یک نظرسنجی مهم که باید خوب خوانده شود

انتشار نتایج نظرسنجی میراث جنبش سبز که به سفارش ایران وایر، توسط موسسه آی پز انجام شده بود، با واکنش های متنوعی در شبکه های اجتماعی مجازی داخل و خارج از کشور مواجه شد. ایران وایر با برخی تحلیلگران و اهل نظر در عرصه سیاست و رسانه درباره نتایج این نظرسنجی، گفت و گو کرده است.در دومین بخش دیدگاه های ابراهیم نبوی، روزنامه نگار و تحلیل گر مسائل سیاسی را می خوانید.

نظرسنجی تلفنی که «آی پز» انجام داده و به سفارش «ایران وایر» منتشر شده، درباره یکی از مهم ترین اتفاقات سیاسی ایران است. با فرض این که مخاطبان، نتیجه یا در واقع گزارش آن را خوانده اند، به نظر من توجه به چند نکته درباره این نظرسنجی مهم است.

نخست این که، این نظرسنجی یک داده آماری مهم و قابل اتکا است زیرا با دقتی انجام شده است که خوانش درست آن اطلاعات مهمی را به افراد منتقل می کند.

از سوی دیگر، این اطلاعات مهم هستند چون کم‌یابند و منابع محدودی برای نظرسنجی های این‌چنینی وجود دارد. اغلب افراد یا رسانه ها و یا گروه هایی که تا پیش از این نظر داده اند، معمولا خودشان یکی از طرفین درگیری بوده اند.

دلیل سوم دیگر اعتبار این نظرسنجی، آگاهی علمی و اجتماعی رهبران آن است که حداقل 20 سال است در موضوع مورد نظر کار نظرسنجی انجام داده اند.

اهمیت چهارم به دلیل اهمیت موضوع نظرسنجی است. اعتراض های انتخاباتی سال 1388 هنوز هم مهم ترین موضوع در تنش های زنده سیاسی ایران است. «محسن میردامادی» یکی از رهبران معترضان، همین چند روز پیش، بعد از شش سال از زندان آزاد شده است.

دوم این که این نظرسنجی باید به دقت بررسی شود. هر کسی به سادگی می تواند از داده های آن برای رسیدن به نتیجه مطلوب خودش استفاده کند. در واقع، هر گزارش‎گری می تواند از این نظرسنجی نتیجه ای کاملا متفاوت با فردی دیگر را منتشر کند. نتایج کامل این نظرسنجی می تواند توسط افرادی که با دقت به بررسی می پرازند، مورد استفاده قرار بگیرد. اما الزاما هر گزارشی از آن نه نشان دهنده نتیجه نظرسنجی است، نه نمایان گر واقعیت های اجتماعی. حتی گزارش موجود منتشر شده نیز به جای این که با خونسردی به انتقال داده ها بپردازد، با سوگیری ژورنالیستی و برحسب حساسیت سیاسی مخاطبان، داده ها را عرضه کرده است. البته این موضوع خدشه ای بر اعتبار این بررسی وارد نمی کند اما می تواند خوانش ایدئولوژیک نظرسنجی را تشدید کند. 

سوم این که موضوع نظرسنجی با خطاهای بالایی روبه رو است. این خطا در موضوع و حساسیت های حکومت در ایران است. اگر هر کدام از افرادی که در این نظرسنجی به سوالات پاسخی مخالف وضعیت سیاسی ایران داده باشند معرفی بشوند، به راحتی می توانند از کار دولتی برکنار شوند. در واقع، پاسخ های جهت گیرانه مخالف، هزینه بالایی را برای افراد خواهد داشت.

بسیاری از پاسخ ها از نظر قانونی جرم تلقی می شوند و به همین دلیل محاسبه ضریب محافظه کاری که بالاترین محاسبه خطا برای نظرسنجی های این چنینی است، باید با اندازه بالایی انجام شود. سوالاتی که حساسیت بالایی دارند، مانند این که تقلب رخ داده یا نه، سرنوشت رهبران جنبش، آیا برخورد با معترضان قانونی بود یا نه و مواردی از این دست، همه موضوعات حساسی هستند که تنها پاسخ های موافق و مخالف نشان دهنده نتیجه بررسی نیست بلکه توجه به پاسخ های دیگر و «نمی دانم» ها نیز موضوع مهمی در این نظرسنجی به شمار می روند.

به نظر من، خواندن گزارش این نظرسنجی البته مفید است اما به دلیل تبدیل سویه های مختلف این موضوع به نگاه های ایدئولوژیک(جنبش سبزی ها و مخالفان آن ها)، خوانش جهت گیرانه مفید نخواهد بود. اطلاعات موجود در این نظرسنجی اگر در سویه های جهت گیرانه بررسی شود، می تواند به نادیده گرفتن آن بیانجامد؛ مثلا می توان از این گزارش نتیجه گرفت که مردم معتقدند در انتخابات تقلب نشده یا نتیجه گرفت که فقط 25 درصد از مردم معتقدند که باید رهبران جنبش اعتراضی، زندانی یا محصور بمانند؛ یا می توان نتیجه گرفت که در دو سوی این پاسخ ها، دو جمع 25 تا 30 درصدی به پاسخ روشن پرداخته و نیمی از افراد سکوت کرده اند. از همین رو، نظرسنجی مخدوش است.

اما اگر با دقت بیش تری نتیجه نظرسنجی بررسی شود، این مهم خواهد بود که بدانیم بیش از 50 درصد پاسخ گویان از وضعیت رهبران جنبش سبز اطلاع ندارند، حدود 40 درصد پاسخ گویان معتقدند سرکوب اعتراض درست بود و به همین میزان معتقدند درست نبوده است. از همه مهم تر این که 56 درصد پاسخ گویان گفته اند که در جریان اخبار نیستند.

این بزرگی دایره افرادی که از پاسخ به سوالات حساس خودداری کرده اند، باید موجب شود تا یک تحلیل گر خوب تلاش کند با بررسی تک تک پاسخ ها، دقت ریاضی را برای نتیجه بخش کردن آمار بالا ببرد. این کار دشوار است؛ به ویژه برای مردم ایران که معمولا با اعداد به عنوان نماینده واقعیت اجتماعی برخورد نمی کنند و به داده های آماری دچار بدبینی تاریخی هستند.

این نظرسنجی منبع مهمی برای پژوهش است اما بدون کامل خواندن و دقت در آن می تواند به نتایجی منجر شود که با اطلاعات موجود در آن تعارض داشته باشد.

برای دیدن سوالات وخلاصه  نتایج این نظرسنجی اینجا را کلیک کنید.