بیماری‌های چشمی و افزایش خطر زوال مغز

***

دانشمندان پیش از این بارها گفته‌اند که «زوال مغز» یا «دمانس» تحت تاثیر عوامل خطر سیستمیک یا کلی، مانند چاقی، دیابت، افسردگی و فشارخون بالا قرار دارد. با این‌ حال، دانشمندان چینی و بریتانیایی در یک تحقیق جدید و به‌ دنبال یافتن عوامل خطر دیگر برای این شرایط مزمن، می‌گویند مشکلاتی چون نقص بینایی و چشمی و عدم مداخله پزشکی به‌ موقع برای رفع آن هم می‌تواند منجر به بروز علایم دمانس و مختل شدن زندگی فرد و عزیزان او شود.

همان طور که می‌دانیم، زوال مغز یا دمانس درمان قطعی ندارد. این شرایط مزمن که ممکن است با گیجی و عدم تمرکز شروع و در طی چند سال به مرگ فرد منجر شود، هزینه‌های عاطفی، مالی و اجتماعی بسیاری را به فرد و خانواده او تحمیل می‌‌کند. بنابراین، دانشمندان به‌ویژه در طی چند سال گذشته به دنبال این بوده‌اند که عوامل خطر این شرایط مزمن را بیشتر بشناسند و با معرفی آن به جامعه، از احتمال بروز یکی از شایع‌ترین مشکلات مزمن مرتبط با پیری بکاهند.

بنا بر تحقیقی که نتایج آن اخیرا در «ژورنال افتالمولوژی بریتانیا» منتشر شده، عوامل سیستمیکی مانند چاقی و دیابت در کنار عوامل مربوط به نقض بینایی و چشمی در بررسی احتمال بروز دمانس یا زوال مغز مورد بررسی قرار گرفته‌اند. متاسفانه با بالا رفتن سن، معمولا عوامل خطر کلی (مثل چاقی، دیابت و فشارخون) و افتالمولوژیک (مربوط به چشم و بینایی) با هم بروز می‌یابند و به همین خاطر امکان تفکیک آن‌ها از هم و بررسی جداگانه هر یک از این عوامل خطر نا‌ممکن می‌شود. برای همین، محققان این پژوهش تلاش کرده‌اند در کنار عوامل سیستمیک، علل مربوط به نقص بینایی را نیز بررسی کنند.

تحقیق جدید چه می‌گوید؟

نویسندگان این تحقیق جدید داده‌های «بانک بیولوژیک بریتانیا» را که یک پایگاه داده‌های زیست‌شناختی، اعم از اطلاعات مربوط به ژنتیک و سلامت نیم میلیون نفر مشارکت‌کننده است را مورد بررسی قرار داده‌اند. هدف آن‌ها این بوده است که ببینند آیا نقض بینایی به تنهایی و به دور از عوامل سیستمیک می‌تواند خطر بروز دمانس را بالا ببرد؟

آن‌ها اطلاعات مربوط به ۱۲ هزار و ۳۶۴ فرد ۵۵ تا ۷۳ ساله را بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۰ در نظر گرفته و این افراد را برای مدت ۱۱ سال مورد بررسی‌های پزشکی مستمر قرار داده بودند. محققان در این مدت، دو هزار و ۳۰۴ مورد دمانس، ۹۴۵ مورد آلزایمر و ۵۱۳ مورد دمانس عروقی را ثبت کردند.

پژوهش‌گران این تحقیق از این افراد پرسیده بودند که آیا در این مدت ۱۱ سال، پزشک به آن‌ها درباره وجود یک بیماری متداول اخطار داده است یا خیر. این بیماری متداول شامل بیماری‌های قلبی و عروقی، سکته، فشارخون بالا، افسردگی و دیابت بوده است.

نتایج بررسی‌های قبلی نشان داده‌اند که بیماری قلبی، فشارخون، دیابت، سکته و افسردگی، هر یک به تنهایی می‌توانند به افزایش خطر بروز علایم دمانس بیانجامند.

