احتمال دخالت علم‌الهدی برای عدم صدور مجوز جراحی  تصدیق جنسیت در مشهد

 شایا گلدوست

اخیرا رد شدن پرونده‌ افراد ترنسی که برای اخذ مجوز جراحی در شهر مشهد به دادگاه مراجعه کرده‌اند، نگرانی‌های زیادی را در بین جامعه ترنس به وجود آورده است.

در گروه‌ها و شبکه‌های اجتماعی که افراد ترنس برای تبادل اطلاعات دور هم جمع می‌شوند، موارد بسیار متعددی از رد شدن دادخواست‌ها در شهر مشهد به چشم می‌خورد. گفته می‌شود، برای رد درخواست‌ها دلیل موجهی از سوی دادگاه یا پزشکی قانونی ارائه نمی‌شود. برخی این سنگ‌اندازی‌ها و سخت‌گیری‌ها را بی‌ارتباط با حضور «احمد علم‌الهدی»، امام جمعه مشهد و نماینده ولی‌فقیه در استان خراسان رضوی در این شهر نمی‌دانند. هرچند به صورت علنی هیچ‌ اظهار نظری انجام نگرفته است، اما برخی افراد ترنس نقل کرده‌اند که در دادگاه شنیده‌اند، به درخواست علم‌الهدی، مجوز جراحی در این شهر داده نمی‌شود. سابقه «سید احمد علم‌ الهدی» در موضع‌گیری نسبت به مواردی مثل ممنوعیت برگزاری کنسرت در مشهد و ممنوعیت دوچرخه‌سواری زنان به بهانه حضور آرامگاه امام هشتم شیعیان در این شهر احتمال دخالت او در این مورد را نیز ممکن می‌سازد.  

با «میلاد» مرد ترنسی که در مشهد درخواست دریافت مجوز جراحی را بارها تکرار کرده، گفت‌وگو کرده‌ایم.

***

«میلاد» مرد ترنس ۱۹ ساله ساکن مشهد است. او پس از جشن تولد هجده سالگی‌اش اقدام به اخذ مجوز قانونی برای انجام ترنزیشن و جراحی از دادگاه کرد، اما حالا بیش از یک سال است که بلاتکلیف مانده است.

ترنس یا ترنسجندر یک واژه چتری است و در واقع به شخصی گفته می‌شود که هویت جنسیتی خود را مغایر با جنسیتی که در بدو تولد بر اساس ظاهر اندام جنسی به او نسبت داده شده است، تعریف می‌کند. 

به زبانه ساده‌تر، «زن ترنس» به شخصی گفته می‌شود که با جسم و اندام جنسی منتسب به مردانه متولد شده است و جنسیت مردانه به او نسبت داده می‌شود؛ در صورتی که او خودش را یک زن می‌داند و هویت جنسیتی خویش را زنانه تعریف می‌کند. 

«مرد ترنس» به شخصی گفته می‌شود که با جسم و اندام جنسی منتسب به زنانه به دنیا آمده و جنسیت زنانه به او نسبت داده می‌شود. در حالی که او هویت جنسیتی خود را مردانه تعریف می‌کند و خویش را یک مرد می‌داند. 

البته ترنس‌ها می‌توانند هویت جنسیتی «غیردوگانه» یا «نان‌باینری» نیز داشته باشند و با وجودی که جنسیت نسبت داده شده به خود را نمی‌پذیرند، اما خودشان را متعلق به هیچ‌کدام از دو قالب زنانه و مردانه ندانند. 

 میلاد درباره روند پرونده‌اش به ایر‌ان‌وایر می‌گوید: «یک ماه بعد از کمیسیون پزشکی قانونی، نامه دادخواست به من ابلاغ شد. در این نامه نوشته شده است که وی مبتلا به اختلال نارضایتی جنسیتی، اختلال هویت جنسی نیست و در وی احراز نشده. با وجودی که در اولین جلسه پزشکی قانونی همه چیز به درستی انجام شد و پزشکان حاضر همان سوال‌ها و روند کلیشه‌ای در صحبت با افراد ترنس را داشتند و حتی مادرم نیز برای دادن رضایت از سمت خانواده همراه من بود، اما در نهایت ابلاغیه‌ای که گفتم به دستم رسید و پرونده‌ام از سوی پزشکی قانونی رد شد.»

در گذشته ترنس‌بودگی به عنوان یک اختلال جنسیتی یا اختلال هویتی شناخته می‌شد، اما طبق آخرین نسخه طبقه‌بندی بیماری‌های سازمان جهانی بهداشت ICD-11 ترنس‌بودگی از لیست بیماری‌ها خارج شده و یک ناهمگونی مستمر بین جنسیتی که فرد خود را با آن می‌شناسد و‌ جنسیتی که از بدو تولد بر اساس ظاهر اندام جنسی به او‌ نسبت داده شده است، تعریف می‌شود. این تغییر در رویکرد پزشکی و روان‌پزشکی در مورد ترنس‌ها قدم بسیار بزرگی در جهت بهبود شرایط آن‌ها در جوامع مختلف بوده و به انگ‌زدایی از این افراد به عنوان یک بیمار کمک کرده است. اما متاسفانه در ایران همچنان به این افراد به چشم یک بیمار نگاه می‌شود. 

