عباس صالحی، معاون فرهنگی وزارت ارشاد اسلامی از مسئولان نمایشگاه کتاب فرانکفورت خواسته است دعوتشان از سلمان رشدی، نویسنده هندی – بریتانیایی را پس بگیرند، وگرنه ایران از شرکت در این بزرگ‌ترین رویداد جهانی عرصه کتاب خودداری می‌کند.
سلمان رشدی ۲۷ سال بعد از انتشار رمان «آیه‌های شیطانی» به تازگی رمان «دو سال و هشت ماه و بیست و هشت شب» را منتشر کرده است: روایتی از دوستی و همدلی محمد بن احمد بن رشد اندلسی معروف به «ابن رشد»، فیلسوف نامدار با یک دختر یهودی شانزده ساله به نام «دنیا» که با جن ها معاشرت دارد و گفته می شود که از آتش بدون دود زاده شده و در سایه به سر می برد. این کتاب در نمایشگاه کتاب فرانکفورت عرضه می‌شود.
اندونزی به عنوان یک کشور مسلمان مهمان ویژه نمایشگاه کتاب فرانکفورت در سال ۲۰۱۵ است. به همین مناسبت از سلمان رشدی هم دعوت شده که با سخنرانی خود درباره آزادی بیان بزرگ‌ترین نمایشگاه کتاب جهان را افتتاح کند.
به گزارش روابط عمومی مؤسسه خانه کتاب، عباس صالحی، معاون فرهنگی وزارت ارشاد اسلامی تهدید کرده که چنانچه نمایشگاه کتاب فرانکفورت دعوتش از سلمان رشدی را لغو نکند، احتمال دارد که ایران از شرکت در این نمایشگاه خودداری کند.
عباس صالحی گفته است فتوای ۱۴ فوریه ۱۹۸۹ آیت‌الله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی مبنی بر قتل سلمان رشدی یک فتوای مذهبی‌ست و هرگز کم‌رنگ و بی‌اثر نمی‌شود. آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی هم در سال ۱۳۸۳ فتوای آیت‌الله خمینی را بلاتغییر خوانده بود.
صالحی مسئولان نمایشگاه کتاب فرانکفورت را متهم کرده که با دعوت از سلمان رشدی دست به یک اقدام سیاسی و غیر فرهنگی زده‌اند. آیا این گفته‌های معاون وزیر ارشاد اسلامی هوشمندانه است؟
صحنه‌ای جهانی برای آثار شعاری و تبلیغی
پس از آنکه یورگن بوس، مدیر نمایشگاه کتاب فرانکفورت اعلام کرد که این نمایشگاه با سخنرانی سلمان رشدی درباره آزادی بیان افتتاح می‌شود، در نخستین واکنش‌ها، امیر مسعود شهرام‌نیا، مدیرعامل مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی به مدیر نمایشگاه کتاب فرانکفورت یک نامه اعتراضی نوشت. هم‌زمان خبرگزاری فارس خبر داد که ایران قصد دارد از این فرصت استفاده کند و نامه آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران به جوانان غرب را در نمایشگاه کتاب فرانکفورت عرضه کند. همچنین تلاش‌هایی انجام گرفت تا یک رمان ناموثق و ضد یهود درباره زندگی پیامبر اسلام در غرفه ایران در کنار آثار برگزیده‌ای از میان ۸۰۰ عنوان کتاب جای بگیرد. نام این کتاب: «محمد» نوشته ابراهیم حسن‌بیگی.
در این رمان شورای عالی یهود فردی را به نزد پیامبر اسلام می‌فرستند که ابتدا عقایدش را به چالش بکشد و سپس او را بکشد. داستان، گزارش سفر این مرد یهودی به شورای عالی یهودیان است که در پانزده فصل از زاویه اول شخص مفرد روایت می‌شود.
