وضعیت فعلی انجمن ایران‌رود، وخامت خشکسالی در سال‌های آینده و نیز تغییر اقلیم ایران از خشک و بیابانی به مرطوب و پرباران با انتقال آب خلیج‌فارس به کویرهای ایران از مباحثی بود که دکتر علی فراستی، ایده‌پرداز پروژه جدید ایران‌رود در قسمت اول مصاحبه به آنها اشاره کرد. در قسمت دوم و پایانی این مصاحبه او از دیدارش با حسن روحانی و معاون او می‌گوید. همچنین اشاره می‌کند که اگر پروژه انتقال آب به کویرهای ایران موفقیت‌آمیز باشد، سدهای فعلی کفاف مهار آب را نمی‌دهد و باید سدهای جدید ساخت. تلاش برای برقراری ارتباط و اعلام همکاری با قرارگاه خاتم‌الانبیا، شاخه مهندسی سپاه پاسداران، برای انجام مطالعات پروژه ایران‌رود از دیگر فعالیت‌های دکتر فراستی و همفکرانش در انجمن جوان و ثبت نشده ایران‌رود بوده است.
در ادامه بخش دوم و خلاصه شده این گفت‌وگو را می‌خوانید. گفت‌وگوی کامل این بخش را می‌توانید در انتهای متن بشنوید.
با آقای روحانی ملاقات کردید در سفر ایشان به آمریکا. البته آقای ستاری را هم ملاقات کردید. نظر آقای ستاری به عنوان معاون علمی و فن‌آوری رییس جمهور در مورد پروژه شما چه بود؟ آیا نظر مثبتی داشتند یا منفی؟
من در جلسه‌ای که آقای روحانی بود شرکت کردم و آقای ظریف هم سخنرانی کردند. یک جلسه‌ای بود که از اساتید و متخصصان و نخبه‌های ایرانیِ آمریکا و کانادا دعوت شده بود. من از آن فرصت استفاده کردم و با آقای دکتر ستاری در مورد این موضوع صحبت کردم. در سفرم به ایران مجددا خدمت ایشان رسیدم. ایشان در دفتر معاونت فن‌آوری ریاست جمهوری بخشی دارند به اسم مطالعات خشکسالی. مضاف بر آن با یکی از نماینده‌های مجلس صحبت کردم که علاقمند به این موضوع هستند. متاسفانه نمی‌توانم اسم‌شان را مطرح کنم. با آقای میدانی معاون وزیر نیرو ملاقات داشتم. با آقای مهندس قانع، مدیر عامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب ملاقات کردم. در مجموع به نظر می‌رسد که دولت ایران می‌داند بحران خشکسالی بسیار جدی است و با این کارهای مقطعی مثل جابه‌جایی آب می‌توانند تنش‌های موجود را فعلا تا یکی دو سال دیگر حل کنند. ما تصورمان این است در یک پروژه درازمدت با بازگرداندن آب به کویرهای ایران اقلیم ایران می‌تواند عوض بشود، ابرهای ایران باران‌زا بشود و رطوبت آن دریاچه باعث افزایش بارندگی بشود نه تنها مشکل ارومیه که مشکل کل فلات ایران حل خواهد شد. یکی از کسانی که معتقد است این فرضیه موفق است یعنی همان آقای فرید سیف حتی معتقد است اگر چنین اتفاقی بیافتد سدهایی که تا حالا ساخته شده کفاف جمع کردن سیلاب‌ها را نخواهد داد باید سدهای بیشتری ساخت.
بنابراین اگر جواب سوالم را بخواهم بگیرم در مورد آقای ستاری به طور مشخص، ایشان کم و بیش به عنوان معاون علمی و فن آوری رییس جمهور نظر مثبتی دارند نسبت به کل طرح دارند؟
نمی‌توانم به طور قطع چنین چیزی بگویم. اما به دلیل این که بنده پیگیر بودم و ایشان احساس کردند که یک زمینه‌ای برای مطالعه و پژوهش وجود دارد از این جهت به ما راهنمایی کردند با دوستانی که در این زمینه کار می‌کنند همکاری کنیم.
