اظهارات متناقض مقامات میراث فرهنگی درباره واگذاری خانه بروجردی‌ها به بخش خصوصی

به‌دنبال انتشار خبر واگذاری خانه تاریخی بروجردی‌ها در کاشان در ازای ساخت ساختمان اداره کل میراث فرهنگی کاشان به یک هتل‌دار بانفوذ با موافقت مدیرکل میراث فرهنگی این شهر، خبرگزاری «فارس» به نقل از مدیر روابط عمومی اداره میراث فرهنگی، این خبر را «شایعه» خواند.

خانه بروجردی‌ها در کاشان یکی از مهم‌ترین و مشهورترین خانه‌های تاریخی ایران است.

پیش‌از این برخی رسانه‌ها در ایران گزارش کرده بودند که مدیرکل میراث فرهنگی کاشان نه‌تنها این واگذاری را تایید کرده، بلکه از موافقت وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری با این واگذاری خبر داده بود.

مدیران میراث فرهنگی کاشان با این توجیه که سرمایه‌گذار قصد دارد ساختمان اداره‌کل میراث فرهنگی کاشان را بسازد، واگذاری این اثر تاریخی و ملی را توجیه کرده بودند، درحالی‌که باتوجه به اینکه خانه بروجردی از آثار دوره قاچار و ثبت شده در فهرست میراث ملی است، هرگونه واگذاری آن مغایر با قوانین است.

به‌رغم مخالفت‌های صریح و آشکار فعالان میراث فرهنگی اما، نشریه اینترنتی «فراز» گزارش کرده بود که مقدمات واگذاری این اثر تاریخی انجام شده و هتل‌دار بانفوذ، «مرمت» بخش‌هایی از خانه بروجردی‌ها را نیز آغاز کرده است.

«مهدی عرشی»، فعال میراث فرهنگی در گفت‌وگو با فراز گفته بود که خریدار این اثر تاریخی، قصد دارد آن‌ را به یک هتل تبدیل کند.

او در تشریح توافق صورت گرفته میان سازمان میراث فرهنگی اصفهان و سرمایه‌گذار، گفته بود که شهرداری کاشان زمینی به مساحت دو هزار مترمربع به میراث فرهنگی این شهر داده و مطابق توافق میراث فرهنگی و مالک هتل مجاور خانه تاریخی بروجردی‌ها، قرار است سرمایه‌گذار در این زمین دو هزار متری برای میراث فرهنگی اداره‌ای بسازد و در ازای آن، خانه تاریخی بروجردی‌ها را بگیرد و به هتل تبدیل کند.

این فعال میراث فرهنگی همچنین افشا کرده بود که هتل‌دار بانفوذ، حدود دو ماه قبل، «علی‌اصغر مونسان»، وزیر پیشین میراث فرهنگی را به کاشان آورده بود، اما درباره اینکه او به چه دلیل به این شهر آمد، کسی اطلاعی ندارد.

خبرگزاری فارس در گفت‌وگو با «مرتضی احمدی نجات»، مدیر روابط عمومی اداره میراث فرهنگی کاشان ادعا کرده است که کلیه اطلاعات منتشر شده در این گزارش‌ها شایعه است، اما از ارائه توضیح بیشتری پیرامون نگرانی‌های مطرح شده از سوی فعالان میراث فرهنگی کاشان خودداری کرده است.

«احمد دانایی‌نیا»، مدیر میراث فرهنگی کاشان، هفته پایانی آذر در یک نشست خبری، واگذاری خانه تاریخی بروجردی‌ها به بخش خصوصی را تایید کرد و گفته بود: «واگذاری بناهای ثبت ملی به بخش خصوصی مشروط به طی سه مرحله شهرستان، اداره کل استان و وزارتخانه است و هیچ بنایی یکشبه و بدون بررسی و نظارت واگذار نمی‌شود.»

کنشگران میراث فرهنگی می‌گویند آثاری مانند خانه‌ تاریخی بروجردی‌ها، باغ فین و تپه‌های سیلک هویت تاریخی کاشان‌اند و مقامات دولتی به‌هیچ‌عنوان اجازه واگذاری آن‌ها به بخش خصوصی و تغییر کاربری آن‌ها را ندارند.

خانه تاریخی بروجردی‌ها در نیمه دوم قرن ۱۳ هجری توسط بازرگانی به نام سید «حسن نطنزی» ساخته شده است. این بنا، یکی از شاهکارهای هنر معماری ایران در دوران معاصر و از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری کاشان است و در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ توسط سازمان یونسکو به‌عنوان انتخاب برتر جاذبه توریستی معرفی شده است.

واگذاری شمار زیادی از آثار تاریخی که ثبت ملی هم شده‌اند، به بخش‌های خصوصی به اعتراف صریح مقامات میراث فرهنگی به‌دلیل عدم تخصیص بودجه کافی برای مرمت و نگهداری آن‌ها صورت می‌گیرد.