«میلاد» می‌گوید که در این یک سال، حدود سه بار به دادگاه دادخواست داده‌ است، اما هر بار پرونده‌اش را با بهانه‌ پزشکی قانونی رد کردند، اما پاسخ قانع‌کننده‌ نبوده است. وی در ادامه می‌گوید: «دادخواست‌های بعدی و بعدی من که به عنوان اعتراض به این حکم محسوب می‌شد نیز توسط دادگاه رد شد و حکم مشابه برایم صادر شد. حتی درخواست تشکیل کمیسیون پزشکی مجدد دادم، که فردی که مسئول رسیدگی بود، گفت حدود دو تا سه میلیون برایم هزینه خواهد داشت. من آن زمان این پول را نداشتم، حالا هم ندارم. تا همینجا هم برای درخواست‌های متعدد به دادگاه کلی هزینه کرده‌ام و فشار مالی متقبل شده‌ام، اما بی‌نتیجه ماند. در نهایت پاسخی که از دادگاه گرفتم این بود که یا می‌توانی دو سال صبر کنی و بعد مجدد درخواست بدهی، یا اینکه از شهر دیگری اقدام به دریافت مجوز کنی، آنجا پرونده جدید باز کرده و مجوز جراحی‌ات را دریافت کنی.»

در ایران با استناد به فتوای شرعی «روح‌الله خمینی» افراد ترنس مجاز به دریافت مجوز برای انجام ترنزیشن و جراحی‌های موسم به تصدیق یا بازتایید جنسیت هستند، تا خود را در یکی از دوگانه زن یا مرد بگنجانند. اما در سال‌های اخیر روند صدور مجوزها شهر به شهر و بر اساس سلیقه قاضی پرونده بسیار متفاوت است.

«میلاد» می‌گوید که هرچه توضیح دادم که من برای اینکه بتوانم در این جامعه زندگی کنم نیاز دارم که هویت قانونی‌ام با هویت جنسیتی‌ام مطابقت داشته باشد، اما جوابی که از فرد مسئول دریافت کرده این بوده است که، این موضوع دیگر به ما ربطی ندارد.

این بی‌تفاوتی برای او بسیار عذاب‌آور بود، اما نمی‌توانست از خودش دفاع کند. او در پروسه قانونی اخذ مجوز تجربیات ناراحت‌کننده زیادی داشته، اما آنچه بیشتر از همه بر روی او‌ تاثیر‌ گذاشته را تعریف می‌کند: «بار دومی که دادخواست داده بودم و به قاضی مراجعه کردم، قاضی پرونده می‌گفت که ازدواج کن، دو ساعت آن مرد را تحمل کن و بچه‌دار شو، دیگر تا آخر عمرت بچه و همدمی داری و تنها نیستی. من مانده بودم که آیا اینها چیزی از ما می‌فهمند یا نه؟»

«میلاد» می‌گوید، بعد از رد شدن پیاپی از سوی دادگاه از نظر روحی بسیار افسرده و‌ کم‌ توان شده بود، به همین دلیل مدتی پرونده‌اش را دنبال نکرد تا بتواند آسیب‌هایی را که در این پروسه از رفتارهای بد و زننده مسئولین و قاضی پرونده به او وارد شده بود، جبران کند. آسیب‌هایی که گاهی جبران‌ناپذیرند. او برای بار سوم هم به دادگاه درخواست داد، اما مثل دو دفعه قبل باز پرونده رد شد. او می‌گوید: «اول فکر می‌کردم که شاید به دلیل سن پایینم پرونده‌ام را رد می‌کنند، اما بار سوم با وجودی که یک سال گذشته بود، باز اتفاق مشابه افتاد. از دوستانی که ساکن مشهد هستند و تجربه مشابه داشته‌اند و همگی پرونده‌هایمان در یک بازه زمانی رد شده است، شنیده‌ام که مدتی‌ است پرونده‌های مربوط به افراد ترنس در مشهد را رد می‌کنند. به طور مستقیم دلیل این کار گفته نمی‌شود، اما از یکی از دوستان ترنس شنیدم که قاضی پرونده به او گفته است که به خواسته امام جمعه مشهد، علم‌الهدی بوده است. وی اعتقاد دارد که به دلیل وجود آستان قدس رضوی در شهر مشهد، مجوز دادن به افراد ترنس کار شایسته‌ای نیست.»

با سوابقی که از «علم‌الهدی» در سخنرانی‌ها و موضع‌گیری‌هایش وجود دارد، خیلی دور از انتظار نیست که رسیدگی به پرونده افراد ترنس را در جوار بارگاه امام هشتم شیعیان، کار صحیحی نداند و به صورت غیررسمی در روند بررسی این پرونده‌ها تاثیر گذاشته باشد. این گمانه‌زنی در میان اکثر افراد ترنسی که پرونده‌های آنها در شهر مشهد رد شده است، وجود دارد. افرادی که هیچ دلیلی منطقی‌ برای رد شدن پرونده‌هایشان دریافت نکرده‌اند و تنها به تشخیص پزشکی قانونی ترنس نیستند. برخی از آنها مجبور هستند که روند قانونی اخذ مجوز جراحی را از شهرهای دیگری مانند تهران دنبال کنند و برای برخی مانند «میلاد» که در انتظار میلاد دوباره‌اش است، این امکان وجود ندارد.