بازسازی دروازه بسته دانشگاه تهران در نیویورک

یک روز گرم تابستانی در مرکز «هارلم»، بولوار «فردریک داگلاس»، «رندیِ» ۴۵ ساله داشت می رفت به همان جایی که هر روز ناهار می خورد. ناگهان آن طرف خیابان چشمش به چیزی افتاد که به قول خودش، خیره کننده بود.انگار ظرف همین ۲۴ ساعت گذشته، مثل قارچ از زمین سبز شده باشد. وقتی رندی داشت از خیابان رد می شد، با خوشحالی و شعف فریاد زد: «ما باز هم به این چیزها احتیاج داریم. باز هم هنر می خواهیم.»

رندی که دستمالی به سرش بسته بود و عینکی آفتابی به چشم داشت، دوباره به کار نگاه کرد. این دیوارنگاریِ سیاه و سفید که توسط هنرمند فرانسوی، «آسترو» ۴۵ ساله اجرا شده، دیوارهای کلِ یک ساختمان چهارطبقه را در بر گرفته است. این دیوارنگاریِ باابهت و حیرت انگیز، یادآور آثار «ویکتور وازارلی»، نقاش و طراح مجاری-فرانسوی و بنیان‎گذار جنبش «هنر دیدگانی» یا «آپ آرت» (Op Art) است که با جلوه های بصری، فضایی را که به نظر راهرو یا دروازه می آید، به دالانی تاریک تبدیل می کند که در انتها به نور می رسد. فضاسازی کار آن قدر به دنیای واقعی شبیه است که مخاطب احساس می کند می تواند برود و داخل آن راه برود.

کمپین «#جرم نیست» به آسترو پیشنهاد همکاری با این پروژه را داده بود. هدف از این کمپین، اطلاع رسانی و آگاهی بخشی درباره نقض حقوق بنیادین بهاییان در ایران است که مورد تبعیض های مختلف واقع می شوند؛ از محروم شدن از حق تحصیل و تدریس در دانشگاه و ایجادِ آتش سوزی های عمدی در خانه هایشان گرفته تا لغو مجوز کسب و کار و بازداشت های خودسرانه آن ها.

کمپین «#جرم نیست» با «آنارشی هنر خیابانی» (Street Art Anarchy)، یک سازمان غیرانتفاعیِ در نیویورک که مدیریت و کیوریتوریِ پروژه را به عهده گرفته است، همکاری و هم فکری می کند. برنامه آن ها این است که در تابستان امسال پیش از برگزاری اجلاس عمومی سازمان ملل متحد در ماه سپتامبر، ۱۵ دیوارنگاری را در سراسر هارلم اجرا کنند. کار آسترو، هفتمین دیوارنگاری در این پروژه است. از دیگر هنرمندانی که با این کمپین همکاری کرده اند، می توان از «ریکی لی گوردون»، «فرانکوی کبیر»، «رن»، «الکساندر کتو»، «اورآندر» و «ال» نام برد.

آسترو درباره دیوارنگاری خود می گوید: «درِ ورودیِ دانشگاه در ایران را بازنمایی کرده ام.»

وقتی داشت صحبت می کرد، باران می بارید و آسترو زیر یک آسانسور هیدرولیکِ آبی ایستاده بود. فضای ورودی در کار آسترو دقیقاً همان فرمِ دروازه های معروف دانشگاه تهران را دارد. این دو دروازه دوقلو در ایران همان قدر معروف هستند که گنبد کتاب خانه دانشگاه کلمبیا یا سرمناره های دانشگاه آکسفورد در امریکا و اروپا. آن طور که آسترو خود به «ایران‎وایر» می گوید، تلاش کرده است در راستای دفاع از حق دسترسی بهاییان به آموزش، دروازه دانشگاه تهران را در کار خود بازتولید کند:«معماری خاصی  دارد. مثل یک قوس می ماند. من هم این جا به سبک خودم همین معماری را اجرا می کنم. یک راه، یک تونل در می آورم. نورهای انتهای این تونل نماد تحصیل و آموزش هستند.»

