کودکان بسیاری در اعتراضات سراسری ایران قربانی خشونت نیروهای انتظامی و امنیتی بوده‌اند. خشونت‌هایی که در حال حاضر علیه کودکان در اعتراضات انجام می‌شوند، مغایر با حقوق آن‌ها و مصداق «جنایت علیه بشریت» هستند. قوه قضاییه جمهوری اسلامی نیز به عنوان مرجع رسیدگی به خشونت، ظلم بسیاری در حق شهروندان روا می‌دارد. به همین دلیل، شهروندان ایرانی در عین پی‌گیری حقوق خود در داخل کشور، باید به مراجع بین‌المللی نیز رجوع کنند.
در لایو اینستاگرامی حقوق کودک «ایران‌وایر»، با « حسین رئیسی»، حقوق‌دان و وکیل حقوق بشر در خصوص چگونگی شکایت و ثبت مستندات برای ارایه به نهادهای داخلی و بین‌المللی در مورد کشتار و بازداشت کودکان در اعتراضات صحبت کرده‌ایم.
«ایران‌وایر» هر چهارشنبه ساعت هشت شب به وقت ایران در اینستاگرام به صورت زنده در مورد حقوق کودکان با کارشناسان حوزه‌های مختلف گفت‌وگو می‌کند. خلاصه گفت‌وگو با حسین رئیسی را در زیر می‌خوانید.
خانواده‌ها چه‌طور باید در مورد کودکان بازداشت شده شکایت کنند؟
بر اساس یافته‌های وکلای حقوق بشر داخل ایران، دست‌کم ۳۰۰ کودک در اعتراضات اخیر بازداشت شده‌اند. در هفته‌های گذشته، نیروهای لباس شخصی، امنیتی و گارد ویژه به مدارس دخترانه در ایران یورش برده‌اند تا از پیوستن دانش‌آموزان به اعتراضات جلوگیری کنند.
حسین رئیسی، حقوق‌دان و استاد «دانشگاه کارلتون» کانادا می‌گوید: «نکته مهم این است که بدانیم هیچ خشونتی از سوی حاکمیت به کودکان پذیرفته نیست؛ چه حمله و ورود نیروهای امنیتی به داخل مدارس باشد، چه آسیب رساندن به کودکان در خیابان. چون طبق کنوانسیون‌های بین‌المللی، از جمله پیمان‌نامه حقوق کودک که جمهوری اسلامی ایران نیز به آن پیوسته است، کودکان حق برگزاری تجمع مسالمت‌آمیز را دارند. آموزش و پرورش، دستگاه قضایی و پلیس امنیت حق دخالت و سرکوب نوجوانان را ندارند و هرنوع خشونتی، اعم از کلامی، رفتاری، جسمی و فیزیکی و حمله به دانش‌آموزان ممنوع است.»
آیا مدارس حریم تعریف شده دارند تا نیروهای امنیتی نتوانند به آن‌ها حریم وارد شوند؟
این حقوق‌دان و وکیل حقوق بشر می‌گوید: «دانشگا‌ه‌ها و به ویژه مدارس باید از هرگونه یورش و ورود پلیس و نیروهای امنیتی مصون بمانند. ورود نیروهای امنیتی به داخل مدارس و حمله به دانش‌آموزان، مصادیق جنایت علیه بشریت هستند و طبق قانون، جرم محسوب می‌شوند.»
حسین رئیسی توضیح می‌دهد: «حضور نیروهای امنیتی و پلیس در اطراف مدارس چون بین دانش‌آموزان ایجاد اضطراب می‌کند، جرم است.»
به گفته او، «قانون حمایت از کودکان و نوجوانان» مصوب سال ۱۳۹۹، واژه‌ای به عنوان «کودکان در خطر» یا «خطر بالقوه برای کودکان» دارد و کودک در خطر را تعریف و تصریح کرده است کودک در خطر شامل همه افراد زیر ۱۸ سال می شود که به هر نحوی ممکن است در معرض خطر قرار بگیرند: «حضور نیروهای پلیس و امنیتی حتی در اطراف مدارس به دلیل ایجاد اضطراب میان دانش‌آموزان، زمینه‌ساز خطر برای کودکان است. اضطراب شدید موجب به خطر افتادن رشد و شکوفایی کودکان می‌شود و امکان ابراز عقیده را از آن‌ها سلب می‌کند و موجب افت آموزشی برای کودکان می‌شود. همه برخوردهایی که امروز با کودکان می‌شود و ما شاهد آن‌ها هستیم، از مصادیق ایجاد خطر برای کودکان، جرم و کودک‌آزاری هستند.»