«عزت‌الله ضرغامی»، وزیر میراث فرهنگی دولت «ابراهیم رئیسی»، پیش‌تر با تایید این ماجرا گفت دو راه بیشتر پیش پای علاقه‌مندان میراث تاریخی ایران وجود ندارد، یا با روند تخریب و فرسودگی آثار تاریخی کنار بیایند، یا با واگذاری آن‌ها به بخش خصوصی موافقت کنند.

فعالان میراث فرهنگی می‌گویند علاوه‌بر خانه بروجردی‌ها، ۱۹ بنای تاریخی دیگر توسط صندوق توسعه صنایع‌ دستی و فرش دستبافت و احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی که موسسه‌ای وابسته به وزارت میراث‌ فرهنگی است به مزایده گذاشته شده‌اند.

این مزایده‌ها با انتشار آگهی رسمی در سامانه سهاد سازمان میراث فرهنگی از روز ۲۹فروردین۱۴۰۲ آغاز شده و تا ساعت ۱۲ روز یکم اردیبهشت۱۴۰۲، مهلت داشته‌اند.

در آگهی منتشر شده اما جزییاتی همچون متراژ بناها، میزان نیاز به مرمت و شرایط ضمانتی نظارت بر نحوه مرمت، مطرح نشده است.

برخی از فعالان حوزه میراث فرهنگی می‌گویند تشدید واگذاری بناهای تاریخی و ثبت اثر ملی به بخش خصوصی فرصتی است که طرح مولدسازی اموال دولت برای میراث فرهنگی فراهم کرده تا به به بهانه تامین هزینه مرمت و نگهداری این بناها، آن‌ها را به بخش خصوصی واگذار کند.

ارگ تاریخی راین یکی از این بناهاست. اثری متعلق به دوره ساسانی‌ و دومین بنای بزرگ خشتی جهان، با ۲۲ هزار مترمربع مساحت که  تنها با پرداخت ودیعه‌ای ۱۲ میلیارد و ۶۷۰ میلیون ریالی و مبلغ ۳۵۰ میلیون ریال اجاره ماهانه، به مدت ۳۲۰ ماه قابل واگذاری‌ اعلام شده است.

مدیران میراث فرهنگی در پاسخ به این پرسش فعالان که چطور واگذاری‌ها با این ارقام ناچیز رخ می‌دهد، مدعی شده‌اند که این مبالغ برای واگذاری تمام محوطه‌ها نیست و به‌طور مثال در خصوص ارگ تاریخی راین، تنها بخش عمارت حاکم‌نشین، چهار انبار و زمین پشت انبار به مزایده گذاشته شده است.

یکی دیگر از بناهای به مزایده گذاشته شده باغ هرندی کرمان است که از مجموع ۲۵ هزار مترمربع مساحت آن، بخش‌های گاوگرد و اتاق‌های جانبی و خانه قراچه‌داغی به مزایده گذاشته شده است.

گراندهتل قزوین نیز در فهرست آثاری است که در این مزایده برای واگذاری به بخش خصوصی گذاشته شده است. اثری باقی‌مانده از دوره قاجار، با سه هزار مترمربع مساحت کهبرای اجاره به مدت‌ ۴۲۰ ماه، تنها با ودیعه ۲۲ میلیارد و ۶۳۳ میلیون و ۴۸۰ هزار ریال و اجاره ماهانه ۶۰۰ میلیون ریال قیمت‌گذاری شده است.

در بردسیر کرمان نیز خانه تاریخی خانه بهادرالملک با دو هزار و ۳۰۰ مترمربع مساحت ، به مبلغ ۱۰ میلیارد و ۸۹۳ میلیون و ۵۰۰ هزار ریال ودیعه و اجاره ماهانه ۲۵ میلیون ریال و مدت زمان اجاره ۲۴۰ ماه قیمت خورده است.

خانه دانشمندی در یزد، حمام قلعه همدان، خانه فخری راور، خانه آقایی‌زاده یزد، کارخانه حنا سایی در بم کرمان، کاروانسرای زعفرانیه و کاروانسرای مهر در سبزوار، کاخ ناصرالدین میرزا در ورامین، خانه سرهنگ ایرج در عودلاجان تهران، عمارت اربابی لیقوان در تبریز، کاروانسرای گوئجه بئل در اهر، کاروانسرای جانانلو در کلییر آذربایجان شرقی، حمام سالار در ابهر استان زنجان، خانه ابراهیمی در دامغان و خانه اوشیدری در کرمان، از دیگر آثار تاریخی فهرست بزرگ مزایده و واگذاری به بخش خصوصی با مقادیر ناچیز هستند.