زنبور عسل به گياه کافئین‌دار علاقه بيشتری دارد

نتايج يک پژوهش جديد علمی نشان می‌دهد زنبورهای عسل گياهانی را که ترکيبات کافئینی بيشتری توليد می‌کنند به ساير گياهان ترجيح می‌دهند.

بر اساس اين گزارش که در نشريه کارنت بايولوژی (زيست شناسی جاری) منتشر شده ترجيح زنبورها به استفاده از شيره گياهان حاوی کافئین منجر به افزايش تعداد اين گياهان به دليل گرده افشانی بيشتر می‌شود.

گرده افشانی مهم‌ترين عامل در بقای گونه‌های گياهی‌ست ولی حشرات گرده‌افشان بنا به جذابيت‌های يک گياه به آن گياه سرمی‌زنند. ظاهر گياه، درخشندگی در رنگ و بو از جمله عوامل مهم در جذب حشرات يا جانوران ديگر برای نزديک شدن به يک گياه و در نتيجه انتقال گرده‌ها از گياه نر به ماده بشمار می‌روند.

زنبور عسل مهم‌ترين حشره‌ای‌ست که يا بطور طبيعی و يا به روش انتقال جمعیتی عمل گرده‌افشانی را انجام می‌دهد. عمده محصول بادام در امريکا به روش انتقال کندوهای زنبور عسل به مزارع بادام برای گرده‌افشانی توليد می‌شود و سود حاصل از گرده‌افشانی با زنبورعسل برای توليد محصولات مختلف تنها در اين کشور به ۴۰ ميليارد دلار در سال می‌رسد.   

پژوهشگران دانشگاه ساسکس در

بريتانيا با آزمايش مواد شيميايی شيره گياهان مختلف دريافته‌اند که در شرايط طبيعی زنبورهای عسل ميان گياهان مختلف تمايز قائل می‌شوند و در عمل گياهانی که زنبورهای عسل بيشتری را جذب می‌کنند امکان بقای بيشتری خواهند داشت.

روش گياهان برای جذب زنبور عسل استفاده از مواد خوشبوتر با کاربرد ارتقاء حافظه در حشرات است. کافئین هر دو وظيفه را انجام می‌دهد و نه تنها شيره گياه را از جنبه بويايی خوشبوتر می‌کند بلکه به زنبور عسل کمک می‌کند تا حافظه‌اش برای به ياد آوردن گياهی که شيره حاوی کافئین توليد می‌کند قوی‌تر شود. پژوهشگران به چنين ترفندی در گياهان لقب گول زدن شيميايی داده‌اند.

کافئين يکی از محرک‌های شیميايی دستگاه اعصاب مرکزی انسان است که در دانه ميوه‌های مغزدار مانند پسته و بادام و فندق، و برگ گياهان بومی امريکای جنوبی و شرق آسيا يافت می‌شود. کافئین دارای اثرات سمی در پرندگان، سگ‌ها، گربه‌ها و عنکبوت‌هاست اما گروهی از حشرات شامل زنبور

عسل قادر به تحمل شيميایی آن هستند.

پژوهشگران دانشگاه ساسکس می‌گويند هماهنگی ميان گياهان توليد کننده کافئین با حشرات و ساير جانوران گرده‌افشان از جنبه تکاملی باعث ايجاد تغييرات ژنتيکی در گياهان و جانوران شده است. اين مسير تکاملی گياهان و گرده‌افشان‌ها را بشکل توليد کننده و مصرف کننده خاص درآورده که در داد و ستدی که ميان آن‌ها انجام می‌شود سود دوجانبه وجود دارد. زنبورعسل از وجود مواد غذايی مطمئن می‌شود و گياه از افزايش گونه خود.

یکی از مشخصات عسل در مزه آن است. مزه عسل نيز محصول شيره گياهانی‌ست که زنبورها از آن برای توليد عسل استفاده می‌کنند. گزارش زيست شناسان دانشگاه ساسکس نشان می‌دهد وقتی در يک کندو تعداد زنبورهايی که از شيره حاوی کافئین استفاده می‌کنند بيشتر از زنبورهای ديگر باشد جمعيت درون کندو از انتخاب زنبورهای پرتعداد پيروی می‌کند و در نتيجه مزه عسلی که در کندو توليد می‌‌شود تحت تاثير گياه توليد کننده کافئین قرار می‌گيرد. 

پژوهشگران نتيجه گرفته‌اند که توليد عسل با مزه‌های مختلف تنها حاصل انتخاب زنبورها نيست بلکه گياهان برای بقای خود تا مرز اثرگذاری بر انتخاب جمعيت يک کندو نيز عمل می‌کنند.