شاهد عینی: زنان پشت درهای «ورزشگاه صدهزار پسری»

«شکستن تابوی حضور زنان در استادیوم از تابوی مذاکره با آمریکا که سخت‌تر نیست. ما هم‌چنان منتظریم. شاید معجزه‌ای "ظریف‌" رخ دهد و بالاخره خواسته‌ ابتدایی مانند دیدن فوتبال در ورزشگاه‌ها برای ما دختران فوتبال‌دوست، از آرزوی محال به آرزوی برآورده تغییر وضعیت دهد.»

این صحبت‌های یکی از دختران فوتبال‌دوست ایرانی در فیس‌بوک است پس از آن که آرزویش برای دیدن بازی دو تیم پیش‌کسوتان «آث‌میلان» ایتالیا و «پرسپولیس» تهران برآورده نشد؛ آرزو به دل اما هم‌چنان امیدوار.

 آیا کلید حسن روحانی همان‌گونه که قفل 10 ساله مذاکرات هسته‌ای ایران و غرب را گشود، خواهد توانست ممنوعیت 35 ساله حضور زنان در ورزشگاه‌های ایران را نیز بردارد؟

موضوع این ممنوعیت، هفته گذشته برای نخستین باربه صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران هم کشیده شد. دوشنبه شب گذشته در برنامه فوتبالی«90» که از شبکه سوم پخش می‌شود، «عادل فردوسی پور»، مجری این برنامه با اشاره به بازی ستارگان آث میلان و پرسپولیس در ورزشگاه آزادی، از «محمد رویانیان»، مدیرعامل باشگاه پرسپولیس درخواست کرد برای حضور بانوان در ورزشگاه تلاش بيش‌تری کند. رويانيان اما در پاسخ به فردوسی پور این‌گونه گفت:«معتقدم فضاي ورزشگاه‌هاي ما چه از نظر سخت افزاري و چه نرم افزاري آمادگي حضور بانوان را ندارد.»

بازی پیش‌کسوتان دو تیم آث‌میلان و پرسپولیس در ورزشگاه آزادی، جدیدترین دلیل تلاش زنان ایرانی برای دریافت مجوز ورود به ورزشگاه بود. ابتدا نیز شایعه‌هایی مبنی بر آزاد بودن تماشای این بازی برای همه مطرح شد اما چندی بعد با واکنش صریح مدیراین ورزشگاه، همه امیدها نقش بر آب شدند.

«توفیق کابلی»، مدیرمجموعه ورزشی آزادی تهران با بیان این که ورود زنان به ورزشگاه آزادی برای تماشای مسابقه‌های فوتبال هم‌چنان ممنوع است، گفت: «انتشار خبر آزاد بودن ورود زنان به این ورزشگاه برای تماشای بازی پیشکسوتان پرسپولیس و آث میلان شیطنت رسانه‌ای است.»

همین‌گونه هم شد؛ این بازی در نهایت بدون آن که به هیچ زنی اجازه ورود به ورزشگاه داده شود، برگزار شد.

ماجرای ساده ورود زنان به ورزشگاه در ایران تا حدی زیادی سخت، پیچیده و حل نشدنی شده است. این داستان به امروز و دیروز خلاصه نمی‌شود و پیشینه آن به سال 57، پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تاسیس نظام جمهوری اسلامی در ایران برمی‌گردد.

پیش از انقلاب در ایران زنان نه تنها می‌توانستند به عنوان تماشاگر وارد ورزشگاه‌ها بشوند بلکه حتی در قالب تیم‌های ورزشی مختلف حضور داشتند و تماشای بازی‌های آ‌ن‌ها برای مردان نیز آزاد بود.

با تغییر حکومت در ایران، ورود زنان به ورزشگاه‌ها برای تماشای فوتبال هم ممنوع شد. با این حال، در25سال ابتدایی جمهوری اسلامی، حرف چندانی از ورود زنان به ورزشگاه به میان نیامد تا این که نخستین بار در زمان دولت محمد خاتمی، تلاش‌هایی ازسوی برخی زنان برای ورود به ورزشگاه‌ها انجام شد.

در سال 1383 و هم‌زمان با برگزاری بازی‌های دور مقدماتی جام جهانی 2006، برخی زنان برای به دست آوردن حق ورود به ورزشگاه دست به کار شدند. تشکیل «کمپین روسری سفیدها» یکی از اقدامات این زنان بود.

 این کمپین هدف خود را «دفاع از حق ورود زنان به ورزشگاه‌ها» اعلام کرده بود. اعضای کمپین پیش از هر بازی، برای ورود به ورزشگاه و یا اعتراض به تبعیض جنسیتی که از ورود آن‌ها به ورزشگاه جلوگیری می‌کند، در جلوی استادیوم آزادی تهران حاضر می‌شدند.  

در نهایت، حدود 30 نفر از اعضای این کمپین موفق شدند برای نخستین بار در تاریخ جمهوری اسلامی در ۱۸ خرداد ۱۳۸۴، یعنی چند روز پیش از پایان دوره ریاست جمهوری محمد خاتمی برای تماشای مسابقه فوتبال ایران و بحرین اجازه ورود به ورزشگاه آزادی را به دست بیاورند.

اعضای کمپین روسری سفیدها پیش از این مسابقه، نامه‌ای با ۲۰۰ امضا به استانداری تهران فرستادند و در آن خواستار اجازه ورود زنان به ورزشگاه برای تماشای این بازی شدند.