همان‌طوری که الان اشاره کردید و پیش‌تر هم اشاره کرده بودید در مصاحبه‌های قبلی‌تان با یکی از نماینده‌های مجلس دیدار کردید که از دفتر مقام رهبری جمهوری اسلامی استعلام کرده بود درباره این پروژه. جواب این استعلام چه بود؟
متاسفانه بعد از آن ارتباط نزدیکی با آن نماینده محترم مجلس نداشتم. مقاله‌ای که من پارسال نوشتم به اسم «خشکسالی واقعی است اینک چه باید کرد؟» را نهادهای مختلف در جمهوری اسلامی بررسی کردند. حتی به من خبر رسید نسخه‌ای از این مقاله اخیرا در جلسه‌ای در هیات دولت بین تمام وزرا توزیع شده به عنوان یک مقاله پژوهشی-عملی. تماس‌هایی داشتیم که خواستند بیشتر صحبت کنیم. متاسفانه جزییاتش را الان نمی‌توانم توضیح بدهم. اطلاعات بیشتری از ما خواستند. ویدئوی آقای مهندس شاه‌بداغی را دیده‌اند، از آن خیلی استقبال کردند.
این ویدئو اشکالات بسیار زیادی دارد به لحاظ فنی. الان وارد این مساله نمی‌شوم. راجع به این صحبت کردید که قرار است نهادهایی چشمی بر این پروژه داشته باشند یا در آن دخیل باشند. یکی از این بنیادها و سازمان‌ها، قرارگاه خاتم‌الانبیاز است وابسته به سپاه پاسداران. در حال حاضر هم گفته شده امکان‌سنجی اتصال خزر به خلیج‌فارس در حال انجام است. ارتباط شما با قرارگاه خاتم چگونه است؟
این خبر که شما اشاره کردید ما تقریبا ۱۰ روز پیش [از مصاحبه] شنیدیم. از نظر ما این امر مثبتی است که قرارگاه خاتم‌الانبیا وارد مطالعات امکان‌پذیری پروژه شده. در مورد ابعاد این که چه کاری می‌خواهند انجام بدهند اطلاعی نداریم. خیلی مشتاق هستیم که با ایشان همکاری کنیم. از طریق فیس‌بوک هم پیغام دادیم. از طریق کسانی که در ایران می‌توانند تماس بگیرند سعی می‌کنیم این پیغام را برسانیم که ما هم داریم همین مطالعات را انجام می‌دهیم.
آنها اگر صرفا مساله‌شان مطالعه روی کانال ترانزیت است به نظر ما آن کانال پاسخ‌گوی خشکسالی در ایران نیست. توصیه و تلاش ما این خواهد بود که در آینده نزدیک ارتباطی با قرارگاه خاتم برقرار کنیم. ببینیم چه مطالعاتی می‌خواهند انجام بدهند. امیدواریم که آنها هم به این درخواست پاسخ مثبت بدهند.
آیا فکر نمی‌کنید به عنوان کسی که در آمریکا زندگی می‌کنید، همکاری با سپاه پاسداران برای‌تان مشکل‌ساز باشد؟
نه، معتقدم نیستم. ما یک مغضل بزرگ داریم به اسم خشکسالی. هر کسی هر نهادی هر سازمان غیرانتقاعی یا انتفاعی و هر موسسه دولتی یا پژوهشی چه در داخل و چه در خارج ایران که بخواهند روی موضوع خشکسالی ایران کار کند از نظر ما شریکش حساب می‌شویم...
از نظر شما، نه. از نظر دولت آمریکا به دلیل تحریم‌هایی که علیه سپاه پاسداران وضع کرده. آیا فکر نمی‌کنید برای شخص شما به عنوان استاد دانشگاه ایالتی آمریکا مشکلی ایجاد بشود؟
امیدوارم که نشود. چون ما کار مطالعاتی می‌کنیم. ما با خود سپاه پاسداران به عنوان بازوی نظامی کاری نداریم. سپاه پاسداران یک بخش مهندسی دارد که خیلی از پروژه‌های سدسازی، کانال‌سازی، بندرها و جاده‌ها را ساخته است. دولت‌های خارجی هم این بخش از سپاه را می‌شناسند. تفاوت آن با سپاه قدس می‌دانند چیست. سپاه مثل یک دولت عمل می‌کند...پژوهش‌ها را هم خودشان انجام نمی‌دهند. بیشتر مدیریت پروژه را انجام می‌دهند. کاری نداریم چقدر رانت از آن بگیرند کارشان مدیریت است. این طوری نیست که یک عده دانشمند سپاه پاسداران باشند با درجه سپاه. بگوییم اینها دانشمند محیط‌زیست هستند.
