68 درصد اعدام‌های 92 بعد از انتخابات اجرا شده است

ماهرخ غلامحسین‌پور

سازمان حقوق بشر ایران در روز سه‌شنبه 27 اسفندماه گزارش سالانه مجازات اعدام خود را در مقر سازمان ملل متحد و در یک جلسه حاشیه‌ای به گزارش‌گر ویژه این سازمان برای ایران ارایه خواهد کرد.

براساس این گزارش در سال جاری، ایران با تعداد ۶۸۷ اعدام، بالا‌ترین رقم این مجازات را در طول ۱۵ سال گذشته از آن خود کرده و با رشدی ۱۶ درصدی نسبت به سال گذشته همراه بوده است. در این سال کماکان اعدام در ملاء‎عام با ۵۹ مورد و نیز اعدام نوجوانان بزه‌کار حداقل با سه مورد، به روش گذشته ادامه داشته است.

دکتر «محمود امیرى‌مقدم»، سخن‌گوى سازمان حقوق بشر ایران در گفت‌و‌گو با خبرنگار «ایران‌وایر» مى‌گوید: «این یک پارادوکس است که جامعه جهانى روابط خود را با ایران بهبود ببخشد، درحالى که بعد از انتخاب آقاى روحانى، شرایط حقوق بشر در ایران بهبود نیافته و بالا رفتن آمار اعدام یکى از نمونه‌‌هاى آن است.»

 امیری‌مقدم، فوق دکترا در رشته مغز و اعصاب از دانشگاه‌‌های «اسلو» و «هاروارد» است که هم اکنون به عنوان پروفسور در دانشکده پزشکی‌ دانشگاه اسلو به کار تحقیق و تدریس می‌پردازد و بنیان‌گذار و سخن‌گوی سازمان حقوق بشر ایران است؛ سازمانی که عمده فعالیت‌های آن در زمینه حق حیات و اعدام در ایران بوده است.

او می‌گوید: «براساس گزارشی که سازمان ما تهیه کرده است، ۴۵٨ مورد اعدام که ۶٨درصد کل آمار اعدام در ایران است، از یک ماه بعد از انتخابات ریاست جمهورى در ایران به اجرا درآمده‌اند. از اعدامی‌های سالی که گذشت، ۳۲۸ نفر به خاطر اتهام‌هاى مرتبط با مواد مخدر به مرگ محکوم شده‌اند که این رقم نسبت به سال ٢٠١٢ تقریبا ٢۵ درصد کاهش داشته است. »

امیری‌مقدم می‌افزاید:« ١۴٨ نفر از افراد اعدام شده با اتهام قتل محکوم به قصاص شده‌اند که این رقم نسبت به آمار سال ٢٠١٢، هشت برابر شده است و ۱۱۴ مورد از اعدام‌ها، اتهام‌های نامشخص داشته‌اند. از این تعداد، دست‌کم ۳۰ نفر زن بوده‌اند.»

به گفته وی، ۲۹۹ مورد اعدام در ۲۱ زندان ایران و به طور مخفیانه انجام شده است یا هرگز در خبرهای رسمی عنوان نشده‌اند.

سخن‌گوی سازمان حقوق بشر ایران می‌گوید: «بسیاری اوقات به طور سیستماتیک اعدام‌ها به شکلی اجرا می‌شوند که فرد اعدامی بلافاصله نمی‌میرد و مراسم اعدام به مرگ ختم نمی‌شود بلکه مرگ او تدریجی و دردناک بوده و خیلی به طول می‌انجامد. یک سری ویدیوهایی را در این مورد مشاهده کردیم که اعدام افراد به سرعت انجام نمی‌شود و گاهی چندین دقیقه طول می‌کشد.  ما بر این باوریم که این یک اتفاق نیست. آن گونه که ما از منابع درون زندان‌ها شنیده‌ایم، مجری اعدام می‌تواند تصمیم بگیرد که اعدام فرد از طریق حلق‌آویز شدن بر اثر شکستگی گردن باشد و بلافاصله به مرگ بیانجامد یا بر اثر خفگی انجام شود و به تدریج رخ دهد.»

امیری‌مقدم این نوع مرگ را  یک نوع شکنجه می‌داند و می‌گوید گرچه اعدام در قوانین بین‌المللی ممنوع نیست ولی شکنجه ممنوع است و این شکل از مردن، یک نوع شکنجه به شمار می‌رود.  

از او می‌پرسم این چندمین گزارش سالانه مربوط به اعدام از سوی سازمان حقوق بشر ایران است؟

این ششمین گزارش سالانه ما در مورد آمار اعدام‌ها در ایران به شمار می‌رود.

