دادگاه بابک زنجانی و شگرد ظریف رهبری

فردا، ساعت 10 صبح، هنگامه موعود است برای رسیدگی به پرونده بابک زنجانی. نخستین جلسه دادگاه او قرار است به ریاست قاضی ابوالقاسم صلواتی برگزار شود. او یک قاضی مشهور در زمینه پرونده های امنیتی و سیاسی است. بابک زنجانی از دی ماه 92 تاکنون در زندان است، پرونده اش 209 جلد دارد و هشت نفر وکیل درگیرش هستند. 

فعلا مهم ترین اتهام او این است که از پرداخت بدهی 2 میلیارد یورویی اش به وزارت نفت خودداری می کند. البته بابک زنجانی چنین اتهامی را قبول ندارد و می گوید طلبکار است. 

سه نماینده مجلس ایران که پیش از این بارها خواستار دیدار با بابک زنجانی در زندان اوین شده بودند ولی ناکام ماندند، این بار نامه ای به صادق لاریجانی، رئیس قوه قضائیه ایران نوشته و خواستار حضور در جلسات محاکمه او شده اند، مشخص نیست که با این درخواست موافقت شده و نحوه برگزاری دادگاه بابک زنجانی چگونه است اما در این میان چند نکته قابل توجه وجود دارد:

۱) قوه قضائیه ایران رویکردی کاملا انحصاری و بسته در برخورد با پرونده بابک زنجانی داشته است. اطلاع رسانی مبهم، انتقاد از اطلاع رسانی نمایندگان مجلس و مخالفت با دیدار مسئولان دولتی و نمایندگان مجلس با بابک زنجانی، نشان داده که قوه قضائیه ایران میل چندانی به باز شدن ابعاد این پرونده ندارد.

۲) ایران وایر پیش از این در گزارشی خبر داده بود که پرونده بابک زنجانی از نظر افراد درگیر در پرونده بسیار حائز اهمیت است. تاکنون از نام هایی چون یزدی، معاون اقتصادی وزارت اطلاعات دولت احمدی نژاد و حسین طائب، فرمانده اطلاعات سپاه به عنوان مهم ترین چهره های امنیتی درگیر در این پرونده نام برده شده است. به نظر می رسد بخش مهمی از محرمانه ماندن و چنبره زدن قوه قضائیه روی این پرونده، به دلیل دخالت چهره های امنیتی است. امیر عباس سلطانی فر، رئیس کمیته پیگیری پرونده بابک زنجانی در مجلس که در ماه های گذشته مهم ترین فرد پیگیری این پرونده بوده، گفته است: "نام افراد خاصی در پروند زنجانی مطرح است که نام پنج نفر از آنها مشخص شده که یا دستگیر شدند یا آزاد هستند." این نماینده مجلس بارها توضیح داده است "بابک زنجانی ویترین است و افراد رانتخوار پشت سر زنجانی‌ هستند ... حداقل 50 الی  60 درصد افراد سیاسی خاص در این ماجراها دست داشتند  " ولی بعید به نظر می رسد که نتیجه پرونده بابک زنجانی از سطح ویترین فراتر برود، همانگونه که در پرونده فساد 3هزار میلیاردتومانی با اعدام مه آفرید امیرخسروی، هم پشت پرده پرونده به فراموشی سپرده شد.

۳) رویکرد بابک زنجانی در مواجهه با این پرونده جالب توجه بوده است. او در آخرین تلاش هایش نامه هایی به نمایندگان مجلس و رئیس جمهور نوشته و بر بیگناهی خویش اصرار کرده است. در عین حال بابک زنجانی تاکنون کسی را متهم نکرده است. به طور معمول متهمان فساد اقتصادی در ایران عادت دارند درباره پشت پرده ها سخن بگویند و دیگران را مقصر معرفی کنند ولی بابک زنجانی از این امر خودداری کرده است. این رویکرد می تواند به هراس او از پشت پرده پرونده اش باز گردد یا اطمینان خاطرش از روند رسیدگی به پرونده. امیرعباس سلطانی هم این رویه را تایید کرده است: "تاکنون  بابک زنجانی ثابت کرده است دهن‌اش قرص بوده و خطری نداشته است زیرا چون حرفی نزده چون حرف نزده خطری ندارد و قطعا اگر بابک زنجانی 4 کلمه حسابی می زد الان معلوم نبود کجا بود." اشاره اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور به "گردن کلفت" بودن بابک زنجانی هم رمزگشایی از پشتوانه بابک زنجانی است، پشتوانه آلوده و قدرتمند.

۴) گشودن پرونده شکایت محمود احمدی نژاد علیه اسحاق جهانگیری یکی از ترکش های پرونده بابک زنجانی بوده که تاکنون دولت دریافت کرده است. اسحاق جهانگیری پرونده زنجانی را بزرگترین فساد قرن خوانده بود و گفته بود این کارنامه دولت سابق است. شلیک ترکش های دیگر علیه دولت روحانی بستگی به سیر پرونده بابک زنجانی دارد، هر اندازه که احتمال گشوده شدن رازهای این پرونده افزایش پیدا کند، حملات آشکار و پنهان علیه دولت بیشتر می شود. در واقع در پشت پرونده این پرونده، یک دوئل سنگین اطلاعاتی و قضایی در حال جریان است، گاهی ممکن است سر این زخم ها باز شود و افکار عمومی مطلع شوند.

۵) در پرونده بابک زنجانی ارقام و روایت های عجیب زیاد است. او 25 میلیارد یورو ثروت در ژاپن دارد، چهار وزیر دولت احمدی نژاد در پرونده اش دخالت داشتند، ثروتش دست رضا ضراب در ترکیه است و ... این روایت ها کماکان عجیب خواهند ماند، مانند داستان فساد در ایران.

۶) علیرغم توصیه علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی مبنی بر کش ندادن پرونده فساد اقتصادی 3 هزار میلیارد تومانی، در طول دو سال گذشته، پرونده های فساد مهم ترین خبرهای روزمره ایران بوده اند. این روند به خوبی نشانگر یک چالش عمیق ساختاری در اقتصاد و جامعه ایران است. انتظار می رود پس از رسیدگی به پرونده بابک زنجانی، تلاش یا تمایل دولت برای بازماندن پرونده های فساد کاهش قابل توجهی داشته باشد، هر چند بعید است این سکوت یا پرده پوشی تاثیری در رشد و تعمیق فرهنگ فساد در ایران داشته باشد. 

۷) پرونده بابک زنجانی یک نمونه از فساد دوران تحریم در ایران است. او خود را یک بسیجی اقتصادی خواند، بسیجی ای که مهم ترین ماموریتش، دور زدن تحریم ها بود. علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی از دور زدن تحریم ها تمجید کرده بود. او 26 مرداد 90 در دیدار با فعالان اقتصادی دور زدن تحریم ها را اینگونه توصیف کرده است: "شگرد خوب و جالب و ظریفی است و خوب است که دولت و ملت این شگرد را به کار ببرند." ابعاد جالب و ظریف فساد بابک زنجانی یکی از تبعات این شگرد است، نوک قله یخ.