داور دربی؛ مغرور، خودرأی و بخشنده کارت

پدرام قائمى، شهروند خبرنگار

قرار است سوت دربی را دوباره به دست اولین صف شکن بدهند؛ مردی که وقتی قرار شد طلسم نزدیک به دو دهه حضور داوران خارجی در دربی را بشکند، گفته بود: «من آرزوی این بازی را نداشتم.»

کسی هم شوکه نشده بود؛ از آن چهره همیشه عبوس، اخم‌های درهم‌کشیده و صدای خشن توام با لهجه خراسانی بعید نبود که هرگز به قضاوت به دربی تهران به چشم یک آرزوی بزرگ فکر نکند. او «محسن ترکی» است؛ داور الیت اسبق ایران که با قضاوت‌هایش، چه در لیگ برتر و چه در آسیا، همیشه انگشت‌نما بوده است.

بازیکنان ایرانی می گویند که کارت قرمز را در جیبش نمی‌گذارد؛ کارت به دست در زمین می‌دود و منتظر اولین شکار می‌گردد.
پیش از «جام ملت‌های آسیا» ۲۰۱۱ در قطر، بالاترین نمره تست آمادگی جسمانی میان تمام داوران آسیایی را به‌دست آورد. در آزمون کتبی همان سال، جزو سه نفر اول بود و فقط یک تذکر جدی از سوی کمیته داوران کنفدراسیون فوتبال آسیا گرفت. به او تذکر داده بودند که مقابل خشونت بازیکنان فوتبال چندان سخت گیر و جدی نباشد، کارت‌هایش را در جیبش بگذارد و کم تر از آن ها هزینه کند.
اما «محسن ترکی» دقیقاً جام ملت‌های آسیا را هم دستخوش تصمیمات خاص خود کرد. او یک فاجعه در جام ملت‌ها به بار آورد.

در دقیقه ٧٢ بازی ژاپن و سوریه که در حقیقت، بازی سرنوشت‌ساز گروه دوم بود، ترکی در یک تصمیم عجیب و غیرمنتظره، به نفع تیم ملی سوریه اعلام پنالتی کرد. مهاجم سوریه در شلوغی مقابل دروازه ژاپن و پس از ردوبدل شدن چند باره توپ بین بازیکنان دو تیم، صاحب فرصت بادآورده‌ای شد.
با خطای دروازه‌بان ژاپن روی «فراز خطیب»، ترکی بلافاصله در سوت خود دمید غافل از این که «حسن کامرانی فر»، کمک داور اول این بازی به نشانه آفساید مهاجم سوریه، پرچمش را بالابرده بود. بااین‌حال، ترکی پس از نشان دادن کارت قرمز به دروازه‌بان ژاپن، با علامت دست محوطه جریمه این تیم را نشان داد و روی نقطه پنالتی ایستاد.

روال معمول در چنین صحنه‌هایی این است که داور مسابقه برای جلوگیری از اعتراض بازیکنان حریف، به سمت کمک‌داور حرکت و پس از مشورت با او، تصمیمش را اعلام می‌کند. ترکی البته بدون توجه به کمک‌داور ایرانی و درحالی‌که دستش را به علامت رد تصمیم کمک‌داور تکان می‌داد، به سمت نقطه پنالتی حرکت کرد و حسن کامرانی فر هم به‌ناچار پرچمش را پایین آورد. جالب این که وقتی بازیکنان معترض ژاپن به‌سوی کامرانی فر حمله‌ور شدند، او با ایما و اشاره سعی می‌کرد به آن ها تفهیم کند که با یک تصمیم درست به علامت آفساید مهاجم سوریه، پرچمش را بالابرده اما داور وسط تصمیمش را نپذیرفته است.

پنالتی سوریه تبدیل به گل شد، دروازه‌بان ژاپن از زمین بازی اخراج شد و یک بازی بعد را هم از دست داد و ژاپنی‌ها 10 ‌نفره بازی را تمام کردند. ژاپنی‌ها البته در دقایق پایانی با اشتباه مجدد محسن ترکی، به یک پنالتی رسیدند تا بازی را دو بر یک پیروز شوند. فیلم اشتباهات داوری محسن ترکی شش ماه بعد در کلاس آموزشی داوری کنفدراسیون فوتبال آسیا به عنوان یکی از اشتباهات فجیع داوری در فوتبال برای داوران آسیایی به عنوان درس به نمایش درآمد.

بدون شک، او می‌توانست یکی از شانس‌های داوری ایران در جام جهانی باشد اگر کمی «خودرأی» نبود. او تذکرهای مداوم کنفدراسیون آسیا در مورد بذل و بخشش کارت‌های زرد و قرمز در بازی‌های داخلی و بین‌المللی را هرگز جدی نگرفت و حتی گاهی نسبت به رأی کمک‌های خود بی‌تفاوت بود.