در مصاحبه‌های‌تان گفته‌اید که ایران‌رود عجایب هفتگانه را به عجایب هشت‌گانه تبدیل می‌کند. آیا از پروژه رودخانه عظیم دست‌ساز (The great man-made river) در لیبی مطلع هستید؟
اطلاعاتم خیلی کلی است. منظور من از پروژه ایران‌رود و آب رسانی به کویر و اگر ممکن شد ایجاد کانال ترانزیت، بزرگترین پروژه عمرانی تاریخ بشر و بزرگترین پروژه آبیاری تاریخ بشر خواهد بود. می‌تواند عجایب هفتگانه دنیای مدرن را اضافه کند، به خاطر ابعاد و بزرگی کار.
دلیلی که از آن پروژه در لیبی اسم بردم این بود که آنها هم این عنوان را پیش از این که شما برای ایران‌رود در نظر بگیرید، در نظر گرفتند و خرجش کردند. بدین‌ترتیب پروژه شما نهمین خواهد بود. نکته دیگر، سال ۷۴ روزنامه ایران گزارشی نوشت درباره پروژه ایران‌رود (البته همان کانالی بود که شما به آن اشاره کردید). علاوه بر مسائل محیط‌زیست و مسائل اقتصادی اجتماعی که به خصوص به صورت منفی به آن پرداخته شده، مساله ژئوپلتیک منطقه هم مورد توجه قرار گرفته بود. در آن گزارش اشاره شده بود به این که کشور دقیقا به دو بخش تقسیم می‌شود. با توجه به این که رشته شما جغرافیای سیاسی است و در این زمینه مطالعه دارید، آیا فکر نمی‌کنید این پروژه که دنبال می‌کنید اثری بر جغرافیای سیاسی ایران داشته باشد؟
دقیقا اثر می‌گذارد و به نظرم اثرش مثبت خواهد بود. چون مشکلی که الان در ایران داریم، مشکل بهم خوردن تعادل جمعیتی کشور است. نواحی مرکزی، جنوب و جنوب شرقی کشور از سکنه دارد تخلیه می‌شوند. اگر آن فرضیه خانم ابتکار به واقعیت بپیوندد تا ۳۵ سال دیگر بیشتر نواحی فلات ایران غیرقابل سکونت خواهد شد. همه باید کوچ بکنند به سواحل دریای مازندران یا از کشور خارج بشوند. یعنی نداشتن این پروژه می‌تواند ایران را به لحاظ موقعیت ژئوپلتیکی در خطر نابودی قرار دهد. این فرضیه که با آب آوردن به فلات مرکزی ایران می‌تواند ایران را به دو قسمت بکند اصلا درست نیست. اتفاقا می‌تواند فضای تعادل جمعیتی ایجاد کند. می‌تواند عمران و آبادانی را به مناطقی ببرد که الان خالی از سکنه شده‌اند..
ولی آبی که شما از انتقال آن حرف می‌زنید، شور است...
مقدمتا بله. جدای از این که آب شور باشد یا شیرین، خود ایجاد دریاچه در فلات مرکزی ایران یک فرصت است برای توسعه و آبادانی کشور. برای این که آب را از جایی می‌آوریم که بر اساس نیاز می‌شود آب شور را شیرین کرد. اگر اقلیم ایران تغییر کند ابرهایی که از ایران خارج می‌شوند باران‌زا بشوند آب شیرین را خواهند ریخت. الان آن آب شیرین را روی هند و پاکستان می‌ریزند.
فکر می‌کنید بعد از چه مدتی این تغییر اقلیمی که شما اشاره می‌کنید ممکن است محقق بشود؟
بستگی به این دارد که چه حجمی آب منتقل بشود. همه چیز به انتقال آب بستگی دارد. ما می‌گوییم اگر آب را به تالاب جازموریان منتقل کنیم آنجا می‌توانیم مطالعات را تکمیل بکنیم. اگر دیدیم مطالعات موفق است و جواب آنها مثبت است با سرعت بیشتری می‌توان آب را به کویر لوت منتقل کرد با همان پمپ، یعنی احتیاج به پمپ اضافه هم نیست. وقتی کویر لوت به مرحله‌ای رسید آب پر شد آب را می‌توانیم به سطح ۸۶۵ متر برسانیم حداکثر. در آن حالت حوضچه سلطان در نزدیکی قم هم وارد فضای آبی گذشته‌اش خواهد شد.
