روزی که اعلام شد دبیر جشنواره شعر فجر از «یدالله رویایی»، شاعر ایرانی مقیم فرانسه برای حضور در این جشنواره دعوت کرده، جامعه ادبی ایران شوکه شد. آیا این خبر صحت دارد یا یک رویا بوده است؟
«موضوع حضور رویایی در جشنواره شعر فجر هم تقاضای خود ایشان بود.» این ادعای «عبدالجبار کاکایی» ظاهرا آخرین تدبیر او برای بستن دهان مخالفان حضور شاعر شعر حجم در جشنواره شعر فجر بوده است.
به نظر میرسد خود کاکایی نیز می‌داند که حتی به تعداد انگشتان یک دست نمی‌توان کسانی را پیدا کرد که این خبر را باور کنند اما وقتی صدای پوتین نظامیان به گوش میرسد، شاعری که دبیر هشتمین جشنواره شعر است ترجیح می‌دهد چنین سخن بگوید.
شاعران و نویسندگان مستقل با باز و بسته کردن چشمان خود فهمیدند رویا نیست؛ رویایی به جشنواره شعر دعوت شده است. اما واکنش یکی از عالی‌ترین مقامات نظامی درباره دعوت احتمالی از یدالله رویایی به اندازه‌ای تعجب‌برانگیز بود که به یکی از خبرهای داغ روز بدل شد و حاکی از آن بود که دعوت از رویایی، رویا نبوده اما کابوس ورود نظامیان به حوزه ادبیات است.
به گزارش خبرگزاری «دانشجو»، سرلشکر «حسن فیروزآبادی» ۲۱ اسفند سال گذشته یدالله رویایی را «استخوان پوسیده شاعران شاهنشاهی» خواند و گفت: «رویایی فردی است که در دفتر فرح کار می‌کرد و شعر می‌خواند و بعد از پیروزی انقلاب به امام و انقلاب‌مان توهین کرد؛ در حالی که جشنواره فجر، جشنی انقلابی برای حضرت امام است و نباید جای دشمنان وی باشد.»
فیروزآبادی، رییس ستاد کل نیروهای مسلح است که درباره دعوت از یک شاعر خاص به جشنواره شعر فجر سخن رانده است.
انتقاد این مقام ارشد نظامی از یک شاعر، دو روز پس از آن بیان شد که «خبرآنلاین» ۱۹ اسفندماه به نقل از «علی آبان»، سخن‌گوی هشتمین جشنواره شعر فجر خبر داد که یدالله رویایی، شاعر مشهور ایرانی پس از ۳۴ به ایران بازمی‌گردد و در جشنواره شعر شرکت و شعرخوانی می‌کند.
اما او در پی واکنش‌های تند منتقدان، به خبرگزاری «مهر» گفت: «نظام تشخیص دهد یدالله رویایی نمی‌تواند در جشنواره شرکت کند، ما می‌پذیریم.»
رویایی، شاعر با سابقه ایرانی که پایه‌گذار شعر حجم بوده، از سال ۱۳۵۸ ایران را ترک کرد و در تبعیدی اجباری، ساکن فرانسه شد.
از اواخر دهه ۱۳۶۰ انتشار مجموعه شعرهای وی در ایران مجوز انتشار گرفتند. «لبریخته‌ها»، «هفتاد سنگ قبر» و «من گذشته: امضا»، کتاب شعرهای منتشر شده از رویایی تا پیش از سال ۱۳۸۴ است.
پس از روی کار آمدن دولت محمود احمدی‌نژاد تنها یک کتاب او در سال ۱۳۸۷ با عنوان «در جست‌وجوی آن لغت تنها» مجوز نشر گرفت که پس از سلب امتیاز «انتشارات کاروان» به دنبال حوادث پس از انتخابات سال ۱۳۸۸، دیگر به بازار نیامد.
اکنون خبر میرسد که «انتشارات نگاه» قرار است مجموعه‌ای از آثار او را منتشر کند.
دعوت از یدالله رویایی همان گونه که پیش‌بینی می‌شد، خشم شاعران دولتی و خبرگزاری‌های نزدیک به حکومت را برانگیخت اما این نخستین بار بود که رییس ستاد کل نیروهای مسلح درباره موضوعی فرهنگی، آن هم درباره شخصی خاص موضع گرفت.