این مسابقه از اهمیت بالایی برخوردار بود و ایران با شکست بحرین به جام جهانی راه پیدا کرد. افزون براین زنان، سیدمحمد خاتمی، رییس جمهور وقت ایران نیز از تماشاگران ویژه این بازی بود.

نکته جالب آن که فیلم «آفساید»، ساخته جعفر پناهی درباره دخترانی که با پوشش پسرانه برای ورود به ورزشگاه آزادی تلاش می‌کنند نیز در طول همین بازی فیلم‌برداری شده‌است.

 این فیلم 5 دختر علاقه‌مند به فوتبال را نشان می‌دهد که با پوشیدن لباس پسرانه، تلاش می‌کنند وارد ورزشگاه آزادی شوند اما از سوی نیروهای پلیس حاضر در ورزشگاه شناسایی شده و بازداشت می‌شوند.

کش و قوس‌های مخالفت‌ها و موافقت‌ها با حضور زنان در ورزشگاه آزادی هم‌چنان ادامه داشت تا این که محمود احمدی نژاد، رییس جمهور ایران شد. در دوره او نیز زنان فوتبال‌دوست ایرانی از پا ننشستند اما تلاش‌های آن‌ها هربار به در بسته خورد.

اما در چهارمین روز از اردیبهشت ماه سال 1385 خورشیدی خبری منتشر شد که هم موافقان و هم مخالفان این موضوع را بهت‌زده کرد.

برخلاف انتظار هر دو طرف، محمود احمدی نژاد، رییس جمهور منتخب بخشی از تندروترین جریان‌های سیاسی مذهبی ایران در نامه‌ای خطاب به «علی‌آبادی»، ریيس وقت سازمان تربيت بدني دستور داد «با برنامه‌ريزی صحيح و مقتضی شوون بانوان، بخشي از مرغوب‌ترين مكان‌ها در ورزشگاه‌هايی كه مسابقه‌های مهم برگزار مي‌شود، به‌طور ويژه به بانوان و خانواده‌ها اختصاص يابد.»

به نظر می‌رسید ورود مقام اول اجرایی کشور به چنین موضوعی و دستور صریح برای لغو آن، پایانی بر 28 سال ممنوعیت ورود زنان به ورزشگاه‌ها باشد. اما شادی زنان ایرانی چندان دوام نیاورد چرا که بی‌درنگ تعدادی از بلندپایه‌ترین روحانیون بر این تصمیم احمدی‌نژاد تاختند و خواستارلغو این دستور شدند.

«آیت‌الله صافی گلپایگانی»، یکی از مراجع تقلید ساکن قم آشکارا با این موضوع ابراز مخالفت کرد و گفت:«حضور زنان در این گونه برنامه‌ها خلاف شرع و تنازل ظاهر از مواضع اسلامی است. انتظار از مسوولان جمهوری اسلامی این است که با اعلام لغو این گونه پیشنهاد و عنوان‌ها، نگرانی‌ها را رفع و موجبات خوشنودی قلب مقدس بقیه‌الله اعظم را فراهم آورند.»

مخالفت شدید این روحانیون منجر به عقب‌نشینی رییس جمهور وقت ایران از تصمیم خود شد. پس از آن نیزهیچ‌گاه این موضوع به شکل رسمی مطرح نشد. در این میان، تنها هر از گاهی برخی مقامات فدراسیون جهانی فوتبال فیفا یا کنفدراسیون فوتبال آسیا (AFC) نسبت به لزوم برداشته شدن ممنوعیت ورود زنان به ورزشگاه‌ها در ایران حرف‌هایی زده‌اند. با این حال، هیچ گاه این گفته‌ها از سوی ایران جدی گرفته نشدند.

«محبوبه عباسقلی‌زاده» از فعالان جنبش زنان و یکی از اعضای کمپین روسری سفیدها در مورد تلاش برای به دست آوردن حق ورود به ورزشگاه‌ها برای زنان می‌گوید:« حضورنیافتن زنان در بازي‌های ملی، يکی از بزرگ‌ترين مصاديق محروميت آن‌ها از ورود به فضاهای عمومی است و فعالان جنبش زنان، اين کمپين را به راه انداختند تا با اين روش افراد را متوجه اهميت موضوع تضييع حقوق شهروندی کنند.»

اما مخالفان نظر دیگری دارند. «حجت‌الاسلام علیپور» شناخته شده‌ترین روحانی مرتبط با فوتبال در ایران، سال‌هاست سمت دبیرهیأت رسیدگی به تخلفات فوتبال در ایران را برعهده دارد. او چند روز قبل در گفت‌وگو‌ با ‌خبرگزاری «خانه ملت»، امکان حضور بانوان در ورزشگاه در بازی پرسپولیس و میلان را منتفی دانسته و علت آن را نبود زیرساخت‌های مناسب در ورزشگاه‌های ایران برای حضور زنان عنوان کرده است.

  علیپورگفته است به علت این که در ورزشگاه‌ها دستشویی‌های جداگانه، ورودی‌های سوا و زیر‌ساخت‌هایی از این دست وجود ندارد،‌ هم‌اکنون امکان حضور بانوان در این مکان ورزشی نیست.
به نظر می‌رسد فعلأ مخالفان حضور زنان در ورزشگاه‌ها دست بالا را داشته باشند. با این اوصاف، زنان فوتبال‌دوست ایرانی هم‌چنان باید حسرت تماشای مسابقه‌های فوتبال در ورزشگاه‌ آزادی را بخورند؛ ورزشگاهی که آن‌ها به طعنه از آن با عنوان ورزشگاه «صدهزار پسری» یاد می‌کنند.