حصر، دو گانه عشق و پایداری

چهار سال پس از حصر، خانه زهرا رهنورد و میرحسین موسوی در کوچه اختر در دل مردم ایران خانه کرده است. روانشناسی مجازات حصر بر پايه تنفر از محبوبیت مجازات شونده استوار است. مجازات گر با خانه نشین کردن و در را بر مردم و راه را بر ارتباط بستن از محبوبیت مجازات شونده انتقام می گیرد. آن که فرمان به حصر می دهد هم از مجازات شونده انتقام می گیرد و هم از مردمی که خواهان و دوستدار مجازات شونده هستند. به این ترتیب در حصر نگاه داشتن انتقام حسادت و تنفر است از عشق و دوستی.

دو گانه زهرا رهنورد و میرحسین موسوی نمادی از عشق و وفاداری است. عشق و وفاداری که از مرز های بسته سیاست و مصلحت می گذرد و دو انسان را فراتر از اختلاف های روزمره در سیاست به یکدیگر پیوند می دهد. در عین حال زهرا و میرحسین نماد وفاداری به مردمی هستند که با آنان سخن گفته اند ، با آنان هم پیمان شده اند و سر مهر در آستان یکدیگر فرود آورده اند. به این ترتیب دوگانه زهرا و میرحسین به دوگانه ای دیگر پیوند می خورد: پیوند سبزنام مردم و رهبرانی که خود را فراتر از آرمان هایشان نمی بینند و آرمان ها را قربانی قدرتمند شدن خود نمی کنند. همان آرمان اخلاقی که در میان رهبران جمهوری اسلامی هیچ کس پایبند آن نبود. رهبران جمهوری اسلامی همه دوستی خود با مردم و وعده هایشان برای دستیابی به آرمان های زیبا را قربانی تثبیت قدرت خود کردند اما زهرا رهنورد و میرحسین موسوی و در کنار آنان فاطمه کروبی و مهدی کروبی زندان را برگزیدند. این گزینش همان گم گشته اخلاقی اي بود که مردم ایران سال ها از نبودنش رنج برده بودند.

همین معادله است که هر چه از حصر می گذرد به جای کاستن، بر محبوبیت دربندکشیده شدگان می افزاید و زندان بان را از رها کردن دربند کشیده شدگان خود می ترساند. به همین دلیل شاید این ارزیابی بدبینان درست باشد که گذشت زمان دورنمای آزادی رهبران جنبش سبز را روشن تر نمی کند بلکه آنچه امکان برداشتن حصر را فراهم می کند احساس تشفی مجازات گر است. آن که متنفر است از همه محتاج تر است. محتاج خریدن توجهی و مهری از جانب دیگران بی خبر از آن که هرچه بر کوره تنفر می دمد از مهر به خود می کاهد. مجازات گر توانایی کنار آمدن با واقعیت را ندارد بلکه به پاک کردن خشونت بار و فیزیکی صورت مساله می پردازد. بنا بر این برای رسیدن به آزادی دربند شدگان باید روانشناسی مجازات گر را دانست. مجازات گری که هر روز به خشم می آید از دربندکشیدگانی که قدرت او را به هیچ می گیرند. مجازات گر در حسرت ستایش قدرت خود از سوی دربند کشیدگان است.

مسعود سعد سلمان شاعر ایرانی قرن پنجم و ششم که شاید ۱۸ سال از عمر خود را در زندان ستم شاهان و حسادت اطرافیان شاهان گذرانده باشد، بنیانگزار سرودن از زندان در ادبیات و فرهنگ ایران است. سعد سلمان از گونه ای استحکام فردی و اعتماد به نفس سخن می گوید که شاید به کبر تعبیر شود:« با همت باز باش و با کبر پلنگ ...» از دید او همت باز و کبر پلنگ لازمه ساختن شرافتمندانه با زمانه است «تا نسازد زمانه با تو بساز » ساختنی که بر کوشیدنی پایدار استوار است:« تانیابی مراد خویش بکوش».

روانشناسی پایداری درست در مقابل روانشاسی میل به حقارت قرار می گیرد. از این منظر تقابل ماندن در حصر و نگاه داشتن در حصر تقابل دو گونه روانشناسی نهفته در دو زمینه فرهنگی متمایز است. روانشناسی کمال گرا و روانشناسی تحقیر شده.

روانشناسی پایداری برای ماندگاری نیازمند شور و عشق است. انرژی ای که ساختن در برابر ناسازی های زمانه را ممکن می کند. و زهرا رهنورد در دوگانه پایداری سبز، نماد این شور و عشق است. زهرا نماد بازگشت زن به معادله قدرت در ایران است. در تاریخ معاصر ایران و از زمان جنبش آزادسازی زنان در ایران، رهنورد نخستین رهبر زن ایرانی در ابعاد ملی است که در چنین موقعیتی قرار گرفته است. از منظر اجتماعی نیز زهرا رهنورد نماد رسیدن زنان به کارویژه ای تازه و خویش پایه در جنبش آزادی خواهان ایران است. دوگانه میر حسین موسوی و زهرا رهنورد دوگانه معاصر شدن یک دوگانه تاریخی در ایران است دوگانه ایستادگی نیک خواهی در برابر بداندیشی.