مراحل شکایت از نیروهای پلیس و لباس شخصی به مدارس چیست؟
خانواده‌ها باید در مرحله نخست به دادسراها در شهر خود شکایت کنند و چنان‌چه شکایت خانواده‌ها و سرپرست کودکان به مراجع داخلی در ایران مورد قبول قرار نگیرد، باید به مجامع بین‌المللی متوسل شوند.
به گفته حسین رئیسی، با استناد به ماده سوم قانون حمایت از کودکان و نوجوانان، می‌توان به دفتر حمایت از کودکان و نوجوانان که در همه مراکز دادگستری تاسیس شده‌اند، مراجعه کرد.
این وکیل حقوق بشر توضیح می‌دهد: «این دفاتر در همه شهرستان‌ها و در تهران در دادسرای ویژه کودکان قرار دارند. مردم به صورت عمومی می‌توانند با مراجعه به این دفاتر، در مورد ایجاد ترس میان دانش‌آموزان شکایت تنظیم کنند. پیشنهاد می‌کنم خانواده‌ها یک نامه گروهی با امضای همه والدین بنویسند یا دسته جمعی برای ثبت شکایت، به این دفاتر مراجعه کنند.»
به گفته حسین رئیسی، حضور و شکایت دسته‌جمعی والدین کودکان تاثیر بیشتری خواهد داشت: «خانواده‌ها باید شماره ثبت شکایت را حفظ کنند. در انتهای نامه‌ها و شکایت‌ها حتما این جمله قید شود که ما ظرف یک هفته منتظر اقدام فوری و جدی شما جهت توقف خشونت و حضور در اطراف مدارس و داخل مدارس و نیز توقف تهدید و ترساندن کودکان، هم‌چنین خواهان برگرداندن مدارس به حالت عادی بدون ترساندن کودکان هستیم، در غیر این صورت، به مجامع بین المللی مراجعه می‌کنیم.»
اگر کودکان دچار وحشت شده و در جریان یورش پلیس و نیروهای امنیتی آسیب دیده یا قربانی رفتار مجرمانه و جنایت‌کارانه پلیس بوده‌اند، باید خانواده‌های آن‌ها به صورت موردی شکایت کیفری تنظیم کنند.
رئیسی می‌گوید: «چون ماموران امنیتی و پلیس نظامی محسوب می‌شوند، شکایت کیفری باید به دادسراها و دادگاه‌های نظامی ارجاع داده شود. این دادسرا در تهران، در خیابان شریعتی قرار دارد و در مراکز استان‌ها نیز به نشانی دادسراهای نظامی باید مراجعه شود.»
چه مدارکی برای شکایت باید به همراه داشت؟
به گفته حسین رئیسی، داشتن اسامی افراد یا یگان ویژه یورش برده به مدارس ضروری است و در صورت نداشتن چنین اطلاعاتی، ساعت و تاریخ دقیق ورود آن‌ها به مدارس مهم است و باید اطلاع داده شود: «باید از دادسرای نظامی خواسته شود فورا بازرس به مدرسه بفرستد، تحقیقات لازم را انجام دهد، از استمرار این حملات جلوگیری و عوامل این رفتارها را مجازات کند.»
چه‌گونه بفهمیم که دادسراها رسیدگی به پرونده ما را آغاز کرده‌اند؟
حسین رئیسی معتقد است اگر رسیدگی به پرونده آغاز شود، باید از خانواده‌ها جهت پرس‌و جو و تحقیق در مورد آن‌چه رخ داده است، دعوت شود.
او تاکید می‌کند: «تنها در مواردی که ضرورت دارد، از خود دانش‌آموزان سوال پرسیده می‌شود. اگر قرار است از دانش‌آموز تحقیق شود، حتما باید پلیس زن و پلیس آموزش دیده اطفال این کار را انجام دهد. نیروی امنیتی حق ندارند دوباره سراغ دانش‌آموزان بیایند. والدین کودکان حق دارند در زمان بازجویی، کنار کودکان باشند و حتما والدین و خانواده‌ها می‌توانند از وکلا برای این موضوع استفاده کنند.»
به گفته این حقوق‌دان، اگر خانواده‌ها وکیل داشته باشند، پرونده بهتر دنبال می‌شود و یک وکیل می‌تواند حتی به عنوان وکیل تمام کودکان مدرسه، پرونده شکایت را دنبال کند.
کدام والدین حتما باید شکایت کنند؟
این حقوق‌دان می‌گوید آن دسته از والدینی که کودکان آن‌ها بازداشت شده یا در تظاهرات شرکت کرده و باتوم یا گاز اشک‌آور خورده‌اند و یا بدن آن‌ها آسیب دیده است، حتما باید شکایت کنند.
