با آمدن روحانی به تغییرات در آینده سینمای ایران خوش بینم

من فکر می کنم که فیلم ساختن در ایران کاری نیست که بتوان بر اساس آن زندگی را اداره کرد؛ یعنی فیلم‌سازانی که در ایران پول‌دار هستند احتمالا وضعیت خوب مالی را از راه دیگر مانند ارث و میراث یا خانواده پول‌دار و یا سرمایه‌گذاری در جاهای دیگر به دست آورده‌اند. البته کار برای فیلم‌سازی که مستقل می‌شود و با تهیه کننده خصوصی کار می‌کند و ساخت فیلمش 5 سال طول می‌کشد خیلی دشوارتر است. من در حال حاضر تیزرهای تبلیغاتی می‌سازم و این منبع اصلی امرار معاشم است.تلویزیون ایران امکان پخش کردن تیزر کشورهای خارجی را ندارد و برندهای داخلی ایران هم این امکان و اختیار را ندارند که تیزرهای خود را از کانال‌های تلویزیونی دیگر پخش کنند، بنابراین، تقریبا بازار بسته و مطمئنی برای تیزرسازان در ایران وجود دارد که تا حدی خیال‌شان را راحت می‌کند که فعلا از این شغل می توانند زندگی خود را بگذرانند. افزون براین‌ که من در دانشگاه و مدرسه فیلم هم درس می‌دهم و گاهی با مطبوعات هم همکاری دارم؛ گفت‌وگو یا نقدی در مورد فیلم‌هایی که دوست دارم می نویسم. به هرحال این راه های امرار معاش من در زندگی است. 

• فیلم شما در بخش رقابتی (افق) جشنواره «ونیز» که مربوط به فیلم‌هایی با ایده‌های نو است، پذیرفته شد. نظرتان در مورد این جشنواره و این بخشی که فیلم‌تان پذیرفته شده چیست؟

جشنواره «ونیز» قدیمی‌ترین فستیوال دنیا است و می‌دانیم که جشنواره «کن» و «برلین» دیرتر در رقابت با این جشنواره به‌وجود آمدند. نکته دیگر این که بخش افق یا ایده‌های نو از چند سال پیش به‌این فستیوال اضافه شده چون مسوولان جشنواره به گفته خودشان تصمیم گرفتند به فیلم‌هایی که مرتبط به جریان اصلی تولیدات سینمایی نیستند بها بدهند. برای من مایه مباهات است که فیلمم توانست در این بخش راه پیدا کند چون در جایی مثل جشنواره ونیز که تعداد زیادی فیلم وارد آن می‌شود و مخاطبان زیادی دارد، یک فیلم از ایده های نوی کشور ایران پذیرفته شده است. کمی هم امیدوار شدم که شاید در سینمای ایران هم با تمام شرایطی که وجود دارد بتوان کمی به نوآوری و خلاقیت بیش‌تر بها داد. 

• شما در سینما معروف هستید که «تارانتینو» را دوست دارید، چه ویژگی فیلم‌های او یا شخصیتش برایتان جالب است؟

دلیل روشنی نمی‌توانم بگویم. شاید مهم‌ترین نکته ‌این باشد که من پیش از این که فیلم‌هایش را ببینم، تنها مطالبی را که در موردش نوشته می‌شد می‌خواندم. از این که او به شدت به سینما علاقه‌مند است و به فیلم بازی و دیدن دی وی دی و فیلم‌های مختلف علاقه دارد خوشم آمده بود. من هم عاشق ماهیت سینما هستم و بعد هم وقتی فیلم‌هایش را دیدم به نوع نگاهش و داستان پردازی‌هایش علاقه‌مند شدم. راستش پس از اولین فیلم بلند سینمایی که ساختم، ادای دین اساسی به تارانتینو کردم، یعنی هر جا گفت‌وگو کردم یا مطلبی نوشتم از تارانتینو نقل کردم و یا در کلاس‌های درسم به دانشجویانم از تارانتینوگفتم. شاید به خاطر همه‌ این‌ها باشد که معروف شده‌ام که‌ این کارگردان را خیلی دوست دارم. این را هم بگویم که یک بستنی فروش در نزدیکی‌های بازار تهران هست که انگار برادر دوقلوی تارانتیتو است و من چند فریم عکس از او گرفتم. اگر زمانی با تارانتینو حرف زدم شاید این چند عکس را هم به او نشان دادم که ببیند یک نفر دیگر عین خودش در تهران وجود دارد.