اطلاعات موجود در این گزارش‌های سالانه چه گونه جمع‌آوری می‌شوند؟ آیا شما به منابع خودتان و آماری که ارایه می‌دهید اطمینان خاطر دارید؟

معمولا بیش از نیمی از اطلاعات و مستنداتی که در گزارش ما در مورد اعدام افراد قید می‌شوند، از سوی رسانه‌ها و منابع رسمی کشور اعلام شده‌اند. خبرگزاری‌های داخل ایران، سایت‌های قوه قضاییه و مراجع مسوول، منابع اصلی گزارش‌های ما به شمار می‌روند. در گزارش امسال، ۳۸۸ مورد اعدام از سوی منابع ایران تایید شده است که این امر نشان می‌دهد ۵۶ درصد آمار موجود در گزارش براساس اعلام منابع رسمی کشور تهیه و ۴۴ درصد آمار نیز از طریق منابع غیررسمی کاملا مورد اطمینان جمع‌‌‌آوری شده‌اند. این منابع غیررسمی شامل شاهدان مستقیم اعدام، خانواده فرد اعدامی، افراد زندانی یا کسانی است که در درون سیستم قضایی کار می‌کنند. بخشی از این آمارهای غیر رسمی هم از سوی سازمان‌های حقوق بشری دیگری ذکر می‌شوند. اما ما معمولا به آماری تکیه کرده و اعتماد می‌کنیم که یا خودمان بتوانیم به طور مستقیم آن اطلاعات را تایید کنیم یا این که دو منبع مستقل از هم با‌‌ همان جزییات آن را تایید کرده باشند؛ برای نمونه، ما ۱۳۰ مورد اعدام را در سال گذشته در آمار خود لحاظ نکردیم زیرا اطلاعات کافی در آن موارد نداشتیم. اما براساس تجربه این سال‌ها، می‌توانم به جرات بگویم که آمار واقعی اعدام در ایران از این میزانی که ما اعلام کرده‌ایم، بیش‌تر است.»

این گزارش با چه هدفی تهیه می‌شود؟

این گزارش برای مستندسازی مساله اعدام در ایران و آگاه کردن افکارعمومی تهیه می‌شود. در عین حال نیز در اختیار گزارش‌گر ویژه سازمان ملل در زمینه حقوق بشر در ایران و سازمان‌های غیردولتی فعال در این حوزه گذاشته می‌شود؛ برای نمونه، امسال دو گروه پارلمانی «حقوق بشر» و «مبارزه با اعدام» در مجلس اعیان بریتانیا در روز بیستم اسفند ما را دعوت کردند که گزارش را در این مجلس قرائت کنیم و ما سه‌شنبه گذشته با همراهی یک سازمان فرانسوی به نام «با هم بر علیه اعدام» در آن جا حاضر شدیم و گزارش را قرائت کردیم. در سال گذشته نیز در پارلمان اروپا و در مجلس سنای ایتالیا گزارش سالانه خود را ارایه دادیم.

واکنش‌ها پس از ارایه گزارش چه گونه بود؟

امسال واکنش‌های متفاوتی دیدیم. با توجه به انتخاب آقای روحانی، این تفکر در خارج از ایران ایجاد شده بود که وضعیت حقوق بشر در ایران نسبت به گذشته بهبود یافته است. ولی آماری که ما ارایه کردیم کاملا عکس این مساله را نشان ‌داد و می‌شود گفت که ارایه این آمار موجب شگفتی شنوندگان شد چون ۶۸ درصد آمارهای سالی که طی شد و ۶۰ درصد آمار رسمی اعدام‌های اعلام شده از سوی جمهوری اسلامی در دوران پس از انتخابات ریاست جمهوری انجام شده است.

رشته تحصیلی شما کاملا با فعالیت‌های حقوق بشری که انجام می‌دهید، متفاوت است. شما در رشته تحصیلی خودتان هم موفق بوده‌اید. با چه انگیزه‌ای فعالیت‌های حقوق بشری را دنبال می‌کنید؟

من بر این باورم که فعالیت در زمینه اعدام، فعالیت برای نجات جان آدمی است و این با تحصیلات من که نجات انسان‌ها از بیماری‌های مغزی و اعصاب و روان است، منافاتی ندارد. هر دو یک هدف را دنبال می‌کنند؛ نجات جان انسان‌ها .

اگر من بتوانم با فعالیت‌هایم حتی جان یک انسان را نجات بدهم، ارزشمند است. معضل حقوق بشر در جوامعی مانند جامعه ما وقتی به نتیجه می‌رسد که نیروی انسانی هر جامعه‌ای با وجود سمت و رشته مورد علاقه فردی و در کنار سایر علایق‌ خود، به مساله حقوق بشر نیز توجه ویژه داشته باشد زیرا نمی‌توان فقط به امید دولت‌ها دلخوش بود. دلخوش بودن به این که دولت‌ها و قدرت‌ها حقوق انسانی و شهروندی مردم را مراعات کنند، یک خیال خوش‌بینانه است.