در کنار آن نتایج، محققان این پژوهش نیز دریافته‌اند که به‌همراه این بیماری‌های مزمن عمومی، رو به انحطاط گذاشتن ماکولا (بخش مرکزی شبکیه چشم و مسوول دید مستقیم و واضح) که بر اثر افزایش سن اتفاق می‌افتد نیز در بالا‌رفتن خطر دمانس موثر بوده است.

تحقیقات آن‌ها نشان داده است که خطر بروز دمانس در شرایطی که فرد مثلا هم دیابت دارد و هم دچار انحطاط ماکولا در اثر پیری شده، نسبت به زمانی که فقط یکی از عوامل خطر سیستمیک یا انحطاط ماکولا را به تنهایی دارد، بیشتر است.

هم‌چنین در مقایسه با افرادی که در زمان شروع پژوهش، مشکل انحطاط ماکولا را نداشته‌اند، خطر بروز دمانس برای افرادی که دچار انحطاط ماکولا در اثر پیری شده بودند، ۲۶ درصد بیشتر بوده است.

مشارکت‌کنندگانی که «آب مروارید» داشته‌اند نیز نسبت به کسانی که نداشته‌اند، ۱۱ درصد بیشتر در خطر ابتلا به زوال عقل بوده‌اند. این خطر برای کسانی‌ که بیمار‌ی‌های چشمی مرتبط با دیابت داشته‌اند، به‌شدت افزایش یافته و به میزان ۶۱ درصد رسیده است.

با این‌حال، دانشمندان این پژوهش می‌گویند بیماری «گلوکوم» یا «آب سیاه» اثر محسوسی روی افزایش خطر زوال مغز عمومی و آلزایمر ندارد ولی روی زوال مغز عروقی تاثیر گذاشته و احتمال بروز آن را افزایش می‌دهد.

چرا بیماری‌های چشمی، خطر زوال مغز را افزایش می‌دهند؟

واقعیت این است که دلیل این موضوع هنوز مشخص نیست و دانشمندان نمی‌دانند که چرا مشکلات مربوط به بینایی در سنین پیری، خطر ابتلا به زوال مغز را افزایش می‌دهند.

البته برخی از متخصصان معتقدند که یکی از علایم اولیه زوال مغز، بیماری‌های چشمی و نقص بینایی است. با این اوصاف، احتمالا نقصان بینایی عامل بروز دمانس نیست و فقط نشان‌ دهنده شروع آن است. در‌واقع، این دیدگاه می‌گوید که احتمالا با شروع مشکلات چشمی، کاهش تحریک مجراهای حسی بینایی منجر به تسریع بروز علایم دمانس می‌شود، نه بروز علایم آن.

در همین رابطه، دکتر «ریچارد روزن»، جراح «زجاجیه» و «شبکیه» چشم در بیمارستان «مونت سینای» نیویورک و رییس مرکز تحقیقات چشم در این بیمارستان به «مدیکال نیوز» گفته است این تحقیق نشان می‌دهد که پزشکان باید مشکلات چشمی را جدی گرفته و خطر ناشی از آن را به بیماران خود گوشزد کنند.

او هم‌چنین ادامه داده است: «افرادی که این مشکلات چشمی را دارند، باید تحت نظر قرار بگیرند چون رویه‌های جدید پزشکی وجود دارند که می‌توانند سرعت دمانس را کند و از پیشرفت جدی آن در زمانی کوتاه جلوگیری کنند.»

برخلاف این اظهارات دکتر روزن، ، دکتر «کلر سکستون»، پزشک و مدیر «انجمن آلزایمر امریکا»» به مدیکال نیوز گفته است برای این‌ که چنین نتایجی گرفته شود، باید جمعیت متنوع‌تری مورد تحقیق قرار بگیرند و تحقیقات بیشتر و بزرگ‌تری در این زمینه لازم است.

با این‌ حال، او هم معتقد است که نه‌ تنها هیچ ضرری در تحت کنترل قرار گرفتن و درمان نقص‌های بینایی و مشکلات چشمی وجود ندارد بلکه تصحیح بینایی می‌تواند به کاهش افسردگی، یکی از عوامل خطر شناخته شده در زوال مغز کمک کند و از این طریق، به سلامت روان و البته جسم فرد نیز یاری رساند.