مصادره ۲ میلیارد دلاری، سوژه دعوای داخلی

مصادره دو میلیارد دلار از اموال ایران که با رای دیوان عالی امریکا برای پرداخت غرامت به قربانیان بمب گذاری ۱۹۸۳ بیروت رخ داد، تنش های سیاسی زیادی را در ایران رقم زده است.

حسن روحانی، رییس جمهوری ایران این اتفاق را «دزدی آشکار و رسوایی بزرگ حقوقی» توصیف کرد و «محمدجواد ظریف»، وزیر امورخارجه هم آن را «دزدی خیابانی» نامید. دولت ایران هم چنین کارگروهی را مامور بررسی این ماجرا کرده است.

این اقدامات دولت اما از نظر مخالفان کافی نیست. «غلامعلی حدادعادل»، نماینده مجلس نهم شورای اسلامی گفته است این رویداد، نقض قطعی «برجام» است و امریکایی ها مذاکره در قضیه هسته ای را به معنای این گرفته اند که می توانند از این طریق در امور داخلی کشور دخالت کنند.‌

«علیرضا زاکانی»، نماینده تهران که رییس کمیسیون بررسی برجام در مجلس هم بود، این اقدام را نقض برجام دانسته و خواستار مقابله به مثل شده است.

تاکید گسترده اصول گرایان بر نقض برجام، نوعی فشار بر دولت روحانی برای توقف اجرای آن است. پیش از این در جریان مشکلات مبادله دلاری، اصول گرایان تلاش می کردند دولت اعتراف کند که در جریان مذاکرات، هوشمندی به خرج نداده و به هشدارهای منتقدان توجه نکرده است. آن ها هم چنین تاکید دارند که «دیپلماسی لبخند» محمدجواد ظریف سبب شده که امریکایی ها گستاخ تر شوند و چنین اقداماتی انجام دهند.

سردار «محمدرضا نقدی»، رییس سازمان بسیج مستضعفان گفته است: «]این اقدام[ پرونده خوش بینی به امریکا را برای همیشه به زباله دان تاریخ فرستاد.»

در واکنش به این انتقادات، مقام های دولت روحانی و مذاکره کنندگان ایرانی توضیح داده اند که این اتفاق ربطی به برجام ندارد و در عین حال کوشیده اند که توپ را به زمین دولت احمدی نژاد پرتاب کنند.
به گفته «اسحاق جهانگیری»، معاون اول حسن روحانی، دولت احمدی نژاد به قصد سرمایه گذاری ولی با بی تدبیری اقدام به خرید اوراق امریکایی کرده و این فرصت را در اختیار امریکا قرار داده که به اموال ایران دسترسی داشته باشد.

«محمود علوی»، وزیر اطلاعات کابینه روحانی هم توضیح داده که ایران در دوران دولت احمدی نژاد در ایتالیا چهار میلیارد دلار اوراق قرضه خریده است: «در زمان مذاکرات، از طریق طرف های مذاکره کننده اطلاعاتی در خصوص مبلغ چهار میلیارد دلار به دست آوردیم. دیدیم یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار در لوکزامبورگ است که با حل مشکلات بانکی، قابل برداشت است و دو میلیارد دلار آن در امریکا بوده که امریکایی ها همان موقع دست روی آن گذاشته اند. همه این اتفاقات مربوط به پنج سال قبل از روی کارآمدن دولت روحانی بوده است.»‌

در واکنش به این اتهامات، دفتر محمود احمدی نژاد، رییس جمهوری سابق ایران در بیانیه ای بدون توضیح درباره خرید اوراق، تاکید کرده این اتفاق در دولت روحانی رخ داده است و اگر طبق گفته های مقامات دولت روحانی، امریکا کشوری غیرقابل اعتماد و بی توجه به مقررات بین المللی است و نباید اموال ایران در دسترس آن ها قرار بگیرد، چه گونه با قول و قرارهای مبهم و نیم بند و بدون تضمین وزیر خارجه و رییس جمهور امریکا، حقوق هسته ای و تاسیسات آن به ارزش 30 میلیارد دلار از رده خارج،‌ برخی نابود و بخشی نیز معطل گذاشته شده است؟

تحلیل محتوای انتقادهای ناشی از ماجرای دو میلیارد دلاری به خوبی نشان دهنده استعداد برجام برای تبدیل شدن به یک مشکل مهم در فضای سیاست داخلی ایران است. این مشکل در طول یک سال آینده که فضای سیاسی به انتخابات ریاست جمهوری ایران نزدیک می شود، بیش تر خودش را نشان می دهد.

منتقدان می کوشند از مشکلات اجرایی شدن برجام برای بی اعتبار کردن دولت، اثبات درست بودن بدبینی به امریکا و خنثی کردن تلاش های احتمالی دولت برای مذاکره بیش تر با غرب استفاده کنند و دولت می کوشد از این فرصت برای افشاگری فسادهای دولت قبل و توضیح مشکلات اقتصاد ایران بهره ببرد. این افشاگری ها هم چنین به بی اعتبارکردن منتقدان هم منجر می شود. این تاکتیک می تواند فشار بیش تری بر محمود احمدی نژاد که گفته می شود تمایل دارد در انتخابات ۹۶ کاندیدا شود نیز وارد کند.

می توان گفت همانند انتخابات سال ۹۲ که مذاکرات هسته ای مهم ترین سوژه انتخابات بود و حسن روحانی از آن به عنوان یک برگ برنده علیه «سعید جلیلی»، مذاکره کننده پیشین استفاده کرد، مذاکرات هسته ای و برجام در انتخابات سال آینده هم مهم ترین گزاره مورد بحث خواهد بود.

در حال حاضر فضای سیاسی ایران به دو طیف موافق و مخالف برجام تبدیل شده است. هرچه پیش تر برویم، اگر فواید برجام آشکار نشود و دولت نتواند به خوبی از آن دفاع کند، مخالفت با برجام یک ژست شیطانی نیست بلکه یک ژست علاقانه به نظر می رسد علیه دولتی که خود را نماد عقلانیت معرفی کرده است.