با قدرت، بر قدرت

امروز دهم آبان (اول نوامبر2013)، پليس چين پنج نفر را به گمان حمله عمدی «اويغور»ها به جمعيت حاضر در میدان تيان‌آن‌من بازداشت کرده‌ است.

چيزی کم‌تر از يک ماه پيش، شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در گزارش خود از وضعیت حقوق بشر در چين انتقاد کرده بود.

سال‌هاست اويغورهای استان ترکستان شرقی که نام آن در اسناد رسمی دولت چين، «سین کيانگ» است در مرکز توجه شورای حقوق بشر سازمان ملل و ديگر سازمان‌های حقوق بشری قرار دارند و در راس آن‌ها، زنی 65 ساله است؛ رهبر اویغورهای ترکستان شرقی که حالا روبه روی او نشسته‌ام.

پنج سال در زندان و شش سال در تبعيد. می‌گويد همه چيز از طرح او برای خودکفايی اقتصادی زنان در منطقه‌اش شروع شد و حالا محل کسب و کار همان زنان با خاک يکسان شده است. بهانه تخريب اين بود که ديوارها ترک خورده بودند و ساختمان کارگاه امن نبوده است.  

«ربيعه قدير» متولد سال 1948 ميلادی‌ است. موهای سفيدش را بافته و کلاه سنتی زنان اويغور را به سر دارد. دو سال پيش فيلمی مستند از زندگی او با فشار دولت چين از برنامه «جشنواره بين‌المللی فيلم ملبورن» حذف شد اما پيش از آن، هکرهای چينی وب‌سايت جشنواره را هک کردند، پرچم چين و شعارهای ضد قدير را در آن جای دادند، بليت تمام فيلم‌های جشنواره را برای اسامی ناشناس رزرو کردند و بلاخره چندين کارگردان چينی از شرکت در جشنواره انصراف دادند و راهی چين شدند.

شما پيش از زندان و تبعيد يکی از پنج ثروتمند معروف چين و نماينده رسمی اين کشور در مجامع بين‌المللی بوديد. حالا معروف‌ترين رهبر مخالفان دولت چين هستيد، چگونه اين همه تغيير در زندگی‌تان رخ داده است؟

- درست می‌گويید؛ من نماينده دولت چين بودم اما مدام تلاش می‌کردم به دولت نشان بدهم معنی تقاضای خودمختاری ترکستان شرقی اين نيست که ما برعليه آن‌ها هستيم. می‌خواستيم منطقه‌مان را خودمان اداره کنيم تا امکان رشد اقتصادی داشته باشيم. اين قولی بود که دولت چين به ما داده بود که بتوانيم خودمختار باشيم و رشد کنيم ولی بعد دولت چين دست به تغيير ترکيب جمعيتی ترکستان شرقی زد و زندگی همه ما را تغيير داد.

حالا چطور؟ هدف‌ شما کسب استقلال است يا هم‌چنان ترکستان شرقی را بخشی از چين می‌دانيد؟

- ما سال‌های طولانی فقط از خودمختاری حرف زديم نه چيزی بيش‌تر، ولی دولت چين هر تقاضايی را به شدت سرکوب کرد. حالا ديگر اويغورها از دولت چين نااميد شده‌اند و فقط به دنبال حکومتی هستند که برآمده از رای خودشان باشد. کسی در ترکستان شرقی باور نمی‌کند امکان زندگی مسالمت‌آميز با دولت چين وجود داشته باشد. سياست دولت چين اين است که فرهنگ اويغورها را با جايگزين کردن غير اويغورها در ترکستان شرقی به طور کامل از بين ببرد.

رابطه شما با تبتی‌ها و دالايی لاما چگونه است؟

- دولت چين به آن‌ها هم اجازه نمی‌دهد حکومت خودمختار داشته باشند. من از دالايی لاما و مواضع سياسی‌ او حمايت می‌کنم. وضع تبتی‌ها و اويغورها از بسياری جهات شبيه به هم است، به ویژه از جنبه سرکوب خشونت‌باری که دولت چين در هر دو منطقه انجام می‌دهد.

بگذاريد درباره خودتان سوال کنم؛ آيا در فرهنگ سنتی و اسلامی اويغورها مشکلی با شما به عنوان يک رهبر زن وجود ندارد؟

- نه مطلقا مشکلی با من ندارند. اويغورها مسلمانند ولی ميانه‌رو و دموکرات هستند.

ولی دولت چين می‌گويد بنيادگرايی اسلامی در ميان اويغورها در حال رشد است.

- دولت چين اميدوار است چنين اتفاقی بيفتد و مداوم برای رخ دادن آن تلاش می‌کند تا بتواند به بهانه بنيادگرايی ما را سرکوب کند. متاسفانه گاهی آدم‌هايی با نگاه بنيادگرايانه در ترکستان شرقی ظاهر می‌شوند ولی هيچ‌کدام از آن‌ها نماينده اويغورها نيستند.

خانم قدير، شما در ترکستان شرقی يک مبارزه سياسی را رهبری می‌کنيد، «آنگ سان سوچی» هم در برمه همين کار را می‌کند، اين روزها زنان ايرانی هم تبديل به رهبران سياسی درجه اول شده‌اند، به نظر شما چه اتفاقی در آسيا افتاده است؟

- در نظام‌‌های ديکتاتوری هميشه تصور بر اين است که مردها را بايد به عنوان رهبران سياسی فرض کرد ولی يادتان باشد هميشه زنان قوی‌تر از مردان هستند. اين قدرت ناشی از نگاه مادرانه‌ آن‌ها به وقايع است. آسيايی‌ها تازه دارند به قدرت زنان و مادران پی می‌برند، به همين دليل هم ديکتاتورهای آسيا تلاش می‌کنند زنان را در خانه نگاه دارند. ولی زنان آسيايی حالا ديگر زنان آشپزخانه نيستند و همان حقوق اجتماعی را دارند که مردها در جامعه دارند. آسيا دارد به قدرت زنان پی می‌برد.

آیا از تلاش‌های اجتماعی فعالان زن در ايران باخبريد؟

- به طور مداوم خبرهای ايران را دنبال می‌کنم. از بعد از کشته شدن ندا آقاسلطان در اعتراض‌های پس از انتخابات، همه خبرها را پي‌گيری می‌کنم. می‌دانم چه اتفاقاتی دارد می‌افتد و زنان ايرانی چقدر به دنبال حقوق اجتماعی‌ خود هستند.

چين يکی از شرکای بزرگ تجاری ايران است و محصولات چينی در بازارهای ايران به وفور وجود دارند. البته چين در مجامع بين‌المللی هم از مواضع سياسی ايران حمايت می‌کند ولی به نظر می‌رسد مردم ايران از اين مشارکت تجاری و سياسی استقبال نمی‌کنند. شما چينی هستيد، به اين موضوع چگونه نگاه می‌کنيد؟

- اين خصلت سياسی دولت چين است که از ديکتاتورهای جهان حمايت کند. آن‌ها تا آخرين روز برای قذافی اسلحه فرستادند و همين حالا هم برای سودان اسلحه می‌فرستند. بسياری از کشورهای جهان از اعتراض‌های مسالمت‌‌آميز مردم در خيابان‌های ايران حمايت کردند ولی دولت چين از شروع اعتراض‌ها تا به حال هميشه از طرف سرکوب‌گر حمايت کرده است. منافع دولت چين فقط در حمايت از نظام‌های ديکتاتوری ا‌ست.  

از فرصتی که برای گفت‌وگو داديد متشکرم.

-  سلام مرا به ايرانی‌ها برسانيد.