«علی مطهری»، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس در مخالفت با سخنان فیروزآبادی گفت: «آقای فیروزآبادی نگاه امنیتی به موضوع داشتند و از این جهت وارد مساله شدند ولی من شخصا معتقدم این موضوع آن‌چنان جنبه امنیتی ندارد. اما راجع به اصل این اتفاق که آیا ما این افراد را می‌توانیم دعوت کنیم یا اساساً بهتر است دعوت نکنیم، من شخصا معتقدم اگر این دعوت‌ها باعث جذب این افراد شود، هرچند در گذشته سابقه مخالفت با انقلاب و حتی توهین به مقامات کشور را هم داشته باشند، هیچ اشکالی ندارد.»
پس از سخنان رییس ستاد نیروهای مسلح، عبدالجبار کاکایی، دبیر جشنواره گفت که تنها شاعران باید درباره شاعران نظر بدهند. اما رسم نظامی‌گری ایجاب می‌کند وقتی فرمانده وارد میدان نبرد با یک شاعر می‌شود که تنها سلاحش شعر است، فرمانده پیروز شود.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بی‌درنگ در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که این وزارت‌خانه «برنامه‌ای برای دعوت از فرد مذکور نداشته و این موضوع تکذیب می‌شود. چنانچه فردی در این خصوص اظهارنظر کرده باشد، نظر شخصی وی است و به هیچ عنوان به معنی دعوت از فرد مذکور نیست.»
کاکایی که پیش از این به سخنان فیروزآبادی تعریض داشت، مجبور شد پرچم سفید را بالا ببرد. به گزارش «ایسنا»، در سومین جلسه شورای سیاست‌گذاری جشنواره شعر تصویب شد که فقط شاعران مقیم داخل کشور در جشنواره شرکت کنند؛ لینک سخنان کاکایی از خبرگزاری‌ها حذف شد.
بدین ترتیب، دعوت از شاعر شعر حجم که در هجمه رسانه‌های حکومتی، «ضدانقلاب» و «هتاک» به آیت‌الله خمینی و انقلاب نامیده شده بود، پس گرفته شد.
علت، «محدودیت‌های زمانی و اولویت‌های داخلی» اعلام شد اما چند روز بعد از آن که شاعران ایرانی مقیم خارج از کشور از حضور در این جشنواره حذف شدند، برگزارکنندگان جشنواره از «گونتر گراس»، نویسنده آلمانی برنده جایزه نوبل دعوت کردند که در جشنواره شرکت کند. گونترگراس که بیشتر به خاطر رمان‌هایش مشهور است، دو سال پیش با شعری در حمایت از آلمان، از اسراییل انتقاد کرده بود.
فشارها هم‌چنان شدت یافتند تا جایی که کاکایی مجبور شد ۲۴ فرورین ماه در نشستی خبری بگوید: «خواست ما این بود که "میشل دوگی"، شاعر فرانسوی را به جشنواره دعوت کنیم. برای این منظور، از آقای رویایی خواستیم تا واسطه این کار شود. موضوع حضور آقای رویایی در جشنواره شعر فجر هم تقاضای خود ایشان بود.»
اما پیش از فیروزآبادی، یک مقام ارشد سپاه پاسداران نیز درباره یک نویسنده و مجوز دادن به رمان وی سخن گفته بود. به گزارش خبرگزاری «فارس»، بعد از آن که روزنامه «آسمان» از صدور مجوز انتشار به رمان «زوال کلنل» خبر داد، وزیر ارشاد مجوز چاپ گرفتن کتاب «محمود دولت‌آبادی» را جزو شایعات دانست و گفت اگر از مسوولان امر سؤال شود، بهتر است. «علی جنتی» صدور مجوز برای انتشار آثار «صادق هدایت»، نویسنده سرشناس ایرانی را نیز تکذیب کرد.
زوالِ کلنل را یک ناشر سوییسی برای نخستین‌بار در سال ۲۰۰۹ میلادی به زبان آلمانی منتشر کرد. این رمان، سرگذشت افسری وطن‌دوست در ارتش شاهنشاهی ایران است که زندگی او و خانواده‌اش در مقطع انقلاب ۱۳۵۷ ایران مرور می‌شود.
داستان رمان تنها در یک شبانه‌روز می‌گذرد اما در بازگشت به گذشته، مرور و تأملی عمیق در حوادث تاریخ سده اخیر ایران و تلاش مردم در رسیدن به جامعه‌ای مدرن و پیشرفته را منعکس می‌کند.
