افزایش کلسترول خوب خون راه جدید مبارزه با بیماری‌های کبدی

مینو علوی 

در دنیای امروز پژوهش‌های زیادی درباره جزییات زندگی انجام می‌شود که گاه نتایج اعجاب‌آوری دارند؛ مثلا با تغییر رژیم غذایی یا عادت خواب و یا حتی انجام یک ورزش کوچک، ممکن است بتوانیم جلوی نفوذ یک بیماری سخت را در بدن‌ خود بگیریم. 

«ایران‌وایر» در سلسله مطالبی با عنوان «سلامت روح و جسم»، به همین جزییات و تغییرات کوچک و قابل دسترس می‌پردازد که روی کیفیت زندگی تاثیرات شگرف دارند.

***

 سالانه بیش از دو میلیون نفر در جهان پیش از آن که پا به سن بگذارند، در اثر بیمار‌ی‌های کبدی جان خود را از دست می‌دهند. اغلب بیماری‌های کبد، از جمله التهاب و زخم کبد و از آن پیشرفته‌تر سیروز کبدی با کبد چرب آغاز می‌شوند. البته بیشتر افرادی که دچار کبد چرب هستند، التهاب کبد و سیروز کبدی نمی‌گیرند، بلکه فقط ۳۰ درصد آن‌ها مبتلا به این بیماری‌های جدی و مزمن می‌شوند. 

شاید تصور کنید که راه درمان یا پیشگیری از بیماری‌های کبد هر چه باشد، بالا بردن چربی موجود در خون نیست. اما با کمال تعجب، دانشمندان در دانشگاه علوم پزشکی واشنگتن می‌گویند که بالا بودن کلسترول خوب خون یا همان «اچ‌دی‌ال»، می‌تواند از التهاب کبد جلوگیری کرده و زخم‌های موجود در آن را التیام بخشد.

کلسترول خوب خون، احتمالا حتی بهتر از آن‌ چیزی است که تابه‌حال فکر می‌کرده‌ایم. تحقیق جدیدی که نتایج آن اخیرا در «ژورنال ساینس» منتشر شده، نشان می‌دهد که یک نوع از «لیپوپروتئین با چگالی بالا» یا همان «اچ‌دی‌ال»، نقشی را ایفا می کند که دانشمندان از آن بی‌خبر بوده‌اند و آن چیزی نیست به‌جز حفاظت از کبد در برابر التهاب و زخم. 

دانشمندان این تحقیق دریافته‌اند که این نوع از کلسترول خوب که نام «اچ‌دی‌ال ۳» به آن داده شده، چنانچه در روده‌ها تولید شود، با جلوگیری از عبور سیگنال‌های التهابی که توسط باکتری‌های معمول در روده‌ها تولید می‌شوند، از ایجاد زخم و التهاب در کبد جلوگیری کرده و به التیام یافتن زخم‌های قدیمی هم کمک می‌کند.

اچ‌دی‌ال در بدن معمولا به «پاک‌کننده کلسترول بد» معروف است که کلسترول بد را جمع کرده و به کبد می‌برد تا از آن‌جا دفع شود. اما در تحقیق جدید، دانشمندان آمریکایی فهمیده‌اند که اگر «اچ‌دی‌ال ۳» در بدن تولید نشود، سیگنال‌های باکتری‌هایی که معمولا در روده بزرگ اغلب ما وجود دارند، از روده به کبد رفته و آن جا با تحریک سلول‌های دفاعی بدن، باعث بروز التهاب و زخم می‌شوند.

به اعتقاد دکتر «گواندالین راندولف»، ایمونولوژیست و از نویسندگان اصلی این پژوهش، به‌دلیل آزمایشات بالینی داروهای افزایش سطح اچ‌دی‌ال خون که نشان می‌دادند این قرص‌ها برای سلامت قلب بی‌خاصیت‌اند، بسیاری از مردم مصرف این داروها و مکمل‌ها را قطع کرده‌اند، با این‌که می‌دانند اچ‌دی‌ال چقدر می‌تواند مفید باشد.»

دکتر راندولف همچنین ادامه داده است: «اما تحقیق ما نشان داده که افزایش اچ‌دی‌ال و به‌خصوص اچ‌دی‌ال ۳ در روده‌ها می تواند در حفاظت از کبد بسیار موثر باشد که در بحث بیماری‌های مزمن، چیزی از قلب کم ندارد.»

اما پیش از این هم دانشمندان می‌دانستند که اگر روده‌های ما آسیب ببینند، گروهی از باکتری‌ها به نام باکتری های «گرم-منفی» در روده رشد خواهند کرد. این باکتری‌ها در حین رشد و نمو خود، موللکول‌های «لیپو پلی ساکارید» را تولید می کنند که از دلایل اصلی التهاب در بدن است. اما نکته مهم  تحقیقات قبلی این بود که مولکول های التهابی «لیپو پلی ساکارید» نه ازراه هر رگ خونی، بلکه از طریق رگی که روده بزرگ را به کبد متصل می‌‌‌ کند وارد کبد شده و باعث التهاب در آن می‌شوند. 

بهتر است بدانیم که در حالت عادی، روده‌های ما از طریق شریان اصلی کبدی، مواد مغذی و البته میکروب‌های روده را وارد کبد کرده و در آن‌جا به تحریک سیستم دفاعی بدن پرداخته و ایجاد التهاب می‌کنند. این التهاب نیز ممکن است به بیماری‌هایی مانند کبد چرب، فیبروز کبد و نهایتا بافت اسکار یا همان زخم مزمن کبد تبدیل شود.