• در 8 سال اخیر بسیار شنیدیم که سینمای ایران افت کرده است. تحلیل شما درباره سینمای ایران چیست و چند فیلم‌ساز به‌ویژه از نسل خودت می‌شناسی که نتوانسته‌اند به دلایل مختلف در این سال‌ها فیلم را بسازند؟

اگر بخواهم مشخصا از 8 سال اخیر صحبت کنم، جریان فیلم‌سازی در این سال‌ها همان 4 شاخه‌ای را طی کرد که پیش‌تر از آن وجود داشت، فقط قدرت و قوت بین این 4 شاخه متفاوت شد. پیش از 8 سال اخیر و به‌ویژه دراین 8 سال گذشته، 4گروه فعالیت سینمایی داشته‌اند؛ اول دسته‌ای که وابستگی شدیدی به دولت دارند، به‌این معنا که روی پروژه‌هایی کار می‌کنند که از سوی دولت درخواست می‌شود و بودجه اش را هم دولت می‌دهد.

 دومین دسته گروهی از فیلم‌سازانی هستند که با تهیه کنندگانی کار می‌کنند. آن‌ها به‌طورمستقیم تهیه کننده‌های دولتی نیستند اما پرورش یافته همان سیستم هستند. 

در دسته سوم فیلم‌سازانی جا می‌گیرند که مستقل‌تر هستند؛ فیلم‌سازانی که در مناسبات قانونی سینمای ایران کار می‌کنند اما نه از نظر پیدا کردن سرمایه و نه تن دادن به قوانین اکران، وابستگی دولتی ندارند.

دسته چهارم فیلم‌سازان زیر زمینی هستند که قوانین رایج در سینمای ایران هم برایشان اهمیت ندارد و به‌طور کلی با مکانیسم رایج خودشان فیلم می‌سازند. در 8سال اخیردسته اول با تعاریفی مانند سینمای فاخر یا ملی تعداد زیادی فیلم تولید کردند که متاسفانه در گیشه که هدف نهایی آن‌ بود و یا توجه بین‌المللی، هیچ موفقیتی به دست نیاورد. دسته دوم به نظرم توانستند فیلم‌های شاخصی در این 8سال تولید کنند، هرچند که تعدادش نسبت به سال‌های گذشته کم‌تر بود؛ برای نمونه، ابراهیم حاتمی کیا چند فیلم ساخت که حالا شاید از نظرگیشه و مخاطب مانند فیلم‌های قبلی او نبود ولی به هرحال بد هم نبود. اما شرایط کار در 8 سال گذشته برای فیلم‌سازان نسل من که بیش‌ترمتعلق به جریان سینمای مستقل یا زیرزمینی هستند، سخت‌تر بوده و موقعیت کار برایشان کم‌تر پیش آمده است، به ویژه که وضعیت اقتصادی و چرخش مالی سینما در این مدت سخت شده بود. در نتیجه سرمایه گذارانی که بتوانند در جریان مستقل سرمایه گذاری کنند خیلی کم زور و کم قدرت شدند و به همین دلیل فیلم در جریان مستقل سینمای ایران کم داشتیم. متاسفانه شعار تیم آقای شمقدری که می گفتند «ما در سال 300 فیلم خواهیم ساخت» و با این شعار شروع به کار کردند و به اهالی سینما وعده دادند، عملی نشد. چون تولید کردن 300 فیلم در سال هم بازار ارایه می‌خواست، هم سالن برای نمایش و هم بودجه برای تولید آن‌ها. در نتیجه، نه تنها در سال 300 فیلم ساخته نشد بلکه تعداد فیلم‌های ساخته شده خیلی کم‌تر از تعداد سال‌های پیش هم بود.

• آیا تحریم هم بر جریان سینمای ایران تاثیر گذاشت؟

موضوع مهم نداشتن پول بود و به همین دلیل هم کسی مجال این را پیدا نمی‌کرد که روی پروژه‌های غیردولتی در این سال‌ها کار کند. من یک مثال واقعی از دفتر تهیه کنندگی خصوصی در تهران می‌زنم. این دفتر 6 سال پیش با یک میلیارد تومان سرمایه می‌توانست دو فیلم در سال تهیه کند. میانگین تهیه یک فیلم 400 میلیون تومان بود که با این مبلغ یک فیلم متوسط و قابل قبول ساخته می‌شد. اما همان دفتر الان برایش تهیه یک فیلم در سال هم سخت است. همین سبب می‌شود که اجازه ورود نیروی جدید را به سینما ندهد و دلیل اصلی همه ‌این‌ها به نداشتن پول برمی گردد؛ یعنی وقتی دلار بالاتر می‌رود، وقتی قیمت زندگی روزانه بیش‌تر می‌شود، بازی‌گری هم که سرصحنه فیلم می‌آید دستمزد بیش‌تری می‌خواهد، همین طور هزینه سرویس و تولید فیلم بالاتر می‌رود و به همین ترتیب، ساخت یک فیلم از قیمت 400 میلیون تومان به یک میلیارد تومان افزایش می‌یابد. بنابراین، آن دفتر تهیه کنندگی و خیلی از دفاتر دیگر حتی توان ساخت یک فیلم در سال با قیمت‌های پیشین را هم ندارد و به میزان آن، توازن همه چیز به هم می‌خورد.

