ثبت نام علوم انسانی زیر سلطه مدارس حدادعادل

خبرگزاری «ایسنا» امروز به نقل از «اسفندیار چهاربند»، مدیرکل آموزش و پرورش شهر تهران خبر داده است: «سال آینده ثبت نام در رشته ادبیات و علوم انسانی را در مدارس دولتی عادی نخواهیم داشت. دانش‌آموزان متقاضی رشته علوم انسانی باید در دبیرستان‌های فرهنگ ثبت نام کنند.»

این تصمیم نشان دهنده دور تازه ای از تلاش های معطوف به اسلامی سازی علوم انسانی در ایران است؛ رویکردی که به شدت از سوی علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی حمایت می شود و هدف آن مبارزه با علوم انسانی غربی و سکولاریسم اعلام شده است.

صادق لاریجانی، رییس قوه قضاییه ایران نیز از دیگر حامیان جدی این رویکرد محسوب می شود.

نکته حاشیه ای و جذاب ماجرای ثبت نام علوم انسانی در مقطع دبیرستان اما به ماهیت دبیرستان های فرهنگ باز می گردد که به گفته «سعید حجاریان»، فعال سیاسی اصلاح طلب، نمونه علوم انسانی بومی شده در ایران است و سند آن ها به نام خانواده «غلامعلی حدادعادل» خورده است.

 ساختمان اصلی مدرسه فرهنگ وابسته به خانواده حدادعادل در حاشیه شمالی پل سیدخندان قرار گرفته؛ جایی که محل استقرار مدیران این مدارس است. «فریدالدین حدادعادل»، پسر و «طیبه ماهروزاده»، همسر غلامعلی حدادعادل اداره این مدارس را بر عهده دارند. «زهرا حدادعادل»، همسر مجتبی خامنه ای و «بشری خامنه ای»، دختر علی خامنه ای هم در این مدرسه تدریس می کنند.

ایده تاسیس این مدارس به تجربه هایی چون مدرسه «علوی» قبل از انقلاب باز می گردد؛ یک مدرسه مذهبی که سال 1335 راه اندازی شد و از حمایت مراجع تقلید شیعه برخوردار بود.
طیبه ماهرو زاده می گوید: «سال 56 چند نفر از فارغ التحصیلان دبیرستان علوی و در رأس آن ها، همسرم تصمیم گرفتند كه دبیرستان دخترانه ای با همان سبك و سیاق تأسیس كنند.»

این مدرسه «فرهنگ» نام نداشت ولی نطفه اولیه بود. سال 70 اما حدادعادل تصمیم دیگری می گیرد؛ فریدالدین حدادعادل در این باره می گوید: «با طرح مساله تهاجم فرهنگی [از سوی علی خامنه ای] پدر به این سوال رسیدند که اگر جنگ فرهنگی در کار است، افسر کجا است و سربازش کجا است؟ معتقد بودند دانشگاه افسر جنگ فرهنگی را تربیت نمی کند و این افسر فرهنگی که بتواند در این جنگ کارگشای ایران باشد، وجود ندارد. هم چنین اگر افسر وجود نداشته باشد، سرباز و دانشکده افسری هم وجود ندارد. این ها به رهبری منتقل شد و در یک تعامل ذهنی، راه اندازی یک مجموعه مدرسه فقط به عنوان طرح نمونه مورد تایید قرار گرفت. به این ترتیب، رهبری برای راه اندازی مدارس دخترانه و پسرانه فرهنگ توصیه و راهنمایی و کمک کردند به طوری که از سال 71 مدرسه فرهنگ پسرانه و از سال 72 مدرسه فرهنگ دخترانه آغاز به کار کرد.»

«محمدرضا یقینی»، سرپرست مدارس فرهنگ هم این روایت را بیان کرده است: «حضرت آیت الله خامنه ای از حداد عادل خواستند این وظیفه را به عهده بگیرد و فرمودند که از آن حمایت می کنند.»

به گفته پسر حدادعادل، اساس نامه مدرسه بر اساس اساس نامه مدرسه «رفاه» نوشته می شود:«یک هیات امنا متشکل از آقایان علی لاریجانی، غلامرضا شافعی، محسن رفیق‌دوست، خانم موحدی و ابوالفضل توکلی‌بینا در کنار غلامعلی حداد عادل تشکیل شد.»
زمین مدرسه را هم علی خامنه ای اهدا می کند.

در دولت هاشمی رفسنجانی، آموزش و پرورش همکاری نزدیکی با این مدارس داشت و بیش از 30 مدرسه دولتی فرهنگ راه اندازی شد. با این حال، در دوران ریاست جمهوری خاتمی این همکاری ها محدود شدند و راه دبیرستان های حدادعادل از دبیرستان های دولتی فرهنگ جدا شد. این احتمال وجود دارد که در دولت حسن روحانی تلاش هایی مشابه دولت هاشمی در این زمینه انجام شود. در حال حاضر 12 دبیرستان فرهنگ در تهران وجود دارد. این تعداد قرار است به 24 مدرسه افزایش پیدا کنند. تفاوت مهم این مدارس با مدرسه فرهنگ حدادعادل به نحوه اداره آنها باز می گردد. این مدارس به صورت هیات امنایی اداره می شوند و مدارس حدادعادل به صورت غیرانتفاعی.