با فرض این که تماما پروژه انجام بشود. این سه منطقه‌ای که اشاره کردید پر آب بشود، فکر می‌کنید چقدر زمان لازم داریم به آن تغییر اقلیمی که اشاره کردید ایران خالی از سکنه نشود؟
حدس کلی ما زمانی در حدود ۲۰ تا ۳۰ سال است.
بنابراین می‌توان چنین نتیجه گرفت که خشک شدن دریاچه‌ها و دریاها داخل ایران ۲۰- ۳۰ سال طول می‌کشد که ...
نه خیر، هفت هزار سال طول کشیده تا به این نقطه رسیدیم.
پس چگونه انتظار دارید که این برگشت اقلیم ظرف ۲۰-۳۰ سال انجام شود؟
چون آب به مرور تبخیر شده. ما آب را با سرعت زیاد بر می‌گردانیم. پدیده وجود دارد به نام Lake effect در مطالعات دریاچه‌ها. وقتی چنین حالتی ایجاد بشود به دلیل آن که دور فلات ایران کوه است ابرها در داخل این فلات بمانند. مشکل ما نبود رطوبت است. اگر رطوبت به فلات مرکزی بیاید، فرض ما این است که می‌تواند باعث تغییر اقلیم شود.
به مدل‌سازی اشاره کردید، با مدل‌سازی نمی‌توانید یک پیش‌بینی نسبتا نزدیک به واقعیت داشته باشید؟
می‌توانیم. یکی از آبخیزهای لس‌آنجلس که مسئولیتش با بنده است. تقریبا با پنج شهر دیگر ما در آن آبخیز شریک هستیم. تا سه سال دیگر، باید یک سری پروژه‌هایی را در این آبخیز تعریف کنیم که بتواند کیفیت آب را بالا ببرد. ما مشاوری استخدام کردیم که یک سری دانشمند و متخصص و مهندسین آب در آن هستند. از software [نرم‌افزاری] استفاده می‌کنند که شاید بتوانیم در آینده از آن در ایران استفاده کنیم. یک روشی هست به اسم RAA یاReasonable Assurance Analysis . تمام اطلاعات زمین‌شناسی و اقلیم و آب‌های حاشیه ای و مجموعه‌ای از اطلاعات دیگر را به آن سافت‌ور می‌دهند. این سافت‌ور بررسی می‌کند آن قطعه زمینی که ما می‌خواهیم روی آن پروژه را اجرا کنیم آیا قابلیت این را دارد که کیفیت آب را اضافه کند یا نه. ما اینجا دنبال تامین آب نیستیم. ما دنبال کیفیت آبیم. این مطالعه هزینه‌اش بالاست. خود سافت‌ور بالای صد هزار دلار است. همان‌طوری که در این ده ماه اخیر توانستیم توجه دولت ایران و ارگان‌های مختلف را و حتی به قول شما قرارگاه خاتم را به این پروژه جلب کنیم که همه علاقمند بشوند که بیایند مطالعه کنند، در آن مرحله ما می‌توانیم آن سافت‌ور و حتی سافت‌ورهای دیگری را بدهیم بسازند و طراحی کنند که بتوانند این موضوع را بررسی کنند.
یعنی به عنوان پایلوت یا نمونه آزمایشی به جازموریان را در نظر دارید؟
دقیقا. چون تازه خشک شده، نسبتا کوچک است و عمقش زیاد و سطحش کم. معتقدیم اگر همین الان مساله جازموریان را نتوانیم رویش انگشت بگذاریم تا ده سال دیگر به دلیل شدت گرما و خشک شدن منطقه، خاک جازموریان فرسوده خواهد شد. یواش یواش تبدیل می‌شود به شن‌های روان. تمام منطقه سیستان و جنوب کرمان را شن‌های روان خواهد گرفت. این است که ما معتقدیم مطالعات را در مورد جازموریان باید تکمیل کنیم و به عنوان فاز یک اجرایی جازموریان را قرار بدهیم.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر