به روانشناس مراجعه می کنید؟ این‌ها حقوق شماست

شایا گلدوست

 

من، «شایا گلدوست»، زن ترنس و کنش‌گر جامعه رنگین‌کمانی، هر هفته دوشنبه در اینستاگرام «ایران‌وایر» با یکی از اعضای جامعه رنگین‌‌کمانی درباره مسایل و مشکلات مربوط به این قشر گفت‌وگو می‌کنم. مهمان این برنامه «مهرنوش احمدی»، مشاور و روانشناس است و درباره حقوق مراجعه‌کننده و روانشناس در جلسات مشاوره و اهمیت سلامت روان صحبت می‌کنیم.

***

با وجودی که روانشناس و مشاوران آگاه در روند خودشناسی و پذیرش اعضای جامعه رنگین‌کمانی تاثیر غیرقابل انکاری دارند، اما متاسفانه در ایران متخصصانی که آگاهی لازم و کافی با موضوعات جنسی و جنسیتی و تنوع گسترده جامعه رنگین‌کمانی داشته باشند، انگشت‌ شمارند. 

 در مراجعه به روانشناس یا مشاور می‌بایست نکات مهمی را مدنظر قرار داد تا علاوه بر این‌که فرد مناسبی را برای مشاوره انتخاب می‌کنیم، بتوانیم از حفظ امنیت روانی و جسمی خود نیز اطمینان کافی را داشته باشیم. هر فردی فارغ از گرایش جنسی و هویت جنسـیتی‌اش به‌ عنوان یک انسان، از لحظه‌ای که وارد اتاق درمان مشاور، روانشناس یا روانپزشک می‌شود حقوقی دارد. ایـن حقـوق عمومی هستند و باید در ارتباط با تمامی مراجعه‌کنندگان رعایت شود. «مهرنوش احمدی» بیشتر‌درباره این موضوع به ما توضیح می‌دهد. 

حق احترام به مراجع همانگونه که هست

برای روانشناس یا مشاور نباید تفاوت داشته باشد که شما در چـه جایگاه اجتماعی یا طبقاتی هستید. با هر پیشینه و تجربه زیسته‌‌ای ایـن اساسی‌ترین حق شماست که به عنوان یک انسان مورد احترام واقع شوید. درمانگر یا مشاور حق ندارد کرامت انسانی شـما را تحت هیچ شرایطی زیر سوال ببرد. 

حق برخورداری از رفتار منصفانه و بدون تبعیض

شما حق دارید فارغ از نژاد، زبان، مذهب، ملیت، گرایش جنسی، هویت جنسیتی، طبقـه اجتماعی و سوابق خانوادگی، از خدمات متخصصی که به او مراجعه کرده‌اید استفاده کنید. اگر با برخورد تبعیض‌آمیز روبرو شدید مجبور به تحمل فضا نیستید و حـق شما‌ست کـه اعتراض کنید یـا حتی بـه مراجع بالاتر شکایت کنید.

حق محفوظ ماندن اطلاعات و حریم شخصی:

کسی جـز مشاورتان حـق ندارد بـه محتوای اطلاعات شخصی پرونده شما دسترسی داشتـه باشـد. مشاور یا روانشناس حق ندارد این اطلاعات را حتی با خانواده و نزدیکترین افراد به مراجعه‌کننده در میان بگذارد.

حق آگاهی از روند درمان

شما حق دارید بعد از یک تا سه جلسـه ابتدایی که جلسات ارزیابی هستند، بـه طـور روشـن درباره مواردی مانند اینکه درمانگر‌تان چه مشکلی را در شــما تشخیص داده اسـت؟ بـه چـه دلایلی ممکن است ایجاد شود و چه سیری دارد؟ راه حل‌ها و گزینه‌های درمانی پیش رو کدام‌ است و کدام رویکرد درمانی قرار است طی شود؟ کل درمـان حدودا چقدر زمان می‌برد؟ چند جلسه مشاوره مورد نیاز است؟ سوال پرسیده و پاسخ آن‌ها را بدانید.

حــق پرداختن به شکایت اصلی

هریک از مـا وقتی بـه مشاور و روانشـناس مراجعه می‌کنیم، یک یا دو مورد اصلی را بـه عنـوان دلیـل اصلی شکایت یـا مشـکل عمده‌ای کـه انتظار داریـم در پایـان فرایند درمان، حـل شود مطرح می‌کنیم. اگـر فکر می‌کنید روند درمان/ مشاوره از مسیر اصلی خود منحرف می‌شود یــا درباره موضوعاتی بی‌ربط صحبت می‌شود حــق دارید درباره چرایی آن سـوال کنید. 

حـق پاسخ ندادن به سوالاتی کـه مراجـع بـا آن‌ها راحت نیست

شما به عنوان یک مراجع موظف نیستید بــه سوالاتی پاسخ دهید که فکـر‌ می‌کنید مسائل خیلی شخصی شما را هدف قرار می‌دهند. یا سـوالاتی کـه جـواب دادن بـه آن‌ها بـرای شما دردناک اسـت و بار روانی زیادی را به شما تحمیل می‌کند. در برخی شرایط ممکن است آمـاده نباشید یـا نیـاز بـه زمان بیشتری داشته باشید تـا در حضور مشاوران احساس امنیت و اعتماد کامل کنید. در ایـن شـرایط می‌توانیـد دقیقـا همیـن موضـوع را بـه او انتقـال دهیـد و در فرصتـی دیگـــر بـه سـوال او پاسـخ دهیـد. 

حق درخواست نظارت بر درمان

شــما حــق داریـد درخواست دهیـد کــه درمانگر دیگری، روند درمان شـما و پرونده‌تان را مورد بازبینی قرار دهد و اظهار نظر او را بدانید. 

موارد ذکر شده، بخش مهمی از مواردی هستند که به شکل کلی هنگام مراجعه به روانشناس یا مشاور باید آن‌ها را در نظر داشته باشیم. مراجعه‌کننده می‌بایست به حقوق خود آگاه بوده و روانشناس یا مشاور نیز موظف است که موارد فوق را رعایت کرده و وظیفه حرفه‌ای خود را به درستی انجام دهد. اما علاوه بر این، مشاور و روانشناسانی که با اقلیت‌های جنسی و‌ جنسیتی در مراجعات خود روبرو هستند، علاوه بر نکات عمومی می‌بایست به شکل تخصصی مسائلی را مورد توجه و دقت قرار دهند. به افراد رنگین‌کمانی نیز توصیه می‌شود که در مراجعه به روانشناس یا مشاور به مواردی کلیدی آگاهی کامل داشته تا بتوانند امنیت و سلامت روح و روان و جسمی خود را تامین کنند. برخی از این موارد عبارتند از:

۱. هیچ روانشناس یا روانپزشکی نمی‌تواند به شما بگوید که هویت جنسی و جنسیتی شما چیست، تنها می‌تواند در مسیر درست خودشناسی شما را همراهی کرده و یاری‌رسان باشد.

۲. هیچ روانشناس یا روانپزشکی حق ندارد که گرایش جنسی و هویت جنسیتی شما را بیماری تلقی کرده و در صدد درمان آن برآید.

۳. هیچ روانشناس یا روانپزشکی حق ندارد با فشار و زور، گرایش جنسی یا جنسیت شما را تغییر داده و برای انتخاب و یا تجربه گرایشی جنسی و یا جنسیتی خاص شما را تحت فشار قرار دهد.

۴. اگر شما یک ترنس هستید روانشناسان و روانپزشکان این اجازه را ندارند که شما را به انجام ترنزیشن و یا جراحی مجبور کنند.

۵. روانشناس یا روانپزشک این اجازه را ندارد که برای به اصطلاح «درمان» گرایش جنسی و یا هویت جنسیتی شما اقدام به استفاده از روش‌های دارویی، شوک الکتریکی، رفتار‌درمانی، روانکاوی، درمان‌های معنوی و غیره کند. 

۶. روانشناس و یا مشاور این حق را ندارد تا بدون اجازه شما از هویت جنسی و جنسیتی‌تان با خانواده و اطرافیان‌تان صحبت کرده و شما را در موقعیت آشکارسازی اجباری قرار دهد. 

۷. روانشناس یا روانپزشک اجازه ندارد با بهانه کمک به شما در خصوصی‌‌ترین مسائل جنسی‌تان کنجکاوی کرده و سوال بپرسد. 

این‌ها تنها برخی از نکاتی بود که می‌بایست به آن توجه داشته باشید. برای اطلاعات و مطالعه جزئیات بیشتر می‌توانید این مقاله را مطالعه کنید.