جشنواره‌ای برای کم‌رنگ کردن حاشیه‌ها
«امسال سیمرغ پیام دوستی و همدلی به ارمغان آورد و امید، اعتباری دوباره بخشید.» این‌ها جمله‌های وزیر ارشاد در مراسم اختتامیه سی و دومین جشنواره فیلم فجر بود. علی جنتی، گرچه دلیل این سخن خود را حضور دوباره فیلمسازان نامی کشور در جشنواره پس از سال‌ها دوری عنوان کرد، اما جشنواره امسال هیچ روی خوشی به این فیلمسازان نشان نداد و جایزه‌ها هم از آن کسانی شد که محبوب معترضان به حضور این بزرگان در جشنواره بودند.
سایت‌های اصولگرا تا دقایقی قبل از اعلام نهایی جوایز هم ناخشنودی خود را از نامزد بودن دو فیلم «عصبانی نیستم» و «قصه‌ها» ابراز می‌کردند. غروب روز 22 بهمن‌ماه و ساعتی مانده به برگزاری اختتامیه جشنواره، خبرگزاری فارس «بر اساس شنیده‌ها» اعلام کرد که فیلم «عصبانی نیستم» که از دید آنها «فیلمی در حمایت از فتنه ۸۸» نام گرفته، قرار است در یکی از رشته‌های نامزد شده، سیمرغ بلورین دریافت کند. احتمالا همین اخطارها هم باعث شد تا تهیه‌کننده فیلم «عصبانی نیستم» این فیلم را از حضور در داوری بخش سودای سیمرغ کنار بگذارد.
متن نامه این کناره‌گیری را محمدرضا شهیدی‌فر (مجری برنامه اختتامیه) در حین مراسم خواند. جالب اینجاست که این مجری، که به دلیل «ممنوع‌الکار» اعلام شدن حسین پاکدل از طرف تلویزیون، جایگزین او برای اجرای مراسم اختتامیه شده بود، خود از مخالفان این فیلم است و در گفت‌گویی که چندی پیش با رادیو داشته، نه تنها این فیلم، که بعضی دیگر از فیلم‌های این دوره از جشنواره فیلم فجر را هم مظهر خیانت دانسته بود. او «خانه پدری» کیانوش عیاری را غیرشریف و بی‌حیا نامیده و «خواب‌زده‌ها»ی فریدون جیرانی را فیلمی با سوء‌استفاده از باورهای مذهبی مردم دانسته بود.
جوایز، تعامل یا اعتدال؟
حسن روحانی که در پیام مراسم افتتاحیه، اظهار امیدواری کرده بود تا فیلمسازان در کنار نشان دادن مشکلات، از امید هم بگویند، هیچ فیلمی را شایسته دریافت جایزه ویژه رئیس جمهور ندانست تا به نوعی مهر تاییدی باشد بر نقدهایی که منتقدان اصولگرا بر جشنواره امسال مطرح می‌کردند و فیلم‌ها را «سیاه‌نما» و باعث ناامیدی ملت می‌دانستند.
اعلام جوایز بخش مسابقه اصلی جشنواره، این ظن را تشدید کرد که فشار اصولگرایان بر اهدای جوایز اثر گذاشته است، چرا که نه تنها فیلم‌های موردپسندشان جوایز زیادی دریافت کردند، بلکه دو فیلمی که «حامی فتنه» نام گرفته بودند، بدون جایزه ماندند.
به این ترتیب فیلم «رستاخیز» ساخته احمدرضا درویش با دریافت 7 سیمرغ و فیلم «چ» ساخته ابراهیم حاتمی کیا با دریافت 6 سیمرغ، بیشترین جوایز جشنواره را به خود اختصاص دادند. فیلم محبوب اصولگراها یعنی «شیار 143» هم با دریافت 3 سیمرغ، در مقام سوم قرار گرفته است.
سیاست مسئولان جشنواره در راضی نگهداشتن همزمان اصولگرایان و طرفداران دولت، به مشخص‌ترین شکل می‌توان در اهدای جایزه به بهترین فیلم جشنواره دید. جایزه‌ای که به‌طور مشترک به دو فیلم از فیلمسازانی تعلق گرفته که هر دوی آنها در میان گروه‌های مختلف سیاسی، حامیان بالقوه‌ای دارند: بهروز افخمی و احمدرضا درویش. همین موضوع در اهدای جایزه ویژه هیات داوران هم دیده می‌شود؛ فیلم‌های «شیار 143» و «آرایش غلیظ» این جایزه را برده‌اند تا هم اصولگرایان راضی بمانند و هم با قرار گرفتن فیلمی بدون حاشیه در کنار «شیار 143»، فشار اصولگرایان کمتر به چشم بیاید.
رای داوران، رای منتقدان
اما باید دید انتخاب های داوران جشنواره سی‌ودوم فیلم فجر در بخش‌های بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین بازیگری زن و مرد، بهترین فیلمنامه و بهترین فیلمبرداری و تدوین، تا چه اندازه به نظر منتقدان سینمایی نزدیک است.
سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره به‌طور مشترک به «آذر، شهدخت، پرویز و دیگران» ساخته بهروز افخمی و «رستاخیز» به کارگردانی احمدرضا درویش رسید. افخمی در عین‌حال سیمرغ بهترین فیلمنامه و درویش هم سیمرغ بهترین کارگردانی را برای این دو فیلم دریافت کردند. دو فیلمی که رضایت نسبی اصولگرایان را همراه داشتند.
امیر ابیلی در «رجانیوز» نبود نمایش فقر و شوخی‌های جنسی را از خوبی‌های فیلم بهروز افخمی دانسته است. درباره فیلم «رستاخیز» هم، نشان دادن چهره خاندان امام‌حسین، برخلاف انتظار، اعتراض‌های زیادی به‌همراه نداشت و یکی از نویسندگان خبرگزاری فارس، «رستاخیز» را از فیلم‌های باشکوه جشنواره نامیده است.
اما در میان منتقدان سینمایی، «آنتونیا شرکا»، بهروز افخمی را فیلمسازی دانست که «چند سالی است با داستان‌هایش گلاویز نمی‌شود.» «مهرزاد دانش» هم به ناپیوستگی فضای داستان و فقدان محور مشخص دراماتیک در فیلم افخمی اشاره کرده است.اگرچه بودند منتقدانی که فیلم «آذر، شهدخت، پرویز و دیگران» را برای گیشه موفق دانسته و همین جنبه را مهم‌ترین ویژگی فیلم می خوانند. «علی شیرازی»، از منتقدان سینمایی در این‌باره نوشته است: «این اتفاق در سالی که یکی از فقیرترین دوره‌های کل جشنواره محسوب می‌شود، بسیار هم فرخنده است.»
در مورد فیلم «رستاخیز» هم وضعیت تا حدودی به همین شکل است. «مسعود ثابتی»، درام‌پردازی فیلم را فراموش شده می‌داند و شخصیت‌پردازی در فیلم را زیر سئوال می‌برد. «علی‌رضا حسن‌خانی» هم «رستاخیز» را فیلمی فاقد جذابيت و بار دراماتيک خوانده و نوشته است که که «دنبال كردنش كار سختى است.»
اما اغلب منتقدان سینمایی با اهدا سیمرغ در بخش بهترین فیلمبرداری و موسیقی متن به فیلم «رستاخیز»، با داوران جشنواره همسو بوده اند و بسیاری از آنها در نقدهای خود از فیلمبرداری و موسیقی فیلم «رستاخیز» ستایش کرده اند.
بهترین بازیگران و جایزه ویژه
رضا عطاران برای فیلم سینمایی «طبقه حساس» و مریلا زارعی برای فیلم سینمایی «شیار 143» سیمرغ بلورین بهترین بازیگران مرد و زن جشنواره را از آن خود کردند. دو بازیگری که بازی آنها مورد قبول بسیاری از منتقدان بوده است.
در این میان بعضی منتقدان بازی رضا عطاران را سرپوشی بر ضعف‌های فیلم کمال تبریزی دانسته‌اند. «مسعود فراستی» این فیلم را در پنج دقيقه اول تمام شده نامیده که «تنها به عطاران متكي است و بس.» «یزدان سلحشور» هم لحظات کمدی این فیلم را بسیار نادر و ریتم آن را کُند توصیف کرده است.
این موضوع درباره «شیار 143» رنگ دیگری می‌گیرد. در سایت‌های اصولگرا، به‌جز تعریف و تمجید چیز دیگری از فیلم نمی‌توان دید. گرچه بازی مریلا زارعی در این فیلم تا حدودی مورد قبول منتقدان سینمایی هم قرار گرفته، اما چون «شیار 143» جایزه ویژه هیئت داوران جشنواره را هم از آن خود کرده، بهتر است نگاهی هم به نقدهای نوشته شده درباره این فیلم بپردازیم.
منتقد سایت رجانیوز، «شیار143» را از بهترین آثار دفاع مقدس سینمای ایران دانسته و بازی زارعی و جذابیت‌های سینمایی این فیلم را تحسین‌برانگیز عنوان کرده است. اما بعضی‌ها هم تنها بازی زارعی را نقطه قوت فیلم برشمرده اند. «محسن جعفری‌راد»، فیلم را دارای ضعف‌های روایی و اجرایی دانسته و «هومن داوودی» این فیلم را بسیار کسالت‌آور توصیف کرده است.
نگاه ملی و فیلم مردمی
بنیاد سینمایی فارابی برای تهیه‌کنندگی فیلم «چ»، جایزه ویژه نگاه ملی را دریافت کرد و فیلم «خط ویژه» هم همراه با فیلم «شیار 143»، جایزه آرای مردمی را گرفت.
نگاهی به نقدها این‌طور نشان می‌دهد که همچون «شیار 143»، فیلم «چ» هم موردقبول کامل سایت‌های اصولگراست. خبرگزاری فارس و رجانیوز، بارها و بارها در یادداشت‌های مختلف، این فیلم را دارای ارزش‌های دینی والایی دانسته‌اند.
