جمهوری اسلامی ایران در طول سالهای اخیر، خود را با مجموعهای از اتهامات قضایی و پروندههای حقوقی در عرصه بینالمللی مواجه کرده است که دولتهای این کشورها را با چالشهای بزرگی روبهرو خواهند کرد. این پروندهها شامل مسایل مختلفی، از حقوق بشر گرفته تا مشارکت در فعالیتهای تروریستی و همکاری با دیگر کشورها در جنگهای منطقهای میشوند.
در این نوشتار به هفت پرونده از مهمترین این پروندهها پرداخته شده است.
****
۱.آپارتاید جنسیتی، حجاب و پوشش اجباری
یکی از مسایل جدی که جمهوری اسلامی ایران با آن روبه رو است، اتهامات مربوط به آپارتاید جنسیتی و پوشش اجباری زنان است که در گزارش مکتوب «هیات حقیقتیاب مستقل بینالمللی» آمده است.
این هیات با رای «شورای حقوق بشر» سازمان ملل متحد تاسیس شده است. حکومت ایران با اجرای قوانین سختگیرانه در زمینه پوشش و رفتار اجتماعی زنان، با انتقادات گستردهای از سوی جامعه بینالمللی و سازمانهای حقوق بشری مواجه شده است.
تعقیب و آزار و حتی شکنجه زنان به دلیل عدم رعایت حجاب اجباری و پوشش مورد تایید حکومت و دیگر قوانین مربوط به رفتارهای اجتماعی، به عنوان نقض آشکار حقوق بشر تلقی میشود و ممکن است با شرایط جمهوری اسلامی، ایران در دوره ریاست جمهوری «مسعود پزشکیان» با فشارهای بیشتری برای اصلاح این قوانین و حتی تعقیب قضایی عاملان آن مواجه شود.
۲.جنایت علیه بشریت در جریان سرکوب خونین اعتراضات ۱۴۰۱
اعتراضات گسترده سال ۱۴۰۱ که ابتدا به علت مرگ «مهسا امینی» در زمان بازداشت توسط «گشت ارشاد» آغاز شد، در واکنش به وضعیت اقتصادی و سیاسی کشور ادامه پیدا کرد. با سرکوب خونین و خشونت بیسابقه حکومت، صدها معترض، از جمله دهها کودک کشته و هزاران نفر مجروح و زخمی شدند. از جمله مجروحان، افرادی بودند که ماموران مسلح جمهوری اسلامی به طور مستقیم به چشم یا نواحی حساس بدن آنها به طور گسترده ساچمه شلیک کردند.
هیات حقیقتیاب مستقل بینالمللی ارتکاب جنایت علیه بشریت توسط ماموران جمهوری اسلامی ایران را احراز کرده و در گزارش خود به شورای حقوق بشر سازمان ملل خواستار تعقیب مظنونان و متهمان شده است. این اتهام که در شمار یکی از چهار جنایتهای بزرگ بینالمللی است، از مهمترین چالشهای جمهوری اسلامی در دوره ریاست جمهوری مسعود پزشکیان به شمار میرود.
۳.اتهام جنایت علیه بشریت در اعدامهای دهه ۱۳۶۰
یکی دیگر از پروندههای مهم حقوقی علیه ایران، اعدامهای دستهجمعی دهه ۱۳۶۰، خصوصا اعدام زندانیان سیاسی در تابستان ۱۳۶۷ است. در این سال هزاران زندانی سیاسی که برخی از آنها با پایان دوره محکومیت در آستانه آزادی بودند، در یک سری از دادگاههای سریع و بدون رعایت حقوق اساسی متهمان، به اعدام محکوم و به سرعت به چوخههای مرگ شدند.
این اعدامها در آخرین گزارش «جاوید رحمان»، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر در ایران در دوره ماموریتش درباره ایران، به عنوان جنایت علیه بشریت شناخته شده و همچنان یکی از مهمترین موضوعات در روابط ایران با جامعه بینالمللی است. «ابراهیم رئیسی»، رییس جمهوری قبلی، خود یکی از متهمان این پرونده بود و اینک دولت مسعود پزشکیان، جانشین او، بر اساس قرائن ممکن است با فشارهای بیشتری برای پاسخگویی به این جنایتها و اجرای عدالت مواجه شود.
