خاورمیانه در برلین

شصت و چهارمین دوره جشنواره «برلین» که در کنار «کن» و «ونیز»، حلقه مهم‌ترین جشنواره‌های سینمایی جهان را تشکیل می‌دهند، امسال 388 فیلم کوتاه و بلند را به نمایش گذاشت. «ایران‌وایر» در میان این فیلم‌ها، نگاهی دارد به آثاری که به خاورمیانه ربط دارند.

جنگ افغانستان؛ تقابل وظیفه و انسانیت

«فئو آدالاگ»، فیلم‌ساز زن اتریشی که با فیلم «میان دنیاها» در بخش مسابقه حضور داشت، سعی دارد از دید تازه‎ای به جنگ نگاه کند؛ این بار یک سرباز آلمانی در گیر و دار انجام وظایف، در توانایی‌اش برای حفظ جان خود و دیگران دچار تردید می‌شود.

«جاسپر»، سرباز آلمانی که برادرش را در افغانستان از دست داده، به منظقه جنگی اعزام می‌شود. مترجم جوانی به نام «طارق» به او می‌پیوندد تا ارتباط سرباز را با روستاییان برقرار کند در حالی که وظیفه آن‎ها، حفظ یک روستای دور افتاده از شر طالبان است. خیلی زود جاسپر با دستوراتی که به او می‌رسد، مشکل پیدا می‌کند و زمانی که جان خواهر طارق به خاطر کارش در خطر می‌افتد، جاسپر احساس مسوولیت می‌کند.

آدالاگ سعی ندارد که فیلم جنگی کلاسیک دیگری بسازد، برعکس، می‌خواهد حس‌ها و حساسیت‌های شخصیت اصلی خود را با تماشاگر قسمت کند.

از اسراییل تا پناه‌جویان در یونان

در بخش مسابقه فیلم‌های کوتاه، «بخند و دنیا به تو لبخند خواهد زد» روایت یک خانواده فلسطینی در کرانه باختری است. فیلم، نحوه رفتار سربازان اسراییلی را با این خانواده به کمک مرکز اطلاعات اسراییل در زمینه حقوق بشر در کرانه باختری روایت می‌کند.

براساس قانون، سربازان اسراییلی در کرانه باختری مختارند در هر ساعتی وارد خانه فلسطینی‌ها شوند و به جست‌وجو بپردازند. همین قانون به فلسطینی‌ها اجازه می‌دهد که از این اتفاق فیلم بگیرند و این فیلم حاصل یکی از این شب‌ها است که یک خانواده فلسطینی ورود آن‌ها را ثبت کرده است.

«مهدی فلیفل» پیش از این داستان مردی فلسطینی به نام «ابوعیاد» را در کمپ پناه‌جویان در لبنان به فیلم تبدیل کرده بود و سال قبل در جشنواره برلین نمایش داد. امسال او ادامه زندگی عیاد را در فیلم کوتاه «زنوس» به ما نشان می‌دهد؛ او حالا از این کمپ گریخته و به یونان می‌رسد اما مشکلات اقتصادی این کشور، وضع بهتری را برای او رقم نمی زند؛ جایی که زنان و مردان مهاجر به فاحشگی در خیابان می‌‌ پردازند تا پول مواد مخدر خود را تامین کنند.

«ام امیرا»، ساخته «ناجی اسماعیل»، فیلم کوتاه دیگری بود در بخش مسابقه که داستان زنی به همین نام را روایت می‌کند که دخترش دچار بیماری قلبی شده و همسر او هم به دلیل بیماری، نمی‌تواند کار کند. ام‌ امیرا مجبور است هر شب در میدان «تحریر» به فروختن سیب زمینی بپردازد؛ جایی که تنها است و از هر سو مورد تهدید قرار دارد.

داستان‌‌های میدان تحریر

میدان تحریر و انقلاب مصر بسیار مورد توجه سینماگران این کشور قرار گرفته است. یکی از این داستان‌ها، «جهان نوجیم»، یک فیلم‌ساز زن مصری فارغ التحصیل دانشگاه «هاروارد» را از آن سوی جهان به مصر بازگردانده است: «میدان».

این فیلم‌ساز در ژانویه 2011 از آمریکا به قاهره باز می‌گردد و برای دو سال آن‌جا می‌ماند. در این مدت، وقایع انقلاب را از نزدیک می‌بیند و با فعالان سیاسی مختلفی روبه‌رو می‌شود. مردی از طبقه کارگر به نام «احمد حسن» به نقطه مرکزی فیلم بدل می‌شود و در همین حال، شاهد زندگی افراد مختلفی هستیم، از جمله یکی از هواخواهان اخوان‌المسلیمن که در دوران «مبارک»، در زندان شکنجه شده است. فیلم سعی دارد نگاه تازه‌ای داشته باشد به نقطه‌ای که در آن انقلاب به خشونت کشیده می‌‌ شود.

«بوی انقلاب»، ساخته «ویولا شفیق» هم سعی دارد مفهوم انقلاب را در یک تعبیر عمومی‌تر، از نگاه چهار نفر جست‌وجو کند: مالک بزرگ‌ترین کلکسیون نگاتیو در مصر، یک فعال سیاسی، یک نویسنده سوسیالیست و یک طراح رایانه‌‌ ای.

در این فیلم، گذشته و حال به هم پیوند می‎خورند و انقلاب سال 1952 به وسیله‌ای برای مقایسه این دو زمان بدل می‌شود.

ایران و ایرانی‌ها

«مهران تمدن» در مستندی به نام «ایرانی» سعی دارد مفهوم مذهب و حکومت اسلامی را رو در رو با چند روحانی، به چالش بکشد. او طی دو روز و شب با این روحانیون که میهمان او شده‌اند، درباره حجاب، زن و مرد و نگاه متفاوت آن‌ها به موضوع بحث می‌کند.

در این فیلم، سه روحانی و یک طلبه جوان در یک موضع قرار گرفته‌اند و فیلم‌ساز به عنوان کسی که در فرانسه فلسفه خوانده و بیش‌تر عمر خود را در کشوری آزاد گذرانده، در مقابل آن‌ها قرار می‌گیرد. در نهایت اما بحث به جایی نمی‌رسد و مشکل نبود ارتباط  بر این ‌«هم‌زیستی»، سایه می‌افکند؛ هم‌زیستی که حکومت ایران طی 35 سال نشان داده که چندان مطلوبش نیست.

«سودابه مرتضایی» که از 12 سالگی در اتریش بزرگ شده، در «ماکوندو» وضعیت پناه‌جویان را در این کشور از دید یک پسر 11 ساله چچنی واشکافی می‌کند و «رضا درمیشیان» در «عصبانی نیستم»- تنها نماینده ایران در برلین- تصویر تلخی از نسلی ارایه می‌‌‌دهد که به امید فردای بهتر تلاش کرد اما شکست خورد.