اما منتقدانی هم بودند که از دید آنها فیلم «چ» فاقد جذابیت سینمایی بوده است. «ماني باغباني» و «فريد مسجدی» مشکل این فیلم را در شخصیت‌پردازی آن دانسته‌اند. به اعتقاد آنها، حاتمی کیا از چمران شخصیتی آسمانی خلق کرده که دیالوگ‌های تکراری می‌گوید. البته تعداد موافقان فیلم «چ» هم کم نبوده‌اند. «محسن آزرم»، فیلم را بازگشت حاتمی‌کیا به دوره خوب فیلمسازی‌اش دانسته و «ارسیا تقوا» هم فیلم را دارای لحظه‌های دیدنی دانسته که به این زودی‌ها فراموش نمی‌شود.
«خط ویژه» هم به همین ترتیب موافقان و مخالفان خود را در میان منتقدان دارد. «مهدی آذرپندار» (نویسنده رجانیوز) این فیلم را حکایت یک انتخاب درست از یک کارگردان جوان دانسته که «به جای ساخت یک فیلم تلخ و افسرده، فیلمی گرم، مخاطب‌پسند، تند و تیز و هوشمندانه ساخته است.»
همین عامه‌پسندی فیلم هم در مجموع منتقدان را از فیلم راضی نگه داشت. «پوریا ذوالفقاری»، این فیلم را پرکشش، ماجرامحور و با پرداختی طنزآمیز و پر از موقعیت‌های جذاب دانسته و «محسن جعفری‌راد» هم آن را پیشنهاد مناسبی برای بهبود بحران تماشاگر در سینماها عنوان کرد.
بزرگان بدون سیمرغ
درست است که 18 سیمرغ بلورین بخش اصلی جشنواره، به 8 فیلم رسیده، اما فیلم‌هایی در جشنواره امسال حضور داشتند که نقدهای بسیار بیشتری از این 8 فیلم بر آنها نوشته شد. مهم‌ترین این فیلم‌ها از آن فیلمسازان پیشکسوت سینمای ایران است.
«قصه‌ها» ساخته رخشان بنی‌اعتماد، یکی از آنهاست که فیلمسازش از طرف اصولگرایان، «حامی فتنه» نام گرفت و فیلمش هم «سیاه‌نما» و «ضد ارزش‌های اسلامی» توصیف شد. منتقدان هم درباره این فیلم نظرات گوناگونی داشتند. «محسن آزرم»، آن را نقطه عطفی در کارنامه فیلمساز ندانسته و در عوض «احمد طالبی‌نژاد» آن را استثنایی‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران معرفی کرده است. «مسعود فراستی» هم فيلم را «خودشيفتگي و درد فروشي به جاي دردي داشتن» توصیف کرده و در مقابل «مسعود ملکی»، بنی‌اعتماد را واقعی‌ترین فیلمساز اجتماعی ایران نامیده است.
فیلم «خانه پدری» ساخته کیانوش عیاری که از طرف اصولگرایان به سیاه‌نمایی متهم شده است، بسیاری از منتقدان سینمایی را راضی کرده است. «سهام الدين بورقاني»، این فیلم را دارای فضاسازي‌ها، اِلمان‌ها و عناصري هوشمندانه دانسته و «آرامه اعتمادی» هم داستان فیلم را جذاب و تکان‌دهنده توصیف کرده است.
نقدهای منتقدان با گرایش های فکری و سیاسی مختلف درباره دو کارگردان پیشکسوت سینمای ایران یعنی «داریوش مهرجویی» و «مسعود کیمیایی» تقریبا شبیه به هم بود. نویسنده رجانیوز، «متروپل» را مهمل نامیده و «اشباح» را هم اسباب خنده تماشاگران توصیف کرده است. «البرز زاهدی» هم اعلام کرد که در دقیقه 20 فیلم، از سینما بیرون زده و «حسین معززی‌نیا» هم «وصف ابعاد پريشان‌حالي فيلم و فيلمساز» را دشوار دانسته است. گرچه «جواد طوسی» در نظرسنجی‌ها به فیلم کیمیایی، سه ستاره (خیلی خوب) داده و کسانی چون «محمود متوسلیان» هم دو ستاره (خوب) به فیلم مهرجویی داده‌اند.
فیلم‌های «امروز» ساخته رضا میرکریمی و «پنجاه قدم به آخر» به کارگردانی کیومرث پوراحمد هم موافقان و مخالفانی در میان منتقدان داشته‌اند. «آنتونیا شرکا» صحنه‌ها و دیالوگ‌های فیلم میرکریمی را تصنعی توصیف کرده و «مهرزاد دانش» هم شخصیت‌پردازی آدم اصلی داستان را مهم‌ترین نقطه ضعف آن دانسته است.
درباره فیلم پوراحمد هم یک نقطه اشتراک بین منتقدان دیده می‌شود. کسانی چون «محسن آزرم»، «مهرزاد دانش» و «علی شیرازی» تا نیم ساعت اول فیلم را پرکشش و بقیه آن را اشتباهی در پیشبرد قصه دانسته‌اند.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
ثبت نظر