در سال ۱۳۸۷، «نشر چشمه» رمان زوال کلنل را برای دریافت مجوز نشر به وزارت ارشاد سپرد اما پس از گذشت پنج سال و اعمال اصلاحیه‌های متعدد، کتاب هنوز مجوز نشر نگرفته است. با این حال، به گزارش «دویچه‌وله»، ترجمه آلمانی رمان دولت‌آبادی برنده جایزه «یان میخالسکی» شد.
اما تکذیب وزارت ارشاد کافی نبود و معاون فرهنگی سپاه پاسداران دومین مقام نظامی شد که به طور مستقیم درباره یک اثر ادبی سخن گفت. «حمید مقدم‌فر» در مصاحبه با وب‌سایت «تهران پرس»، زوال کلنل را ضدانقلابی‌ترین رمان بعد از پیروزی انقلاب خواند و گفت: «اشخاصی مانند دولت‌آبادی که مواضع و رفتارشان بیان‌گر شخصیت‌شان است و از طرف جریان رسانه‌ای در داخل، پیوند عمیقی با خارج از کشور دارند، چرا باید به عنوان یک نویسنده برتر مورد توجه قرار بگیرند؟»
در حالی که رمان زوال کلنل در ایران منتشر نشد، خبرگزاری فارس، رسانه نزدیک به سپاه ۱۷ فروردین ماه در گزارشی با بیان داستان رمان و سرنوشت شخصیت‌های آن نوشت که محمود دولت‌آبادی در رمان خود «ماهیت خشن، خون‌ریز، انتقام‌جوی انقلاب و انقلابیون» را نشان داده است.
به نظر نویسنده گزارش خبرگزاری فارس، چکیده رمان «زوال کلنل، تیرگی، مسخ‌شدگی، تباهی و سلاخی است و همه این‌ها نتیجه انقلاب اسلامی معرفی می‌شود. انقلابیون در برداشت غیرکلیشه‌ای دولت‌آبادی، یا جوانانِ فریب خورده‌اند و یا هیولاهای منفعت‌طلبی هستند که وقتی شب‌ها به خانه می‌روند، بوی خون می‌دهند».
به نظر میرسد سپاه پاسداران که تاکنون فعالیت‌های فرهنگی خود را در قالب اردوهای «راهیان نور» و حضور بیشتر در بین رسانه‌های فارسی زبان مانند خبرگزاری‌های فارس و تسنیم تعریف کرده، اینک به فعالیت‌های سلبی مصداقی درباره روشن‌فکران و دگراندیشان روی آورده است. یعنی هشدار به جریان‌های روشن‌فکری جای خود را به نام بردن از شاعران و نویسندگان و درخواست برای جلوگیری از فعالیت‌های فرهنگی آن‌ها داده است.
در دهه ۱۳۷۰ هم آیت‌الله خامنه‌ای مقابله با آن چه را که «تهاجم فرهنگی» خوانده شد، خواستارشده بود. او این مساله را خطری برای انقلاب می‌دانست. سپاه نیز که وظیفه خود را پاسداری از انقلاب می‌داند، به اعلام خطر رهبر جمهوری اسلامی لبیک گفت و بخشی از تمرکز خود را در برخورد با جریان‌هایی گذاشت که فرض گرفته می‌شد از مصادیق تهاجم فرهنگی هستند.
پس از ناآرامی‌های انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۸۸ نیز رهبر جمهوری اسلامی از «جنگ نرم» سخن گفت و خواستار بازنگری در علوم انسانی تدریسی در دانشگاه‌ها شد.
اما به گزارش خبرگزاری مهر، دی ماه سال گذشته رییس‌جمهور در جمع اهالی هنر و فرهنگ که محمود دولت‌آبادی نیز یکی از شرکت‌کنندگان در جلسه بود، گفت: «نگاه امنیتی به هنر، بزرگ‌ترین اشتباه امنیتی است.»
حسن روحانی در مقام تشبیه تاکید کرد: «ما اگر پر و بال هنرمند را ببنیدم، در حقیقت باند فرود را برای هواپیماهای دشمن آماده کرده‌ایم.»
به نظر میرسد گروهی از نظامیان تندرو در ایران، این تشبیه را واقعیت پنداشته و تا بن دندان مسلح با نویسنگان که تنها سلاح‌شان قلم است، روبه‌رو شده‌اند.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
ثبت نظر