دروازه ورودیِ دانشگاه تهران که در سال ۱۹۶۵ توسط «کورش فرامرزی» طراحی شد، تصویر دو پرنده را القا می کند که به آسمان بهروزی، موفقیت و دانش پرواز می کنند.
سترو می گوید: «آموزش و تحصیل برای همه آدم ها در همه جای دنیا بسیار مهم است.»
او تأکید می کند که برای همکاری با این کمپین و هم صدا شدن با اهداف و آرمان های آن احساس غرور و افتخار می کند.

بهایی ها بزرگ ترین اقلیت مذهبی در ایران را تشکیل می دهند. بااین که تبعیض علیه جامعه بهاییانِ ایران در زمان محمدرضا شاه و حاکمانِ پیش از او نیز اعمال می شد، ولی تبعیض سیستماتیک با ابعادی گسترده تر از همیشه، پس از انقلاب اسلامیِ سال ۱۹۷۹ آغاز شد. صدها بهایی زندانی، شکنجه و کشته شدند. بنابر گزارش «جامعه بین المللی بهاییان»، هزاران بهایی تاکنون فقط به دلیل اعتقادات مذهبی، از شغل، حق تحصیل و دیگر حقوق خود محروم شده اند.»

حکومت ایران حتی با صدور بخش نامه ای رسمی، دانشجویان بهایی را از دانشگاه اخراج کرده بود. ولی در سال ۱۹۸۷، بهاییان برای مقابله با این اقدام، دانشگاهی زیرزمینی به نام «موسسه آموزش عالی آزاد بهاییان»(BIHE) تأسیس کردند. این دانشگاه دست مایه فیلم «شمعی روشن کن» به کارگردانی «مازیار بهاری»، مؤسس کمپین «#جرم نیست» و سردبیر و بنیان گذار «ایران‌وایر» قرار گرفت.

وقتی «ایران‌وایر» دلایل و انگیزه های اجرای این دیوارنگاری را به رندی توضیح داد، گفت: «نمی توانید درها را روی کسانی که می خواهند بفهمند و یادبگیرند ببندید. این بالاترین شکل سرکوب و کنترل و نظارت است.»

«بابی» ۲۸ ساله، دانشجوی دندان پزشکی در دانشگاه کلمبیا ایستاد و از میان سیم های توری که دیوار را از خیابان جدا می کرد، با دقتِ تمام به کار خیره شد. او گفت: «این اثر نه فقط برای این منطقه خوب است بلکه پیامی سیاسی دارد که باعث می شود آگاهی مردم در همه جای دنیا بالا برود.»

با این حال، در نهایتِ امر، آن چه توجه مردم را بیش از هر چیزی به کار جلب می کند و باعث می شود بایستند و به آن خیره شوند، زیباییِ آن است.

«ونیمو» ۲۸ ساله می گوید: «داشتم به این فکر می کردم که هنر دارد دوباره در هارلم زنده می شود. خیلی حسی خوبی است که آدم در این محله ها راه برود و با زیبایی های هنر مواجه شود. آدم چیزهایی به جز آجر هم [روی دیوارها] می بیند.»

ونیمو به این هم اشاره کرد که در خیابان ۱۲۶ و بولوار «ادم کلیتون پاول جونیور» هم دو تا از دیوارنگاری هایی را که به سفارش کمپین «#جرم نیست» اجرا شده بودند، دیده است.

ونیمو که دست هایش را به کمرش زده بود و با چشمِ نیم بسته داشت به کار آسترو نگاه می کرد، گفت: «روشنایی و نوری که از ته تونل می آید، برای من مفهوم امید را می رساند. اول یک فضای تاریک می بینم، بعد آن طرف، روشنایی دیده می شود.»

محمدِ ۱۷ ساله از اسکیت‌بردِ خود پیاده شد تا با دقتِ بیش تری به دیوارنگاری نگاه کند. چیزی که توجه او را به خود جلب کرده بود، تعداد زیادی چشم بود که تا حدی در دل کار پنهان شده بودند. محمد می گوید: «می توانند به این معنی باشند که خدا دارد ما را نگاه می کند و اگر کارهای خوب انجام بدهیم، شاید بتوانیم به نور راه پیدا کنیم.»

در این تابستان، کمپین «#جرم نیست» هشت دیوارنگاری دیگر را به همت هنرمندانی از سراسر جهان در هارلم اجرا خواهد کرد.