بهترین تفریح سلول انفرادی، حمام یا غذا خوردن است

سلول انفرادی وحشتناک ترین بخش هر بازداشت است؛ آن قدر که برای رهایی از دهشت و سکوتی که وجودت را می جود، آرزومند حضور بازجویت می شوی؛ همان بازجویی که تحت فشارت می گذارد و تحقیرت می کند.

یکی از بزرگ ترین مشکلات انفرادی، مساله قضای حاجت است. زندان‎بان ها از مساله دست‌شویی رفتن و رفع حاجت برای فشار بیش تر بر زندانی بهره می برند. تو پشت در آهنی می کوبی و اصرار می کنی برای توالت رفتن و هیچ کس جواب گو نیست...

این روایت ها را بارها از زبان زندانیانی که درباره تجربه سلول انفرادی حرف می زنند، شنیده ایم؛ تجربه های مشترک و تلخ.

«هادی»، زندانی ساکن «اوین» می گوید روزهای آخر سلول انفرادی تمرکز و قدرت تخیلش را از دست داده بود: «احساس می کردم هیچ اثری از خودم، اسمم و هویتم باقی نمانده. تمام ذهنم درگیر این بود که هیچ کس بیرون از این چهاردیواری من را به خاطر ندارد. خیال می کردم حتی مادرم هم مرا فراموش کرده است. روزهای اول با تجسم و بازخوانی اتفاقات گذشته یا رویاهایم و آن چه دلم می خواست رخ بدهد، روزهایم را می گذراندم. نهار بدبویی را که از دریچه داخل سلول می گذاشتند، با خیال غذای رنگین و بی نظیر مادرم می خوردم. به تمام درزها و لکه ها و کلمات روی دیوار خو کرده بودم. اما روزهای آخر بارها به ذهنم رسید قلم و کاغذ بخواهم و به همه آن چیزهایی که حقیقت نداشتند، اعتراف کنم.»
وقتی یک زندانی امنیتی یا سیاسی دستگیر می شود، ماموران لباس شخصی یا پلیس امنیت او را به «بند ویژه امنیتی» تحویل می دهند و افسر نگهبان زندان طبق روال همیشه، متهم را در یک سلول انفرادی جا می دهد.

بر اساس آیین نامه سازمان زندان ها، نگه داری متهمان در سلول انفرادی فقط به حکم شورای طبقه بندی زندان ها و آن هم با هدف تنبیه امکان پذیر است و در صورتی باید اجرا شود که فرد زندانی در محیط زندان مرتکب نوعی تخلف شده باشد. با این حال، چنین قاعده ای معمولا رعایت نمی شود.

در آیین نامه سازمان زندان ها، انفرادی به عنوان جریمه ای برای تخلفات زندانی در نظر گرفته شده و حداکثر مدت برای اعمال این جریمه، سه هفته اعلام شده است ولی برخی زندانی ها از اقامت چندین ماهه و حتی چند ساله خود در انفرادی روایت های تلخی دارند.
«محسن» از زندانی هایی است که طعم سلول انفرادی را بارها در زندان های مختلف چشیده است: «سلول انفرادی برای زندانی سیاسی به عنوان ابزار ترساندن، تحت فشار قرار دادن و اجبار برای اعترافات دروغین استفاده می شود. اگر بخواهم از تجربه خودم بگویم، در طول مدت زمانی که ساکن انفرادی بودم، ارتباطم با دنیای خارج و جامعه کاملا قطع شده بود و این طور به من القا می شد که هیچ پناه و یاوری ندارم و تنهای تنها هستم. بارها می شد که از ته دل گریه می کردم. تنها تفریح و کار ما در اتاق انفرادی، رفتن به حمام روزانه بود. گاهی آن را هم سخت می گرفتند و هر روز ما را به حمام نمی برند. اگر هم می بردند، 10 دقیقه بیش تر به ما فرصت نمی دادند. اما جای شکر همین هم باقی بود چون از زندانی های قدیمی تر در مورد انفرادی های دهه 60 شنیده بودم و این که گاهی تا ماه های متمادی رنگ حمام و نور را به خودشان نمی دیده اند.»
در زندان اوین، بندهای «209» و «240» و همین طور «بند سپاه» که با نام «بند دو الف» شناخته می شود، بندهای انفرادی هستند. البته سلول های عمومی چند نفره هم دارند و بعد از طی مراحل اولیه بازجویی، کسانی که متهم به انجام جرم مشترک یا مشابه ای هستند را پس از تحقیقات مقدماتی، در آن جا نگه داری می کنند تا زمانی که بازپرسی تمام شود یا با تودیع وثیقه آزاد شوند.

در زندان «رجایی شهر» هم بندی موسوم به «بند سپاه» وجود دارد که فقط نام آن بند سپاه است و وزارت اطلاعات آن را اداره می کند. بعد از تحویل گرفتن وسایل همراه متهم و سپردن آن ها به انبار البسه بند انفرادی، متهم را با قرار موقت به داخل سلول انفرادی هدایت می کنند. بازپرس های پرونده، برگه های اعزام به انفرادی و تمدید مدت انفرادی زندانی ها را امضا می کنند و دستور قضایی را آن ها با هماهنگی وزارت اطلاعات یا سپاه انجام می دهند.

محسن می گوید بند انفرادی یک نکته مثبت هم دارد: «به شهادت همه زندانی هایی که انفرادی را تجربه کرده اند، کیفیت غذای بندهای انفرادی واقعا خوب است. گرچه در بند 209 کمیت غذا کاهش یافته اما چون غذای رستوران را اعضا و کارکنان وزارت خانه سفارش می دهند، از همان غذا هم برای زندانی محبوس در بند انفرادی می گیرند. غذا در  ظرف های یک بار مصرف سرو می شود و به همین دلیل هم خوردن آن و انتظار کشیدن برای رسیدن موعد نهار و شام در سلول انفرادی یکی از لذت بخش ترین تفریحات آن جا محسوب می شود. تصورش را بکنید زندانی در چه شرایط دهشت باری به لحاظ روحی نگه داری می شود که غذا خوردن برایش تبدیل به بزرگ ترین تفریح روزانه می شود. »

هادی می گوید:«انفرادی قبر جسم و بهشت تخیل ذهن است. حس بلاتکلیفی آن آزار دهنده است و این که بعد از تشکیل پرونده با چهار شماره اول 1354 که مخصوص زندان اوین است و ارسال پرونده ات به دادگاه، چه می شود و سرنوشتت به کجا ختم خواهد شد؟»