یک بار در ۲۵ بهمن‌ماه سال ۱۳۹۱، در نامه‌ای که به‌صورت مستقیم برای «مهدی تاج»، رییس سازمان لیگ (نه برای کمیته داوران فدراسیون فوتبال) نوشت، از دنیای داوری خداحافظی کرد. او خطاب به مهدی تاج نوشته بود: «اعتراض‌ها به داوری زیاد است و این موضوع با قوانین AFC جور در نمی‌آید و نباید این فضا ایجاد شود.»
اما سازمان لیگ و فدراسیون فوتبال حدود یک سال بعد او را باز به داوری برگرداندند.

محسن ترکی حالا مهم‌ترین شانس داوری دربی تهران شده است. در روزهایی که فدراسیون فوتبال به‌شدت با مشکل قضاوت‌های پیچیده و اشتباهات مکرر داوران خود دست به گریبان شده، فدراسیون سراغ گزینه‌ای می‌رود که طی ماه‌های اخیر کم ترین اعتراضات را از سوی باشگاه‌ها، هواداران و رسانه‌ها متوجه خود دیده است.

برای فدراسیون فوتبال ایران، بخشیدن سوت دربی به «علیرضا فغانی» درست مثل خودکشی بود. فدراسیون دو بار فغانی را به دلیل اشتباهات تأثیرگذار در بازی تراکتورسازی- نفت تهران و همین‌طور پرسپولیس- ذوب‌آهن، از قضاوت محروم کرده بود. پرسپولیسی‌ها نسبت به دیدن دوباره علیرضا فغانی و محسن قهرمانی، حساسیتی قابل‌درک دارند. همین‌طور «حسین زرگر» داوری بود که به دلیل یک «چشمک» مشکوک، از لیست داوران این بازی خارج ‌شد. او داور بازی استقلال و راه‌آهن بود که وقتی استقلال دو گل از حریف عقب افتاد، با اعلام دو ضربه پنالتی (که «مسعود عنایت»، رییس کمیته داوران مدعی شد هر دو پنالتی به‌اشتباه به سود استقلال اعلام‌شده است) و همین‌طور اخراج دروازه‌بان راه‌آهن، موردحمله رسانه‌ها قرار گرفت. دوربین‌های تلویزیونی تصویر چشمک زدن او در پایان نیمه اول به نیمکت استقلال را شکار کرده بودند.

البته استقلالی‌ها نسبت به قضاوت احتمالی «یدالله جهانبازی»، دیگر داور احتمالی دربی هم اعتراض داشتند. باشگاه استقلال حتی قبل از دیدار با استقلال اهواز، از فدراسیون فوتبال خواسته بود جهانبازی داور این بازی نباشد. او البته بهترین داور فصل قبل از دید سازمان لیگ انتخاب‌شده بود که همین انتخاب هم مورد واکنش باشگاه و هواداران استقلال قرار گرفت.
پس ساده است که باز هم فدراسیون فوتبال به نام محسن ترکی برسد؛ یک داور خودرأی و قاطع که کارت‌های زرد و قرمز را بذل و بخشش می کند و البته توصیه ناپذیر.

ترکی در مورد اولین دربی که سال‌ها قبل بعد از دو دهه به‌عنوان یک داور ایرانی قضاوت کرد، می‌گوید: «۴۸ ساعت قبل از بازی با من تماس گرفتند که به‌اتفاق کامرانی‌فر و "سخندان" برای قضاوت دربی انتخاب شدم. عنایت به ما روحیه داد که به ما اعتماد کامل دارد و مثل همیشه و بدون استرس قضاوت کنیم. آن ها هیچ توصیه‌ای هم نداشتند.»

هفته قبل از همان بازی اما در فدراسیون فوتبال مجادله‌ای سخت میان «علی کفاشیان»، رییس فدراسیون فوتبال ایران و «عزیزالله محمدی»، رییس وقت سازمان لیگ درگرفته بود. کفاشیان مصرانه می‌خواست که یک داور ایرانی این بازی را قضاوت کند و سردارعزیزالله محمدی به عنوان یکی از نمایندگان نیروهای نظامی در بدنه فدراسیون فوتبال به کفاشیان تذکر داده بود که شورای تأمین امنیت به‌شدت مخالف قضاوت داوران ایرانی برای این مسابقه است. درنهایت، علی کفاشیان رأی خود را به کرسی نشاند.

ترکی حالا باید همان قضاوت بی‌نقص مرتبه قبل در دربی را باز تکرار کند. او امروز آبروی جامعه داورانی است که طی ماه‌های اخیر زیر سخت‌ترین فشارهای ممکن قرار گرفته‌اند.

به نظر می‌رسد داور چهارم این بازی هم «پیام حیدری» باشد؛ داور جوان همدانی که متولد بهمن‌ماه ۱۳۶۵ است و از سال ۱۳۸۹ برای رسیدن به جمع داوران بین‌المللی تلاش می‌کند.

او چند بار در مالزی و هندوستان دوره‌های داوری بین‌المللی را پشت سر گذاشته و اما هنوز شانس رسیدن به این مرحله را به‌دست نیاورده است. حیدری شاید در صورت مصدومیت محسن ترکی، باید داور دربی شود؛ اتفاقی که یک بار برای خود محسن ترکی در جام ملت‌های آسیا افتاد.