۴.نسلکشی بهاییان در دهه ۱۳۶۰
جاوید رحمان، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر در ایران در گزارش خود آورده است که بهاییان در دهه ۱۳۶۰ با یک نسلکشی سیستماتیک از سوی جمهوری اسلامی مواجه بودهاند. این ادعاها شامل قتل، دستگیریهای غیرقانونی و تبعیضهای گسترده علیه آنها است. جامعه بهاییان به عنوان یکی از اقلیتهای مذهبی در ایران، همواره با فشارها و تبعیضهای زیادی مواجه بوده است و این موضوع نیز یکی از چالشهای حقوقی و انسانی مهم برای دولت مسعود پزشکیان خواهد بود.
۵.معاونت در حمله مهرماه ۱۴۰۲ حماس به اسرائیل
حمله ۱۵ مهرماه توسط «حماس» به اسرائیل، با اتهامات علیه ایران مبنی بر حمایت و مشارکت در این حمله همراه شده است. پس از کشته شدن سرتیپ پاسدار «محمدرضا زاهدی»، فرمانده ارشد نیروی «قدس» سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در حمله منسوب به اسرائیل به کنسولگری جمهوری اسلامی در دمشق، برخی از سیاستمداران جمهوری اسلامی از طیف «جبهه پایداری» اعلام کردند که زاهدی در طراحی این حمله نقش داشت.
ایران متهم به تامین مالی و تسلیحاتی حماس و دیگر گروههای شبهنظامی در منطقه است. این اتهامات میتوانند باعث افزایش تنشها و فشارهای بینالمللی علیه ایران شوند و از چالشهای مسعود پزشکیان، رییسجمهوری جدید که از اولین اقداماتش، تماس با رهبران گروههای شبه نظامی نیابتی ایران در منطقه بوده، موضوع دخالت جمهوری اسلامی برای بی ثبات کردن منطقه بحرانزده خاورمیانه است.
۶.سرنگونی هواپیمای اوکراینی توسط سپاه
یکی دیگر از پروندههای حساس، ساقط کردن هواپیمای اوکراینی در دی ماه ۱۳۹۸ با موشکهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است. این حادثه که منجر به کشته شدن تمامی ۱۷۶ نفر سرنشین هواپیما شد، با اعتراضات گستردهای در داخل و خارج از ایران همراه بود.
این فاجعه به عنوان نمادی از ناکارآمدی و فساد ساختاری در بخشهای مختلف جمهوری اسلامی ایران تلقی میشود. با شکایت کانادا به نمایندگی از سوئد، اوکراین و بریتانیا از جمهوری اسلامی ایران به دیوان بینالمللی دادگستری، قرار است به این شکایت در سال ۱۴۰۴ در لاهه رسیدگی شود. اما همزمان محاکمههای قضایی، از جمله در کانادا و امریکا علیه متهمان این پرونده انجام شده که همگی مقامهای ارشد جمهوری اسلامی ایران هستند.
۷.فروش سلاح به روسیه در تجاوز نظامی به اوکراین
در جریان تجاوز نظامی روسیه به اوکراین، ایران متهم به فروش سلاح به روسیه شده است. این اتهام میتواند باعث تحریمهای بیشتر و انزوای بیشتر بینالمللی ایران شود که از هم اکنون متهم به نقض «قطعنامه ۲۲۳۱» شورای امنیت سازمان ملل شده است. موعد بازنگری در این قطعنامه، مهرماه ۱۴۰۴ به پایان میرسد. برخی از اعضای دائم شورای امنیت اعلام کردهاند که تمایل به بازگشت تحریمهای پیشین این شورا علیه جمهوری اسلامی دارند.
اتهام نقض قطعنامه ۲۲۳۱ فقط مربوط به فروش پهپادهای انتحاری به روسیه نیست، توسعه برنامه اتمی و جنبههایی از آن که کاربرد صلحآمیز معتبر ندارند و ارایه سلاح به شبه نظامیان «حوثی» یمن که مطابق قطعنامه دیگری از شورای امنیت ممنوع شده و همچنین توسعه برنامه موشکهای بالستیک جمهوری اسلامی ایران از دیگر دلایلی هستند که تمایل به لغو دایمی تحریمهای شورای امنیت را در میان کشورهای اروپایی کمرنگ کرده است.
جمهوری اسلامی ایران در دوره دولت مسعود پزشکیان و در زمانهای که با بحران مشروعیت روبهرو است، با مجموعهای از چالشهای حقوقی و قضایی بینالمللی پیچیده روبهرو است.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
با ایرانوایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر