پیش لرزه های دست دادن ظریف و اوباما

مانند آخرین ساعات سفر سال گذشته حسن روحانی به نیویورک که تماس تلفنی او و باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا همه را غافلگیر کرد، امسال خبر خبرگزاری بلومبرگ که ملاقات چند دقیقه ای محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه و باراک اوباما را روایت کرد، غافلگیری دیپلماتیک تازه ای را رقم زد. 

زمزمه دست دادن مقامات ایران و آمریکا حرف تازه ای نیست. در طول دو دهه گذشته، به ویژه از دوران محمد خاتمی، همواره سفر روسای جمهوری ایران به نیویورک با حاشیه هایی روبرو بوده است. 

در دوران خاتمی، تلاش ها برای عملی شدن چنین امری با شکست مواجه شد، با این حال از ابتدای دولت روحانی، دوباره زمزمه ها درباره چنین رخدادی بالا گرفت. از یک ماه پیش از سفر امسال حسن روحانی به نیویورک، چنین گمانه زنی هایی در رسانه های ایران قابل رصد بود. آنها دست دادن حسن روحانی با اوباما را نقطه عطف گفت و گوهای دو سال گذشته می دانستند، با این حال یک مانع بزرگ وجود داشت. 

سال گذشته، اندکی پس از تماس تلفنی حسن روحانی و اوباما، علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی گفت برخی اقدامات سفر نابجا بوده است، عبارتی که به مخالفت او با تماس تلفنی تعبیر شد. 

نکته دوم اینکه پیش از این در جریان مذاکرات هسته ای، علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی اعلام کرده بود که مسئولان دولت ایران در جریان گفت و گوها تا سطح وزیر امور خارجه مجاز به تعامل با مقام های آمریکایی هستند. بنابراین دست دادن روحانی با اوباما می توانست از این نظر، عبور از خط قرمز ترسیم شده توسط رهبر جمهوری اسلامی و یک لجبازی سیاسی تفسیر شود.

کار محمدجواد ظریف در مواجهه با چنین رویدادی آسان تر است. فعلا ایران به طور غیررسمی اعلام کرده که این دیدار کاملا اتفاقی بوده است. خبرگزاری ایرنا هم به نقل از یک مقام ایرانی نوشت: "نقل قول ها در مورد دیدار از قبل تعیین شده به هیچ وجه درست نیست." توضیحی که به طور طبیعی از سوی تندروها پذیرفته نمی شود. 

در نخستین واکنش ها، منصور حقیقت پور، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس ایران گفت: " امیدواریم این خبر تائید نشود چرا که در صورتی که آقای ظریف چنین کاری کرده باشد، قطعا خطوط قرمز نظام را نادیده گرفته است. قطعاً نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی نسبت به آن بی‌تفاوت نخواهند بود و این اقدام با واکنش مجلس همراه خواهد شد. آمریکا همچنان دشمن ملت ایران است و بر دشمنی با ملت ایران اصرار دارد لذا دست دادن با دشمن مخالف مبانی انقلاب و مغایر با حقوق ملت است."

وی همچنین خواستار عذرخواهی وزیر امور خارجه ایران شده است. 

نادر قاضی پور، نماینده ارومیه هم در تذکری به رئیس‌جمهور ایران خواستار برخورد با محمدجواد ظریف به علت دست دادن با رئیس‌جمهور آمریکا شد.

فواد ایزدی، منتقد تندروی مذاکرات هسته ای هم به خبرگزاری تسنیم گفته است: "دست دادن موضوع و مشکل اصلی نیست، بلکه موضوع و مشکل اصلی، سیاست خارجی ایران است که به گونه ای عمل می‌کند که سبب خوشحالی مقامات آمریکایی می‌شود." وی تاکید کرده است: " دست دادن با آدمکش ها، آبرو خریدن برای آنهاست."

سایت رجانیوز هم در گزارشی با انتقاد شدید از رفتارهای دیپلماتیک وزیر امور خارجه ایران نوشته است: "این رفتار نابجا از سوی ظریف برخورد جدی ساختار نظارتی نظام یعنی مجلس شورای اسلامی را می‎طلبد. هنوز اتفاق خاصی نیافتاده است که عده‎ای به راحتی ساز عادی سازی ارتباط با امریکا را کوک کنند. تنها یک توافق نیم بند هسته‎ای بین ایران و امریکا در مرحله تدوین حاصل شده است، که در مسیر ۱۵ ساله اجرا، مشخص نیست به چه سرانجامی خواهد رسید!"

خبرگزاری فارس هم در گزارشی نوشت در دهه 1990 میلادی، فیدل کاسترو به طور کاملا اتفاقی، با بیل کلینتون، رئیس‌جمهور وقت آمریکا دست داد و "دو دهه بعد، جهان شاهد تنش‌زدایی بین کوبا و آمریکا بود."

پیش از این رسانه های تندرو در ماجرای قدم زدن محمدجواد ظریف و جان کری، دولت روحانی را متهم کرده بودند که در حال عادی سازی مناسبات دیپلماتیک بین ایران و آمریکاست. دست دادن محمدجواد ظریف و باراک اوباما در حالی صورت می گیرد که برخی رسانه های تندرو پیش از سفر نیویورک گزارش داده بودند که وزیر امور خارجه ایران از پاسخ به تلفن های جان کری منع شده است. با این حال، در این سفر نه تنها ظریف با کری ملاقات کرد و دست داد، بلکه یک گام جلوتر رفت و با اوباما ملاقات کرد. این ملاقات از نظر تندروها، بخشی از یک برنامه ریزی طولانی مدت است. آنها با استناد به سخنان رهبر جمهوری اسلامی که درباره نفوذ غربی ها در فضای پس از توافق هسته ای هشدار داده است، رفتارهای وزیر امورخارجه ایران را عبور از خط قرمز و تحمل ناپذیر ارزیابی می کنند.

در جریان این سفر درخواست ملاقات ظریف با وزیر خارجه عربستان و ناکام ماندن این درخواست و نشستن ظریف مقابل امیر کویت برای درخواست واسطه گری بین ایران و عربستان با انتقادهای گسترده ای از سوی تندروها مواجه شده بود ولی خبر تازه ای به اندازه ای مهم است که این رویدادها را به حاشیه ببرد، دعواهای تازه ای در راه است.