دبیرستان فرهنگ وابسته به خانواده حدادعادل را از یک زاویه می توان مدرسه خواص دانست. در طول دو دهه گذشته، بسیاری از فرزندان مسوولان جمهوری اسلامی در این مدرسه درس خوانده اند، برخی نمایندگان مجلس مانند «کاظم جلالی» رییس مرکز پژوهش های مجلس و یا چهره های فرهنگی مانند «سیدمهدی خاموشی»، رییس سازمان تبلیغات اسلامی هم در این مدرسه درس داده اند. چنین ترکیبی به طور طبیعی، فضایی خاص در دبیرستان رقم می زند؛ فضایی هدایت شده و پر از ملاحظات و حاشیه های سیاسی.

فریدالدین حدادعادل فضای مدارس فرهنگ را چنین توصیف کرده است: «ما کسی را محدود نمی‌کنیم. این‌طور نیست که به کسی بگوییم فیلم نبیند یا مثلا صادق هدایت نخوانید. ما در مدرسه دین‌دار داریم، بی‌دین هم داریم. ما افراد متدین را جذب می‌کنیم و با آن ها گفت‌وگو می‌کنیم ولی به مرور زمان افراد متفاوت می‌شوند. ما سعی می‌کنیم که افراد پایه اساسی داشته باشند. این روال در مدرسه علوی هم بوده است. شما افراد سازمان مجاهدین خلق در دهه 50 را ببینید و حساب کنید چند نفر از آن ها در مدرسه علوی بودند؟ البته این ضعف مدرسه علوی نبوده است، بالاخره این اتفاقات رخ می‌دهد.»

روایت های غیررسمی درباره فضای مدرسه فرهنگ هم وجود دارند. «حامد کاویانی» یک فارغ التحصیل دبیرستان فرهنگ در وبلاگ شخصی خود درباره فضای این دبیرستان نوشته است: «دبیرستان فرهنگ به ظاهر اسلامی و نه در اصل اسلامی و در یک کلام، دبیرستان فرهنگی بسته ای است که در آن سیلی، اخراج و پرونده سازی حرف اول را می زند... غیر از کلاس های تفسیر قرآنی که با خود دکتر و از روی کتابی که تالیف خودشان بود داشتیم و گاهی اوقات به واسطه مشغله کاری ایشان هم برگزار نمی شد، مدرسه فرهنگ تحفه برجسته ای در اختیار دانش آموزان خود نمی گذاشت. البته برگزاری گاه و بی گاه جلسه اخلاق در آخرین ساعت آخرین روز هفته از جمله برنامه های ویژه ما بود. طبعا هر گاه میهمان این جلسه افرادی چون حضرات اساتید امجد یا فاطمی نیا بودند، جلسه گرم بود و حاضران مستفیض.»

وی هم چنین نوشته است:«برخی مقامات سابق و لاحق کشور که قصد داشتند فرزندان شان در مسیر صحیح ادبی – اسلامی تربیت شوند، به ثبت نام آن ها در این مدرسه اقدام می کردند.»
این اقدام البته حاشیه ساز هم بوده است: «ماجرای اخراج فرزند عطاءالله مهاجرانی از مدرسه فرهنگ در پی برخورد تند و فیزیکی فرزند حدادعادل با او یا داستان ثبت نام نشدن فرزند جلایی پور روایاتی بود که از دوستان مان در دوره های بالاتر می شنیدیم.»

علاوه بر حاشیه های داخل این مدرسه ها، در عالم سیاست هم گاهی خبرهایی از آن ها شنیده می شد. پس از انتخابات 88، شایعاتی درباره مشاجرات سیاسی در دبیرستان دخترانه فرهنگ درباره نقش آفرینی مجتبی خامنه ای در حوادث پس از انتخابات منتشر شد.
در انتخابات 92 هم فارغ التحصیلان این دبیرستان ها در انتخابات خبرساز شدند. 40 نفر از آن ها تیم رسانه ای غلامعلی حدادعادل را تشکیل دادند و فیلم تبلیغاتی او را ساختند؛ محصولی که چندان دلچسب نبود.

از زوایه ای دیگر، دبیرستان های فرهنگ نماد یک نبرد پشت پرده در فضای آموزش و پرورش ایران هم هستند. فریدالدین حدادعادل پیش از این درباره تدریس علوم انسانی در سایر مدارس گفته است: «امروز فضای مدارس غیردولتی کشور در دست مدارس انجمن حجیته است که عالمانه و عامدانه کسانی را تربیت می کنند که نگاه اجتماعی ندارند.»

این اشارات مقدمه ماجراهایی با پیشینه 50 تا 60 ساله در عرصه تاسیس مدارس اسلامی در ایران است؛ یک نبرد پیچیده و هزار لایه. این ماجراها ریشه های مذهبی و سیاسی دارند با بازیگرانی چون مدارس رفاه، علوی، روشنگر، مدرسه عالی شهید مطهری، امام صادق و ...