به گفته این وکیل حقوق بشر، اگر نوجوانی الان در بازداشت است، باید از دستگاه امنیتی، پلیس یا پلیس ضدشورش شکایت شود: «حتی کودکانی که در بازداشت بوده و با وثیقه آزاد شده و بیرون زندان هستند و مورد آسیب دیدگی و ضرب و شتم و شکنجه قرار گرفته‌اند، باید به دستگاه قضایی شکایت کنند.»
رئیسی توضیح می‌دهد: «توضیحات کودکان را ضبط کنید و یا صحبت‌های ضبط شده کودکان را بنویسید و ضمیمه پرونده کنید. در این شرایط، به نزدیک‌ترین دادسرای محل زندگی خود برای ثبت شکایت مراجعه کنید.»
آیا می‌توان کودکان را در بازداشتگاههای امنیتی نگه داشت؟
این استاد دانشگاه معتقد است کودکان حتما باید در کانون‌های اصلاح و تربیت نگه‌داری شوند و به هیچ عنوان نمی‌توان آن‌ها را در بازداشتگاههای دستگاه امنیتی یا در زندان‌های بزرگ‌سالان در بازداشت نگه داشت.
حسین رئیسی با اشاره به صحبت‌های «یوسف نوری»، وزیر آموزش و پرورش در خصوص بازداشت کودکان در اعتراضات که گفته بود دانش‌آموزی در زندان ندارند و مواردی هم اگر بازداشت باشند، برای بحث اصلاح و تربیت بوده است که در مرکز روان‌شناسی هستند، می‌گوید: «این حرف و عمل وزیر، جرم و به معنای به خطر انداختن کودکان است و برای وزیر مسوولیت در پی دارد.»
او توضیح می‌دهد که می‌توان از وزیر برای این صحبت‌ها شکایت کرد.
چه مستنداتی برای شکایت به مراجع قضایی نیاز است؟
به گفته حسین رئیسی، جمع‌آوری هرگونه مستنداتی برای این شکایت‌ها بسیار مهم است؛ از جمله این موارد، اظهارات کودکان است.
این حقوق‌دان می‌گوید: «با کمک یک روان‌شناس اجتماعی یا مددکار اجتماعی، پرسش از کودکان را انجام دهید. کودکان را در معرض آسیب مجدد قرار ندهید. عکس، دوربین‌های مداربسته، اظهارات معلمین اگر همراهی کنند، همسایه‌های مدرسه اگر صدایی شنیده‌اند، باید استشهاد جمع‌آوری شود و همسا‌یه‌ها توضیح دهند که در چه ساعتی، چه روزی و کجا صدای درگیری در مدرسه را شنیده‌اند، مهم است. از کسبه و مغازه‌های اطراف هم می‌توان پرس‌وجو کرد.»
حسین رئيسی می‌گوید حتی اگر معلم یا کارکنان مدرسه‌ای دانش‌آموزان را تهدید کنند یا بترسانند، باید نام آن‌ها در شکایت ذکر شود، چون این کار غیرقانونی است.
برای شکایت به مجامع بین‌المللی چه مدارکی نیاز است و چه کنیم؟
به گفته رئیسی، برای شکایت بردن به مجامع بین‌المللی، همان مستندات شکایت در مجامع داخلی مورد نیاز است. او اضافه می‌کند: «باید ذکر شود که به مجامع داخلی شکایت کردیم ولی هیچ رسیدگی انجام و پاسخی به شکایت ما داده نشد. بدون این توضیح، امکان ثبت شکایت در کمیته کودک سازمان ملل متحد ممکن نیست.»
این استاد دانشگاه می‌گوید تا یک سال فرصت ثبت شکایت در این کمیته محفوظ است.
به توصیه او، شکایت گروهی بسیار اثرگذاری خوبی دارد و اگر والدین کودکان یک مدرسه به صورت گروهی شکایت ثبت کنند، بسیار اثرگذار خواهد بود.
این وکیل حقوق بشر می‌گوید: «فرم شکایت را می‌توان به صورت آنلاین پر کرد. زبان فارسی جزو زبان‌های رایج در سازمان ملل نیست ولی می‌توان فرم را به زبان انگلیسی تکمیل کرد.»
به گفته او، شکایت به صورت آنلاین باید ثبت شود و نمی‌توان به چندین مرجع در سازمان ملل شکایت برد و باید به یک مرجع باشد.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
ثبت نظر
به قول حضرت سعدی:
از دشمنان برند شکایت به دوستان __ چون دوست دشمن است شکایت کجا بریم
واقعا نمی‌شه باور کرد که آن کفتاران هرگز دوستان کسی بوده باشند، ولی همه به این نتیجه قطعی رسیده‌ایم که به جز 'همه با هم شدن' راهی نیست.