فرش‌هایی که کفش شدند/ گفت‌وگو با «دنیا مقدم‌راد»

 

هنوز به سی سالگی نرسیده اما تجربیات زیادی را در زمینه هنر و ادبیات از سر گذرانده است. کارگردانی خوانده، بازیگری کرده و نمایشنامه و فیلمنامه و قصه نوشته است.  مجموعه داستان «قرمز جدی» آخرین کتاب منتشر شده از اوست اما هیچ کدام از این کارها بهانه‌ی گفت‌وگو با دنیا مقدم راد نیست. او کنار همه این کارها سراغ بازار فرش ایران رفته و پروژه ای را برای معرفی بهتر فرش ایران به دنیا در دست گرفته است. دنیا ۵ سال تلاش کرده تا طرحش را به عنوان ابداع به نام خودش ثبت کند. او حال موفق شده و هفتم شهریور امسال در نمایشگاه بین المللی فرش دستباف ایران از پروژه اش رو نمایی کرده است. پروژه او که «کفش فرش» نام دارد. کفش هایی است از جنس فرش دستباف ایرانی . کفش‌هایی با طرح گل‌های قالی، ترنج و حاشیه، بته جقه و اسلیمی

پروژه کفش فرش چه زمانی آغاز شد؟
۵ سال پیش بود که این پروژه را آغاز کردم اما تا نمونه‌های اولیه تولید نشده بود، نمی‌توانستم ثبتش کنم. سال ۹۲ که نمونه‌ها آماده شد از طرف هیات فرش ایران که زیر مجموعه‌ای از وزارت صنعت و معدن است، هیاتی تشکیل شد و به عنوان طرح صنعتی ثبت شد. قبل از این از عنوان اختراع استفاده می‌کردند اما بعد از این جلسه به عنوان طرح صنعتی و ابداع در نظر گرفته شد.

چطور شد که به این ایده فکر کردید؟
من همیشه دنبال راهی بودم که هر ایرانی بتواند یک قطعه کوچک فرش اعلای تمام ابریشم ایران را تهیه کند. فرش ابریشم خیلی گران است و برای همه مقدور نیست از آن استفاده کنند، اما هنری کاملا ایرانی است که خیلی‌ها دلشان می‌خواهد داشته باشند. دوم این که می‌دانستم برای بافت فرش اعلای ابریشم که ۱۰۰ رج است، بافنده جان می‌گذارد. این فرش‌ها با ذره‌بین بافته می‌شود و معمولا بافنده‌ها بیش از یک فرش ابریشم ۱۰۰ رج ۱۲ متری نمی‌بافند چون دیگر چشمشان کارآیی قبل را ندارد.  بنابراین من مدام به این فکر می‌کردم که چطور می‌شود این هنر ارزشمند زیر پا نیفتد و بافنده فقط یک قطعه کوچک از ان را ببافد و ما آن را بدون قیچی زدن و حیف و میل کردن در جای دیگری به کار ببریم. 

از حرفهایتان مشخص است که به فرش علاقه‌مند هستید. این علاقه از کجا می‌آید؟
 پدر بزرگم پیش از این که من به دنیا بیایم، فرش فروش بود. من اصلا آن دوره را ندیده بودم اما همیشه حیرت و تحسینی که از آب‌ ورنگ و طرح و نقش تخته فرش به پدر بزرگم و مادرم که دخترش بود، دست می داد من را مجذوب فرش میکرد. برای همین به ماندگاری فرش فکر می‌کردم.

مراحل تولید کفش‌فرش‌ها چگونه است؟
کفش فرش‌ها در دوفاز تولید می‌شوند. اول باید فرش بافته شود و بعد کفش تولید شود. بافت الگویی را به طور مفصل به عنوان یکی از سرفصلهای کار ثبت کردم. در بافت الگویی فرش اصلا قیچی نمی‌خورد و هدر نمی‌رود. به این صورت که من الگوی کفش را به بافنده می‌دهم. بافنده فرش را براساس الگوی گسترده فرش می‌بافد وفرش بافته شده به فازدوم تولید می‌رسد و به کفش تبدیل می‌شود. هر دو فاز تولید کفش فرش کار دست است.

