توییت ظریف دقیق نیست؛ آمریکا می‌تواند تحریم‌های شورای امنیت را احیا کند

فرامرز داور

«محمدجواد ظریف»، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در حساب توییتر خود خطاب به «دونالد ترامپ»، رییس‌جمهوری امریکا نوشته که چون ایالات متحده از توافق هسته‌‌ای «برجام» خارج شده است، توانایی برگرداندن تحریم‌های «شورای امنیت» سازمان ملل متحد را هم ندارد.

آیا ظریف درست می‌گوید؟ از این نظر که امریکا نمی‌تواند سازوکار بازگشت تحریم‌ها را فعال کند، حق با او است. اما این که قادر به اعمال مجدد تحریم‌های شورای امنیت نباشد، ارزیابی صحیح و دقیقی نیست.

بر اساس متن توافق برجام، طرف‌های این توافق، یعنی گروه ۵+۱ به همراه اتحادیه اروپا در صورت عمل نکردن ایران به مفاد آن، می‌توانند سازوکار حل اختلاف این توافق را فعال کنند. در صورتی که در مهلت تعیین شده، ایران اجرای تعهدات خود را از سر نگیرد، موضوع در نهایت به شورای امنیت ارجاع می‌شود و اعضای این شورا «ادامه رفع تحریم‌ها» را به رای می‌گذارند؛ یعنی سوال پیش‌نویس قطع‌نامه شورا این خواهد بود که آیا رفع تحریم‌های شورای امنیت علیه جمهوری اسلامی ایران ادامه داشته باشد؟

برای این که تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران از سرگرفته نشوند، همه اعضای دایم شورای امنیت باید به این پیش‌نویس رای مثبت بدهند. این شیوه از رای‌گیری برای این طراحی شده است که امتیاز حق وتو را از اعضا بگیرد و کشوری نتواند به تنهایی اعمال مجدد تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران را وتو کند. بنابراین، برای این که تحریم‌های شورای امنیت دوباره علیه جمهوری اسلامی اعمال نشوند، به رای مثبت همه اعضای دایم، از جمله امریکا نیاز است.

ایالات متحده امریکا به دلیل خروج از توافق هسته‌‌ای برجام، امکان فعال کردن بخش بازگشت تحریم‌ها را از دست داده است. در صورتی هم که بخواهد موضوع ایران و بازگشت تحریم‌های سازمان ملل را به شورای امنیت بکشاند، باید پیش‌نویس قطع‌نامه خود را به تصویب همه اعضای شورای امنیت برساند که در این صورت، امکان وتوی آن از سوی چهار عضو شورای امنیت که عضو برجام هستند، وجود دارد. روسیه، چین، بریتانیا و فرانسه اعضای دارای حق وتو شورای امنیت هستند که هنوز در توافق برجام حضور دارند.

سه کشور اروپایی برجام تهدید کرده‌‌اند که اگر ایران باز هم تعهدات خود را در اجرای این توافق کاهش دهد، سازوکار بازگشت تحریم‌ها را فعال خواهند کرد. هرچند امریکا عضو برجام نیست اما در صورتی که کشورهای دیگر عضو برجام موضوع ایران را به شورای امنیت ارجاع دهند، برای این که تحریم‌ها دوباره علیه ایران از سرگرفته نشوند، امریکا هم باید با ادامه رفع تحریم‌ها که سوال پیش‌نویس قطع‌نامه تعیین شده است، موافقت کند. این‌جا است که ایالات متحده می‌تواند با مخالفت خود، تحریم‌های شورای امنیت را بازگرداند.

شورای امنیت شش قطع‌نامه علیه برنامه هسته‌ای ایران تصویب کرده بود که بخشی از آن‌ها ذیل فصل هفتم «منشور ملل متحد» قرار دارند و مربوط به «تهدید صلح و امنیت» جهانی هستند. اغلب این قطع‌نامه‌ها به ماده ۴۱ منشور اشاره دارند که برای حفظ صلح بین‌المللی، «اقدامات تنبیهی اقتصادی»، یعنی تحریم تجویز کرده ‌است.

قطع‌نامه ۱۹۲۹ شورای امنیت در اجرای تصمیمات شورا، به همه کشورهای عضو سازمان ملل اجازه داده و از آن‌ها خواسته است که «به هر شیوه‌‌ای که لازم می‌دانند»، مفاد قطع‌نامه را اجرا کنند.

این قطع‌نامه، استفاده از قدرت نظامی و زور را استثنا نکرده است. به همین دلیل، سایه جنگ را بر سر ایران انداخته بود. این قطع‌نامه‌ها با به دست آمدن توافق برجام لغو شدند اما لغو نهایی آن‌ها مشروط به اجرای کامل توافق هسته‌‌ای تا پایان دوره پیش‌بینی شده آن است.

در صورتی که کشورهای عضو برجام، ایران را به شورای امنیت ارجاع دهند، امریکا بر خلاف آن‌چه که ظریف در توییت خود نوشته است، می‌تواند قطع‌نامه‌های تحریمی شورای امنیت را علیه جمهوری اسلامی به شکل آسانی احیا کند.

مطالب مرتبط:
آیا خامنه‌ای درست می‌گوید که درگیری بین ایران و کشورهای غیراسلامی «غیرقابل‌اجتناب» است؟
معصومه ابتکار؛ گروگان‌گیری که گروگان افکار خویش است
آذری جهرمی؛ توییت غیرقابل باور در زمان قطع سراسری اینترنت در ایران