مهریه به نرخ روز را چطور حساب کنیم؟

محمد اولیایی‌فرد

"کی داده، کی گرفته؟" در گذشته این اولین حرفی بود که در جلسه خواستگاری بین والدین عروس و داماد بر سر تعیین مهریه رد و بدل می شد و معمولا هم کار با کمی مذاکره و میانجیگری فیصله پیدا می کرد و میزان مهریه متناسب با توانایی مالی داماد و خانواده او تعیین می شد. رسم دادن هدیه از طرف داماد و خانواده او به عروس به صورت یک سنت پا برجا از گذشته های دور در فرهنگ ازدواج اغلب کشورهای جهان بوده است. به عنوان مثال در تاریخ ویل دورانت از اعطای هدیه در ایران از طرف پدر داماد به عروس در دوران باستان سخن گفته شده است و این رسم بعد از ورود مسلمانان به ایران و تائید آن تحت عنوان مهریه در اسلام تا به امروز ادامه یافته است. فلسفه اصلی مهریه  ابراز علاقه و عشق از طرف پسر به دختر است.

اما در پی  تغییرات فرهنگی در حوزه ازدواج، شاهد این مسئله هستیم که ماهیت واقعی مهریه به طور کامل دگرگون شده و مهریه تبدیل به پشتوانه مالی زندگی برای دختر و نیز اهرمی فشار برای جدایی از زندگی مشترک و حتی پرستیژ اجتماعی گشته است. در حالی که در گذشته اعداد مقدس و یا احتیاج عروس و داماد برای شروع زندگی مبنای تعیین مهریه قرار می گرفت، در سال هاي اخير ميزان مهريه در عقدنامه ها براساس تعداد سكه تعيين مي گردد. اين در حالي است كه تا اواسط دهه ٦٠ پول نقد حرف اول را در مهريه ها مي زد و در دوره اي رقم مهريه به ٣٥٠ هزار تومان تا يك مليون تومان هم رسيد. تقريبا از نيمه دوم دهه ٦٠ تعيين مهريه به صورت سكه باب شد و اغلب در حدود ٥٠ تا ١٠٠ سكه تعیین می شد. البته از دهه ٧٠ به بعد اتفاق جالبي افتاد و اين كه تعداد سكه ها روندي افزايشي به خود گرفت. سال ٧٨ حتي ديده مي شد كه برخي از افراد حتی ٧٠٠ سكه را هم براي مهريه دختر خود تعيين مي كردند. دهه ٨٠ نيز شاهد اتفاقات غريبي در تعيين مهريه بود: اگرچه همه روزهاي اين دهه در تمام زوايا عجيب و غريب بود. در اين دوره مهريه هايي به مقدار سال تولد به صورت يك رسم درآمد و همين موضوع در دهه ٩٠ زوج ها را به دردسر انداخت: زماني كه قيمت سكه به يك مليون و ٥٠٠ هزار تومان افزايش پيدا كرد.

صرف نظر از ميزان مهريه ها در طي سال هاي گذشته، نگاهي به جداول بانك مركزي نشان مي دهد كه عدد شاخص تورم كه مهريه با آن محاسبه مي شود، در ٣٠ سال گذشته از عدد ٧٩/٠ در سال ٦٢ به ٨٨/١٧٥ در سال ٩٢ افزايش يافته است. اين گزارش حاكي از آن است كه عدد شاخص تورم در دهه ٨٠ روند صعودي در پيش گرفت: به طوري كه از ٣٨/٢٣ در سال ٨٠ به ١٠٠ در سال ٩٠ رسيد. البته تغيير اين شاخص طي سال هاي ٩١ و٩٢ بسيار جالب است: چرا كه عدد شاخص تنها طي اين دو سال، در سال ٩٢ به ٨٨/١٧٥ افزايش يافت كه اين موضوع هم بيشتر به دليل تغيير و تحولات اقتصادی كشور و اجراي طرح هايي بود كه نتيجه اي جز رشد شديد تورم نداشت. با توجه به اين آمار، مي شود ارزش روز مهريه را براي مهريه هايي كه با پول نقد تعيين شده است محاسبه كرد چرا كه قيمت سكه و قيمت زمين براساس تورم هر ساله رشد پيدا كرده و تنها پول نقد به صورت ثابت در يك رقم مانده است.

بر اساس ماده ٢ آيين نامه اجرايي قانون الحاق يك تبصره به ماده ١٠٨٢ قانون مدني مصوب ١٣ ارديبهشت ماه ٧٧ هيات وزيران، نحوه محاسبه و فرمول ارزش فعلي مهريه به اين صورت است كه متوسط شاخص بها در سال قبل، تقسيم بر متوسط شاخص بها در سال وقوع عقد، ضربدر مهريه مندرج در عقدنامه مي شود. براي نمونه، اگر ازدواجي با مبلغ مهريه ٢٠ هزار تومان در سال ٥٢ صورت گرفته و قرار باشد اين مبلغ در حال حاضر، يعني سال ٩٣ تاديه شود، براي محاسبه مبلغ مهريه بايد عدد شاخص ٨٨/١٧٥ كه مربوط به سال ٩٢ است، تقسيم بر عدد شاخص ١٧/٠ درصد سال ٥٢ شود و سپس عدد حاصله در رقم مهريه كه ٢٠ هزار تومان بوده، ضرب شود. در نهايت عددي كه به دست مي آيد، ٢٠ مليون و ٦٩١ هزار و ٧٦٥ تومان است. يعني ارزش مهريه ٢٠ هزار توماني در سال ٥٢، امروز و بعد از ٤١ سال ١٠٣٤ برابر شده است. هم چنين فردي كه در سال ٦٢ با مهريه حدود ٣٠٠ هزار تومان ازدواج كرده، اگر بخواهد مهريه خود را به روز محاسبه كند، بايد عدد شاخص ٨٨/١٧٥ سال ٩٢ را تقسيم بر عدد ٧٩/٠ سال٦٢ كند و عدد حاصله در رقم مهريه كه ٣٠٠ هزار تومان است، ضرب کند. عددي كه براي ارزش روز اين مهريه به دست مي آيد، ٦٦ مليون و٧٨٩ هزار و ٨٧٣ تومان مي شود.

براساس گزارش بانك مركزي، تا پايان سال ٩٣ صورت كسر شاخص سال ٩٢ يعني عدد ٨٨/١٧٥ خواهد بود و بعد از اتمام سال و ورود به سال ٩٤، شاخص سال ٩٣ جايگزين مي شود.

محاسبه مهریه ای که وجه نقد می باشد به طریق فوق خواهد بود و محاسبه مهریه ای که سکه است براساس قیمت سکه به نرخ روز انجام می گیرد.