پس چون کار دست است قاعدتا قیمت کفش فرش‌های تولیدی باید بالا باشد؟
خب بله، هر دو فاز کار جزو کارهای گران محسوب می‌شود اما من فکر می‌کنم در مقایسه با کفش‌هایی که قیمتشان فقط به خاطر برندبودنشان گران است و از ماده اولیه گران قیمتی تولید نشده‌اند، گران نیست. مثلا اگر بخواهم با کفش جی اکس مقایسه کنم که ادعایش این است که هوا در کفش‌هایش می‌رود اما اب داخل ان نمی‌شود. کفش فرشها گران نیستند. کفش‌های ما از فرش‌های مختلف تهیه می‌شود. ابریشم، مرینوس، کرک و ابریشم و...قیمتها با توجه به نوع فرش استفاده شده متفاوت است. اما می‌توانم بگویم بین ۵۰۰ هزارتومان تا ۲ میلیون متغیر است. کفش دو میلیونی مان چکمه تمام ابریشم اعلا است.

آیا کفش فرش ویژگی خاصی دارد. مثل جی اکس که از ویژگی اش گفتید؟
ما در مراحل تولید متوجه شدیم که این کفشها چقدر مناسب رقص هستند. یعنی می‌شود به عنوان کفش تخصصی رقص از انها استفاده کرد.

عرضه محصولاتتان شروع شده؟
به عقیده من این محصول هنوز یک هزارم ظرفیتش هم شناخته نشده اما من کلا دوست دارم آهسته و پیوسته جلو بروم. برای اینکه رعایت حق کپی رایت این محصول برایم بسیار مهم است. با این همه در حال انجام کارهای عرضه در ایران و صادرات ان به المان هستم . ضمن این که ما ازشرکتهای تولید کننده فرش سفارش می‌گیریم و کفش فرش‌هایی بر اساس فرش‌های تولید شده ان شرکتها تولید می‌کنیم.

بسیاری از این فرشهای نفیس در روستاها و در خانه‌هایی بافته می‌شود که یک دهم ارزش فرش قیمت ندارند. آیا این پروژه کاری برای بافنده‌ها هم می‌کند؟
درست است. معمولا بافنده های ما روند سینوسی دست یافتن به این که خودشان را کمی مستقل کنند، طی نمی‌کنند. معمولا روی یک خط از ابتدا تا انتها در مورد به دست آوردن استقلال حرکت می‌کنند. حالا اگر بخواهیم این عدم استقلال را به صورت ریشه‌ای بررسی کنیم احتمالا به این می‌رسیم که بافنده‌ها معمولا در روستا هستند دسترسی درستی به اینترنت ندارند، زبان انگلیسی نمی‌دانند و مدیایی برای معرفی و عرضه محصولاتشان ندارند. انها فقط برای رفع احتیاج می‌بافند. یکی از کارهایی که کفش فرش انجام می‌دهد این است که بافنده فرش اعلای ۱۰۰ رج دیگر رنج بافتن یک فرش دوازده متری را نمی‌کشد و هنرش در تکه‌های کوچک دیده می‌شود. من بسیاری از بافنده‌ها را دیده‌ام که چون خودشان سختی این کار را دیده‌اند اجازه نمی‌دهند فرزندانشان این هنر را بیاموزند و کار کنند. در حالی که شاید بافت اندازه‌های کوچک از سختی کار انها بکاهد و آنها این هنر را به نسل بعد هم انتقال دهند.
دوم این که این قطعه‌های کوچک باعث می‌شود بافندگان فرش‌های پنجاه رج هم تلاششان را بکنند که ۱۰۰ رج و فرش اعلا ببافند. بنابراین در کار و حرفه خودشان پیشرفت و ترقی به وجود می‌آید.

دنیا مقدم راد نویسنده است ، کارگردان است، بازیگر است یا ابداع کننده کفش فرش؟
واقعیت این است که خودم هم هنوز برای این سوال پاسخی پیدا نکرده‌ام . من فقط روی موضوعاتی که دوست دارم، تمرکز می‌کنم تا نتیجه‌اش را ببینم. مثلا برای اینکه کتاب «قرمز جدی» به نتیجه برسد، روزی سیزده ساعت می‌نوشتم.