تحقیق جدید چه می‌گوید؟

آنگونه که دکتر «برد وارنر»، جراح دانشگاه علوم پزشکی واشنگتن و از نویسندگان این تحقیق به «ساینس دیلی» گفته است، آن‌ها با دیدن نوزادانی که به التهاب روده مبتلا شده و حتی پس از عمل موفقیت‌آمیز خارج کردن بخشی از روده، به التهاب کبدی دچار شده بودند، به این فکر افتادند که احتمالا باید رابطه‌ای بین باکتری‌های موجود در روده بزرگ و کبد باشد.

آن‌ها این مشکل را روی نوعی از موش آزمایشگاهی بررسی کرده و با برداشتن بخشی از روده کوچک در آن موش، تاثیر آن را بر فیبروز کبد موش مورد کنکاش قرار داده بودند.

نتیجه شگفت‌انگیز بود. دانشمندان به این واقعیت بزرگ دست یافتند که اچ‌دی‌ال تولید شده در روده‌ها مستقیما از طریق شریان اصلی کبد از روده به سمت کبد حرکت کرده و مانع رسیدن سیگنال‌های باکتریایی، از جمله باکتری گرم-منفی به کبد می‌شود. در حالی‌که در بقیه قسمت‌های بدن اچ‌دی‌ال از طریق رگ متفاوتی با نام «رگ لنفاتیک» در گردش است، در کبد به‌ این دلیل که رگ‌های لنفاتیک روده‌ها به کبد وصل نمی‌شوند، از طریق رگ خونی کبد خود را به آن‌جا می‌رساند و این نتیجه ضدالتهابی را به بار می‌آورد.

درباره این نتیجه شگفت‌انگیز، دکتر راندولف نیز ابراز امیدواری کرده است که در آینده نه‌چندان دور، پزشکان بتوانند با اچ‌دی‌ال ۳ به جنگ بیماری‌های کبدی رفته و از آن هم مهم‌تر با تجویز یک سبک زندگی خاص، به تولید اچ دی‌ال ۳ بیشتری در روده‌ها کمک کرده و از بروز بیماری‌های کبدی پیشگیری کنند.

چطور کلسترول خوب خون خود را بالا ببریم؟

برای بالا بردن کلسترول خوب خون یا همان اچ‌دی‌ال، پزشکان و متخصصان چند راهکار مهم و قابل اجرا زیر را توصیه می‌کنند:

۱- مصرف مرتب روغن زیتون و نارگیل: روغن زیتون یکی از سالم‌ترین روغن‌ها و سرشار از چربی «تک اشباع شده» است که به افزایش اچ‌دی‌ال کمک کرده و بنابراین برای سلامت قلب مفید است. روغن نارگیل نیز اشتها را کم می‌کند، متابولیسم بدن را افزایش داده و برای سلامت مغز نیز مفید است.

۲- رژیم غذایی کم کربوهیدرات یا کتوژنیک: رژیم غذایی کتو رژیمی است که کربوهیدرات کمی دارد و در آن فقط نزدیک به ۲۰ تا ۵۰ گرم از غذایی که روزانه می‌خوریم، باید از کربوهیدرات‌ها تامین شود.

۳- ورزش روزانه و مرتب: مطالعات بسیاری نشان داده‌اند که ورزش کردن می‌تواند در افزایش سطح کلسترول خوب و خون و در نتیجه کاهش کلسترول بد در خون موثر باشد

۴- ترک سیگار: سیگار کشیدن خطر بسیاری از بیمار‌ی‌ها از جمله بیماری‌های قلبی و عروقی و سرطان ریه و کبد را افزایش می‌دهد.

۵- کاهش وزن: اگر بتوانید وزن خود را حتی کمی کمتر کنید، به افزایش اچ‌دی‌ال موجود در خون خود کمک بزرگی کرده‌اید. توجه کنید که برای بهره بردن از آثار مثبت کاهش وزن بر سلامت، لازم نیست باربی شوید.

۶- بادمجان و کلم قرمز بخورید: مطالعات نشان داده‌اند که میوه‌ها و سبزیجات بنفش‌رنگ دارای آنتی‌اکسیدان‌هایی هستند که به طور بالقوه می‌توانند به افزایش اچ‌دی‌ال بیانجامند.

۷- ماهی‌ بخورید: ماهی‌ها، به خصوص ماهی‌های چربی مانند سالمون و تن و حتی مکمل‌های روغن ماهی می‌توانند به بالا بردن سطح کلسترول خوب خون در افرادی که مقدار کمی از این کلسترول را تولید می‌کنند، کمک کند. 

۸- از خوردن چربی‌های ترانس مصنوعی خودداری کنید: با این‌که خوردن چربی‌های اشباع‌نشده توصیه نمی‌شود؛ ولی چنانچه این چربی‌ها طبیعی باشند، مثل شیر و ماست پر‌چرب، قضیه قابل تحمل است. اما چربی‌های ترانس مصنوعی که در غذاهای فرآوری شده به‌وفور یافته می‌شود، برای سلامت قلب و عروق مضر است و مطالعات نشان داده که به کاهش اچ‌دی‌ال هم منجر می‌شوند.