• برخی از فیلم‌سازان ایرانی نسل شما و نسل‌های پیش‌ترمهاجرت کردند و در جای دیگر فیلم‌سازی را ادامه دادند. تجربه‌های آن‌ها را که می‌بینید به نظرتان تا چه حد در خارج از ایران توانسته‌اند موفق باشند و خودشان را با محیط خارج از ایران تطبیق دهند؟

در میان اولین دسته فیلم‌سازان مهاجر ایرانی، فکر می‌کنم این اتفاق کم افتاد. فکر می‌کنم نسلی که پس از انقلاب مهاجرت کردند، نتوانست خود را با فیلم‌سازی در محیط جدید وفق دهند. به‌این دلیل که فیلم‌هایی که در داخل می ساختند خیلی وابسته به شرایط ایران بود و عمده شهرت شان هم این بود که خیلی وابسته به ‌ایران می‌ساختند. دوم این‌که با زبان و فرهنگ زندگی خارج از ایران آشنا نبودند و سعی کردند که خودشان را وفق دهند اما این سعی کردن زمان می‌برد. برخی از آن‌ها به دلیل هوش بیش‌تر، مانند سهراب شهید ثالث یا امیر نادری، این امکان را برای خود مهیا کردند و برخی دیگر نتوانستند در خارج دست به فعالیت بزنند. پس از این، نسل فیلم‌سازان به دنیا آمده در خارج هستند که در آن‌ها نمونه‌های موفق می‌بینیم مانند رامین بحرانی. اما آن‌ها بچه‌های آن طرف به حساب می‌آیند، اصولا فیلم‌ساز آن‌طرفی محسوب می‌شوند و فقط ملیت‌شان ایرانی است.دسته سوم فیلم سازان متولد دهه 60 هستند؛ فیلم‌سازان خیلی جوانی که به دلیل اینترنت، ماهواره و دانستن زبان انگلیسی مرزها را کم‌رنگ کرده‌، با اعتماد به نفس بیش‌تری مهاجرت و آن طرف شروع به کار می‌کنند و خیلی تفاوتی بین خودشان و خارجی‌هانمی‌بیند یا حداقل آنقدر اعتماد به نفس پیدا کرده‌اند که‌ این تفاوت را نایده بگیرند. این‌ها خیلی راحت به تولید مشترک فکر می‌کنند؛ تولید بین ایران و کشور دیگر. به نظرم در میان این نسل باید منتظر فیلم‌سازهای خوبی باشیم.

•  شما خودتان هم به فکر مهاجرت هستید؟

راستش به فکر مهاجرت هستم اما نه مدلی که‌ امکان برگشتنم وجود نداشته باشد. خیلی دوست دارم زندگی را در جای دیگر هم تجربه کنم. این را به عنوان تجربه پیش از مردن نگاه می‌کنم چون معتقدم آدم باید پیش از مردن، زندگی در جاهای دیگری را هم تجربه کرده باشد. دلم می‌خواهد مثل یک آدم «جهان وطن» زندگی کنم و خیلی دوست دارم که فضای تولید در کشور دیگر و همین طور دست یافتن به بازار بزرگ‌تر را در تجربه‌ام داشته باشم.

• تا چه حد به تغییر وضعیت سینمای ایران در دولت روحانی امیدوار هستید؟

راستش تصورم این است که‌ آمدن روحانی با تغییرتیم مدیریت سینمای فعلی همراه خواهد شد و این خیلی خوب است. فکر می کنم تیم فعلی خیلی انرژی بابت تغییر دادن مسیر در سینمای ایران و ایستادن در مقابل خیل سینماگران صرف کرد در حالی که بهتر است این انرژی‌ها صرف ماجراهای دیگر مانند تولید، ساخت سالن و همکاری بین اهالی سینما شود. من به تغییرات در آینده سینمای ایران خوشبین هستم.