ظریف و کری تا کجا قدم می زنند؟

بیست روز پس از پیاده روی پانزده دقیقه ای محمدجواد ظریف و جان کری، وزرای امور خارجه ایران و آمریکا، کماکان تنش های سیاسی اختلاف آمیز درباره چنین رویدادی در صدر خبرهای سیاسی ایران قرار دارد.

پیش از این و پس از عکس دو نفره ظریف و کری، تندروها به شدت از دست دادن ظریف با وزیر امورخارجه انتقاد کردند. انتقادهایی که توسط دولتی ها ناشنیده ماند و کار به پیاده روی کشید.

در پی رخداد دوم، حسین شریعتمداری، مدیرمسئول روزنامه کیهان این اقدام را گل به خودی توصیف کرده، محمدرضا نقدی، فرمانده بسیج گفت ظریف از چشمش افتاده است، 21 نماینده مجلس، با توصیف این اقدام به عنوان یک خطای استراتژیک، وزیر امورخارجه را برای ادای توضیح احضار کرده اند، صدها نمازگزار پس از نماز جمعه هفته قبل تهران علیه این اقدام شعار داده اند، صادق آهنگران، مداح قدیمی آن را لکه ننگ خوانده، بسیج دانشجویی به سخنگوی دولت ایران نامه انتقادآمیز نوشته، مهدی طائب، فرمانده قرارگاه عمار آن را عمل حرام خواند، علیرضا قزوه، شاعر اصولگرا درباره این اقدام شعر سروده و گفته است: "به هر پایی نباید داد پا!"، سایت آیت الله خامنه ای تیتر کنایه آمیز امیدهای خیالی را با تصویر قدم زنی ترکیب و منتشر کرده، کاربران اصولگرا در گوگل پلاس پوسترها متعددی علیه ظریف منتشر کرده و از او پرسیده اند که با کری است یا [شهید] باکری؟

در مقابل دولتی هم کم نگذاشته اند. حسن روحانی تلویحا منتقدان را بی عقل خوانده و آنها متهم کرده که به راه رفتن و کت و عینک ظریف گیر می دهند، اینستاگرام منسوب به او تصویری پیاده روی را با جملات تحسین آمیز رئیس جمهور ایران درباره دیپلمات های ایرانی ترکیب و منتشر کرده، ظریف گفته که مذاکره کنندگان قبلی هم فرصت پیاده روی داشته اند، موضوع مهمی نیست و می خواست از هوای آزاد استفاده کند، رسانه های نزدیک به دولت هم این مسئله را بهانه جویی مخالفان برای بی اعتبارسازی ظریف توصیف کرده اند، خبرگزاری دولتی ایرنا به نقل از چند کارشناس مسائل سیاست خارجی علت پیاده روی را ترس از شنود مکالمات وزرای امور خارجه ایران و آمریکا به خصوص توسط اسرائیلی ها دانسته و ...

با وجود همه این حاشیه ها، گزارش شده، روزهای آینده، ظریف و کری احتمالا در حاشیه نشست امنیتی مونیخ با هم دیدار می کنند. چنین احتمالی به معنای آن نیست که همه انتقادات اصولگرایان علیه ظریف بی ثمر بوده است. آنها دلمشغولی هایشان عمیق تر است.

مهدی محمدی، عضو تیم هسته ای در دوران سعید جلیلی 6 بهمن در سرمقاله روزنامه وطن امروز با تاکید بر اینکه وزارت امور خارجه ایران "در حال ایجاد زیرساختی از روابط با آمریکاست"، نوشت: "دولت در حال تغییر دادن سنت‌های دیپلماتیک نظام در تعامل با آمریکاست." به نوشته محمدی، "آنچه کار را سخت‌تر می‌کند این است که می‌دانیم سطح عمیق‌تری از روابط هم در جایی شکل گرفته که اصطلاحا دیپلماسی مسیر 2 خوانده می‌شود. مسیر2 جایی است که مذاکرات غیررسمی و کاملا محرمانه در آن برگزار می‌شود."

از این منظر، پیاده روی ظریف و کری تنها یک تابوشکنی و رویداد خاص نمادین محسوب نمی شود ولی بلکه جزیی از یک پازل بزرگ و پیچیده تر توصیف می شود که نگرانی های عمیق تندورها در ایران را برانگیخته است.

به تعبیر دقیق تر، در حال حاضر با دو رویکرد جداگانه مواجه هستیم. رویکرد اول که از سوی اصولگرایان تندرو پشتیبانی می شود. مذاکره را محدود به مسائل هسته ای می داند، آن را بستری برای عادی سازی روابط ایران و آمریکا تلقی نمی کند و خروجی آن را صرفا شکستن دیوار تحریم ها می داند، بدون اینکه دیگر دیوارها ترک بردارد.

رویکرد دوم از سوی رسانه ها و چهره های نزدیک به دولت پشتبیانی می شود. آنها مذاکرات هسته ای، مذاکره درباره داعش، سوریه و دیگر مسائل خاورمیانه را در قالب یک مجموعه بزرگتر یعنی روابط ایران و آمریکا تعریف می کنند و قائل به حل این مجموعه برای شکستن کامل دیوار بی اعتمادی بین دو کشور هستند.

پیاده روی صمیمانه ظریف و کریف و واکنش های خشم آلود به آن، نماینده این دو گفتمان جاری و قوی درباره رویکرد ایران به مذاکرات اتمی محسوب می شوند، یک چالش عمیق و پیچیده.

در فضایی چنین وهم انگیز، محمدجواد ظریف تا کجا می تواند با جان کری قدم بزند؟  سابقه رفتارهای ظریف در طول یک سال گذشته نشان می دهد او به شیوه ای کاملا ماهرانه و دیپلماتیک توانسته است رابطه واسطه ای یا پشت پرده با وزیر امور خارجه آمریکا را گام به گام به نشست های دو جانبه، عکس یادگاری، پیاده روی صمیمانه و تماس و تبادل نظر مکرر تبدیل کند. موفقیت او در همین فضا صورت گرفته است.

اما آیا سقف موفقیت ظریف همین جاست؟ منتقدان ظریف اعتقاد دارند او تاکنون هم بارها از خط قرمز عبور کرده و همانگونه که آیت الله خامنه ای تماس تلفنی روحانی و اوباما را نابجا خواند، وزیر امور خارجه نیز یک اقدام نابجای دیگر انجام داده است. هجوم وسیع و چندجانبه آنها به ظریف برای عدم تکرار چنین رخدادی است.

با این حال به نظر نمی رسد که دیگر، وقوع یا عدم وقوع چنین رخدادهایی، از اهمیت ویژه ای برخوردار باشد. وزیر امور خارجه ایران موفق شده زیرساخت های لازم را بسازد. به تعبیر دقیق تر او و همراهانش توانسته اند کانالی از تعامل و ارتباط بین ایران و آمریکا ایجاد کند که از توان لازم برای پیشبرد راه حل های معطوف به حل مسئله برخوردار باشد. هر دو طرف نیز از این موقعیت آگاهی دارند و حداکثر تلاش شان را می کنند چنین کانالی که حاصل ماه ها تلاش برنامه ریزی شده است، با قلوه سنگ های تندروها مسدود شود.

اکنون نمی توان به دقت پیش بینی کرد سومین عکس جنجالی ظریف و کری چه خواهد بود، ولی هر چه باشد عکس دلخواه تندروها نخواهد بود. Bottom of Form