سرپرستی کودکی که والدینش صلاحیت نگهداری ندارند، با چه کسی است؟

سوال: اگر والدین یک کودکی فوت کنند و یا اینکه صلاحیت لازم برای نگهداری از طفل را نداشته باشند قانون چه تدابیری برای حمایت از چنین کودکی پیش بینی کرده است؟ به طور کلی عدم صلاحیت والدین چه مواردی را شامل می شود؟

پاسخ: به طور کلی اگر والدین کودک یا شخصی که حضانت طفل بر عهده او است صلاحیت تربیت و نگاهداری کودک را نداشته باشد دادگاه باید در راستای مصلحت طفل اقدامات لازم را انجام دهد. ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی در این زمینه بیان کرده است که: «  هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست، صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، محکمه می تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضائی هر تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ کند.». گرچه برخی از مصادیق عدم صلاحیت  والدین در همین ماده و یا در قوانین دیگر به طور غیرمستقیم شمارش شده اما به طور کلی این به تشخیص قاضی رسیدگی کننده است. از جمله مصادیق ذکر شده برای عدم صلاحیت والدین عبارتند از: اعتیاد والدین به مواد مخدر یا الکل، زندانی شدن والدین، ابتلا به بیماریهای روانی، ضرب و جرح، اشتهار والدین به فساد اخلاقی، طر کردن کودک از خانواده، فقر شدید و آوارگی، سوء رفتار و بهره کشی از کودک و امثالهم. در مواد ۱۱۸۴ و ۱۱۸۷ قانون مدنی نیز راهکارهایی برای حمایت از کودک در برابر ولی قهری که مصلحت کودک خود را رعایت نمی کند پیش بینی شده است. در این راستا ممکن است دادگاه نسبت به تعیین فرد ثالثی به عنوان امین یا ناظر یا قیم اقدام کند. اگر با انجام این تدابیر نیز باز مصلحت کودک تامین نشد، کودک به عنوان بد سرپرست شناخته خواهد شد و مشمول قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست می شود. در این صورت کودک به سازمان بهزیستی تحویل داده می شود و اشخاص واجدالشرایط می توانند برای سرپرستی او تقاضا دهند. اگر پدر و مادر یا جد پدری صلاحیت لازم برای سرپرستی طفل را دوباره پیدا کردند کودک به آنها مسترد خواهد شد. اما در صورتی که پدر و مادر هر دو فوت کنند جد پدری سرپرست کودک خواهد بود و اگر جد پدری نباشد یا صلاحیت نداشته باشد از طرف دادگاه برای کودک قیم تعیین می شود. طبیعی است در صورتی که تعیین قیم هم ممکن نشود کودک به بهزیستی تحویل داده شده و مشمول قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بدسرپرست و بی سرپرست خواهد شد.