طبعاً حضور ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت در این شرایط جز زمینه‌سازی برای تبلیغات گروهی از نویسندگان قلم به مزد با آثار تبلیغی و شعاری سودی ندارد. ایران امسال در بزرگ‌ترین نمایشگاه کتاب جهان غرفه مستقل ندارد و به گفته محمود آموزگار، رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان اگر ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت شرکت کند هدفش این است که از از نحوه حضور کشورهایی مانند ترکیه، مالزی و اندونزی در مهم‌ترین نمایشگاه کتاب جهان به لحاظ تجاری و عقد قراردادهای بین‌المللی و بازاریابی کتاب بیاموزد و در آینده این آموزه‌ها را به کار گیرد. پس از دعوت از سلمان رشدی و حاشیه‌هایی که اخیراً به وجود آمده است، بسیار بعید به نظر می‌رسد که ایران بتواند در آرامش از سیاست‌های نشر دیگر کشورهای اسلامی برای حضور بهتر در عرصه نشر جهان بیاموزد.
ترک صحنه‌های کلان، پناه آوردن به صحنه‌های خرد
دولت حسن روحانی از همان ابتدا اعلام کرده بود که قصد دارد دیپلماسی فرهنگی را تقویت کند. علاوه بر این در آستانه برگزاری انتخابات مجلس شورای اسلامی، علی جنتی، وزیر ارشاد که تاکنون به خاطر سیاست‌های معاونت سینمایی و معاونت هنری‌اش تحت فشار بوده و دو کارت زرد هم از نمایندگان مجلس دریافت کرده، هیچ علاقه‌ای به جنجال‌آفرینی رسانه‌ای در پرتو حضور سلمان رشدی و دفاع از حکم فتوای آیت‌الله خمینی در سال ۱۹۸۹ ندارد. مدیران فرهنگی کشور در حال حاضر آرزویی جز این ندارند که فتوای قتل به فراموشی سپرده شود و سلمان رشدی هم در نیویورک زندگی‌اش را بکند. اما این پرونده در نزد جهانیان همچنان گشوده است.
به همین جهت تهدید معاون فرهنگی وزارت ارشاد مبنی بر عدم شرکت ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت، به معنای ترک صحنه‌ای‌ست بین‌المللی و پرچالش که جز فراهم آوردن بستری برای حمله به دولت فایده‌ای ندارد.
باید توجه داشت که نمایشگاه کتاب فرانکفورت بیش از آنکه محلی باشد برای عرضه و فروش کتاب، صحنه عقد قراردادهای بین‌المللی ترجمه و نشر کتاب در جهان است. ناشران و نویسندگان به مدت چهار روز این فرصت را پیدا می‌کنند که با هم و با مهم‌ترین چالش‌های نشر در جهان آشنا شوند. ایران قانون کپی‌رایت را امضاء نکرده و به همین جهت اصولاً رسمیت ندارد. در سال‌های گذشته هم حضور ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت تشریفاتی بوده و جنبه نمادین داشته است.
سه چالش بزرگ ارشاد اسلامی در نشر کتاب
در یک نگاه کلی معاونت فرهنگی ارشاد اسلامی در نشر کتاب با سه چالش مواجه است: پیدا کردن بازار داخلی برای کتاب‌های مذهبی و جبهه و جنگ که به طور انبوه تولید می‌شوند، یافتن بازار در کشورهای غربی برای کتاب‌هایی که به فرهنگ شهری ایران نظر دارند و چهره متفاوتی از ایران را ارائه می‌دهند و حضور در بازارهای خاورمیانه با شرکت در نمایشگاه‌هایی مانند نمایشگاه کتاب ابوظبی.
حضور یا عدم حضور ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت پاسخگوی هیچیک از این سه چالش نیست و با توجه به دعوت از سلمان رشدی، فقط یک هزینه سیاسی اضافی، آن هم در آستانه برگزاری انتخابات مجلس به دولت تحمیل می‌کند.
در نمایشگاه کتاب تهران در بهار سال جاری ادوارد موریسه، رییس نمایشگاه کتاب پاریس هم حضور داشت و یک روز از نمایشگاه کتاب تهران هم به افتخار او به نام فرانسه نام‌گذاری شده بود. ایران ظاهراً بیشتر مایل است در سمت‌گیری سیاست‌های فرهنگی‌اش بازیگر صحنه‌های خرد و کم‌هزینه باشد تا صحنه‌های جهانی پرچالش.
در نمایشگاه کتاب فرانکفورت در سال جاری (۱۴ تا ۱۸ اکتبر) از شصت نویسنده از کشور اندونزی دعوت شده که آثارشان را عرضه کنند.
درباره همین موضوع:
تنها دستاورد ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت: ضدیت با سلمان رشدی
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
ثبت نظر