌شود. تندروها عقب‌نشینی خواهند کرد ودر بسیاری از زمینه‌ها فضا را باز می‌کنند. نویسنده‌ها، فیلمسازان و هنرمندان با یک ازادی نسبی بیشتری و فارغ از فشار تندروها که در همه عرصه‌ها حضور دارند ، می‌توانند کار کنند و اثار خود  را عرضه کنند. اگر توافق صورت نگیرد تمام این‌ها منفی خواهد شد و از نظر اقتصادی عرصه واقعا تنگ می‌شود و به لحاظ اقتصادی و سیاسی هم تندروها در همه عرصه‌ها دست بالا را خواهند گرفت و فضا به شدت تنگ می‌شود.  اما برداشت من این است که این اتفاق رخ نخواهد داد، طولانی شدن و روند مذاکرات نشان می‌دهد که ایران با غرب به توافق می‌رسد. من دلم روشن است.

توافق تغییری در ماهیت نظام ایجاد نمی کند

غلامرضا مهاجری‌نژاد، فعال سابق دانشجویی، دانشجوی دکتری علوم سیاسی: واقعیت این است که طی چند سال اخیر به دلیل بحث انرژی هسته‌ای تحریم‌های اقتصادی فشار سنگینی به مردم و اقتصاد کشور ایران وارد کرده است. از طرفی به دلیل سیاست‌های نادرست حاکمان جمهوری اسلامی این وضعیت تشدید پیدا کرده است. هرچند باید گفت که حذف تحریم‌ها قادر نیست تغییری در سیاست‌های جمهوری اسلامی ایجاد کند. از طرفی با توجه به تجربه‌های کره شمالی، زیمباوه و کوبا در دوره‌های مختلف لغو تحریم‌ها باعث تغییر حکومت نخواهد شد. اما جهانی شدن مساله تحریم‌ها آسیب جدی به مردم و کشور وارد کرده است به خصوص آن زمان که نظام حاکم، آن را کاغذ پاره‌ای می‌دانست.

توافق در مذاکرات هسته‌ای زمانی در راستای منافع مردم موثر و مفید خواهد بود که به نفع مطالبات و خواسته‌های آن‌ها باشد. همچنین می‌بایست شرایطی فراهم شود تا از قدرت سازمان‌های انتصابی به خصوص سپاه کاسته شود، سازمان‌هایی که دارای توان و اختیارات مضاعف و از نظارت دولت نیز خارج هستند و به صورت مستقیم زیر نظرآیت الله خامنه‌ای اداره می‌شوند. برخی بر این باورند چنانچه مذاکرات به توافق منتهی شود در رقابت‌های داخل جناحی، اصلاح طلبان و جناح‌های پراگماتیک با قدرتی بیشتر درمیدان رقابت حضورخواهند داشت. همچنین این امید وجود دارد تا در داخل کشور فضای سیاسی بازتری ایجاد شود ازجمله جنبش‌های اجتماعی و مسائل حقوق بشر، مسائل زنان، دانشجویان، تحصیل برای همه اقلیت‌ها و نیز آزادی‌های فردی و اجتماعی. اما اگر قرار است پس از توافق در مذاکرات هسته‌ای، این مشکلات همچنان مثل گذشته لاینحل باقی بمانند، همچنان صورت مساله بدون پاسخ باقی می‌ماند و برای مردم هم نفعی در پی نخواهد داشت.

هر قدر روند این مذاکرات طولانی‌تر شود مشکلات ایجاد توافق طرفین بیشتر نیز می‌شود. این در شرایطی است که در آستانه نهایی شدن مذاکرات، همچنان شاهد افزایش تعداد اعدام زندانیان سیاسی و نقض حقوق بشر در ایران هستیم و امید برای بهبود شرایط کمرنگ‌تر شده است. اساسا باید گفت که ماهیت نظام جمهوری اسلامی بحران آفرین است و همواره تلاش دارد این بحران‌ها را توسعه دهد، بنابراین هیچ‌گاه این ماهیت قابل تغییر نیست. این مذاکرات هم قادر نیست ماهیت ایدئولوژیک جمهوری اسلامی را تغییر دهد چرا که سیاست‌های کلی نظام را ولایت فقیه تعیین می‌کند و از طرفی نقش سپاه در بحران‌های داخلی منطقه نظیر سوریه، یمن، عراق و لبنان و فلسطین بدون نظارت و دخالت دولت بر هیچ کس پوشیده نیست.