دانشگاه آزاد به تولید انبوه دکترا روی آورده است

تب دکتر شدن این روزها در کشور داغ است. زمان ثبت نام است و «محمدحسین»، کارمند 45 ساله دولت درگیر این تب و تاب. 28 سال از کار دولتی او می گذرد؛ دانشجوی کارشناسی ارشد است و روزهای سخت پایان نامه نویسی را طی می کند.

هدف اولش این است که زودتر مدرک فوق لیسانش را بگیرد تا هم حقوقش افزایش یابد و هم بتواند به جای 30 سال، 35 سال حقوق بگیر دولت باشد. براساس قانون استخدام کشوری، کارمند رسمی دارای مدرک فوق لیسانس می تواند تا 35  سال در دولت باقی بماند.

اما او چرا این گونه مشتاقانه و سرسخت دنبال دکترا است؟ محمدحسین می خواهد در آینده، مردم، دوستان و آشنایانش او را دکتر خطاب کنند و از سوی دیگر، با مدرک دکترا بازنشسته شود و بتواند براساس این مدرک تحصیلی، حقوق بیش تری بگیرد.

محمدحسین معتقد است اکنون بهترین زمان برای ادامه تحصیل است زیرا دانشگاه آزاد آن قدر رشته هایش را در شهرهای مختلف گسترش داده و این فرصت را فراهم آورده است تا بدون آزمون هم وارد مقطع دکترا شد: «کارم در اداره بسیار کم است و روزی حداکثر 2تا 3 ساعت کار دارم. بنابراین، فرصت کافی برای درس خواندن وجود دارد.»

در طول سال های اخیر، دانشگاه آزاد اسلامی به طور قابل ملاحظه ای ظرفیت پذیرش دانشجوی دکترا در انواع رشته ها را در شهرهای مختلف گسترش داده و حتی این امکان را فراهم آورده است تا افراد بتوانند بدون شرکت در کنکور و تنها به شرط معدل و یک مصاحبه علمی ساده، وارد این مقطع شوند.

تب دکتر شدن در کشور در حالی فراگیر شده که بحران اشتغال، به ویژه اشتغال فارغ التحصیلان در ایران بسیاری جدی است. بر اساس آمارهای منتشر شده، حدود پنج میلیون نفر از جمعیت 24 میلیون نفری در سن فعالیت در کشور بی کار هستند و اکثر آن ها را نیز فارغ التحصیلان دانشگاهی تشکیل می دهند. به گفته «علی ربیعی»، وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی، هر پنج دقیقه نیز یک نفر دیگر به جمعیت بی کار کشور افزوده می شود .

در دولت محمودی احمدی نژاد، اختلافاتی که بین رییس دولت و اکبر هاشمی رفسنجانی درباره مدیریت دانشگاه آزاد در گرفت، موجب شد احمدی نژاد مراکز دانشگاهی متعددی را تحت عنوان «علمی- کاربردی» و یا «موسسه علمی غیرانتفاعی» راه اندازی و دانشگاه «پیام نور» را تقویت کند تا با دریافت شهریه کم تر و اعطای مدرک با مُهر وزارت علوم، از دامنه مانور دانشگاه آزاد بکاهد.

در واکنش به این وضیعت، دانشگاه آزاد ابتدا با یک شیب نسبتا ملایم، داوطلبان کارشناسی ارشد را نشانه رفت و طی دو سه سال اخیر این شیب را به شدت تند کرد تا جایی که در برخی رشته ها حتی تا 90 نفر هم دانشجو جذب کرد و از سال 93 هم روی دکترا متمرکز شد.

دانشگاه آزاد امسال اعلام کرده است در اکثر 450 واحد دانشگاهی خود، دانشجوی دکترا می پذیرد. حال آن که بسیاری از این واحدها حتی پیش از این توان علمی و شرایط جذب دانشجوی کارشناسی ارشد را هم نداشتند و حالا با یک یا دو نفر هیات علمی، می خواهند دانشجوی دکترا پذیرش کنند؛ به عنوان نمونه، امسال ظرفیت پذیرش دانشجوی دکترای معماری دانشگاه آزاد 30 برابر بیش تر شده است. این رشته در سال های نه چندان دور، از رشته های پر طرف‎دار و پول‎ساز در ایران به شمار می آمد و راه ورود آن هم به دانشگاه بسیار دشوار بود و هر سال چهار یا پنج نفر واجد شرایط بودند و می توانستند دکترای معماری بخوانند. اما دانشگاه آزاد این مشکل را حل کرد به طوری که طی یکی دو سال اخیر، ظرفیت پذیرش را در سه واحد به 20 نفر رساند و امسال اعلام کرده است 300 دانشجوی دکترای معماری در 28 واحد جذب خواهد کرد.

با وجود انتقاد برخی نمایندگان مجلس از این روند، «حمید میرزاده» رییس دانشگاه آزاد هدف از این افزایش ظرفیت پذیرش را استقبال متقاضیان و هم‎چنین جلوگیری از مهاجرت جوانان به خارج از کشور به بهانه ادامه تحصیل و نیز خروج ارز از کشور اعلام کرده است.

«سپیده» که دانشجوی ترم دوم دکترای علوم سیاسی دانشگاه آزاد تهران است، در این رابطه می گوید: «عمده ترین هدف مسوولان این دانشگاه از افزایش ظرفیت، دریافت شهریه بیش تر از دانشجویان است. به طور متوسط هر دانشجوی دکترا در طول چهار سال تحصیل، رقمی حدود 60 میلیون تومان پول به دانشگاه پرداخت می کند.»

او با اشاره به این که نگاه مسوولان این دانشگاه به دانشجو، به عنوان یک کالای سرمایه ای است که در این اقتصاد تورم زده هر روز گران تر می شود، می افزاید: «موضوع قابل توجه این است که این دانشگاه هر ساله شهریه ثابت و متغیر را افزایش می دهد و تا دو سه سال پیش این افزایش مبلغ شامل حال دانشجویان سال های قبل نمی شد. اما به تازگی هر افزایش مبلغی در شهریه هم برای ورودی های جدید است و هم ورودی های قبل تر.»

«علی» مسوول روابط عمومی یکی از واحدهای دانشگاه آزاد در این رابطه به «ایران‌وایر» می گوید: «ما و بسیاری از اساتید این دانشگاه با سیاست جذب بی شمار دانشجوی دکترا مخالفیم اما مجبوریم تابع سیاست های مسوولان باشیم.»

وی می افزاید: «در برخی از واحدها، یکی دو سال است که دانشجوی کارشناسی ارشد جذب می کنند، آن هم با یکی دو نفر هیات علمی تمام وقت. بقیه اساتید مدعو هستند. اما در همین واحدها امسال در پنج تا شش رشته، آن هم 20 تا 30 دانشجوی دکترا قرار است پذیرفته شوند. مسلما این موضوع هم بر کیفیت آموزش و هم بر کمیت آن تاثیر می گذارد.»

آن چه مسلم است، اشتهای فراوان مسوولان دانشگاه آزاد برای گرفتن شهریه های هنگفت و فراهم آوردن عرصه پذیرش دانشجوی دکترا، امسال بیش از سال های دیگر میل به دکتر شدن را در بین جوانان و میان سالان کشور بالا برده است؛ یک سونامی ویران گر دیگر.