آیدا قجر
۲۵ نوامبر، روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان نام گرفته، عنوانی که یادگار و پاسداشت فعالیت سیاسی خواهران میرابل در دومینیکن و علیه نظام حاکم دیکتاتوری است.
سیاست یکی از مهم‌ترین عرصه‌های رابطه قدرت است که زنان به شکل سیستماتیک در سراسر جهان برای ورود به آن با محدودیت‌ها و موانع بسیاری مواجه‌اند. محدودیت هایی که گاه شدت آن منجر به اعمال خشونت پنهان برای حذف زنان از فضای سیاست ورزی منجر می شود.
فضای مردانه سیاست و بافت ساختارهای موجود سبب شده است که حتی در موارد و فرصت هایی که منجر به حضور و مشارکت زنان در سیاست هستیم، کماکان فشارها متوجه حضور زنان باشد. بخشی از این فشارها البته به عقیده فاطمه حقیقت‌جو، نماینده مجلس ششم و عضو شورای مرکزی حزب مشارکت، به فقدان اعتماد به نفس زنان مربوط است.
حقیقت‌جو از معدود زنان سیاسی است که بدون وابستگی‌های فامیلی به دنیای سیاست و مجلس ششم راه پیدا کرد و اقدامات موثری در آن انجام داد. او خودش را تنها فردی می‌داند که هنگام سخنرانی در مجلس، تمامی نمایندگان و حتی مهدی کروبی، رییس آن مجلس، سکوت می‌کردند.
مخالفت او در روی کار آمدن جهانگرد، وزیر پیشنهادی دولت خاتمی و لابی‌گری‌هایش نقش پررنگی در کسب نکردن رای اعتماد جهانگرد از مجلس ششم داشت. در نمونه‌ای دیگر، طرح ایجاد سازمان روانشناسی و مشاوره کشور تحت پیگیری‌های حقیقت‌جو قرار داشت و اگرچه در جلسه‌ای که او حضور نداشت این طرح رای نیاورد، اما دو ماه بعد وقتی طرح دوباره در مجلس مطرح شد، سخنرانی این نماینده سابق مجلس در حمایت از این طرح به بار نشست. طرح اعزام دانشجویان زن به خارج از کشور برای بهره‌مندی از بورسیه‌های تحصیلی از دیگر تلاش‌های حقیقت‌جو بود.
مینو مرتاضی، عضو شورای فعالان ملی مذهبی قبول دارد فقدان اعتماد بنفس یک مشکل عمده در میان زنان است اما معتقد است حضور زنان در عرصه سیاست تابعی از «نگرش حاکمان» است و این عرصه از دیرباز تاکنون «مردانه‌ترين، پرانرژی‌ترين، جدی‌ترین و رقابتی‌ترين» عرصه‌های حيات جوامع بوده و زنان سیاسی در ایران به شرطی در این عرصه پذیرفته می‌شوند که «دنباله‌رو نگرش مردانه‌ای باشند که بر سیاست و سیاست‌گذاری‌ها» سیطره دارد.
به عقیده او زنان سیاسی در چنین فضای مردانه‌ای چاره‌ای جز «بازتولید رفتار و آداب سیاست‌ورزی مردانه» ندارند. در نتیجه برقراری صمیمت، نشاط و برابری جنسیتی در روابط سیاسی «زنانه» کردن «سیاست» و «سیاست‌ورزی» مساله‌ای است که «هنوز زنان ایرانی و بسیاری از زنان جهان باید برای رسیدن به آن تلاش بی‌وقفه‌ای داشته باشند.
فاطمه حقیقت جو با اشاره به طرح ایجاد سازمان روان شناسی می گوید: «در سطح جامعه علیه این طرح تبلیغات منفی شده بود و حتی مکارم شیرازی می‌گفت این طرح در پی فاسد کردن زنان ما است. لابی گسترده‌ای داشتم و زمان سخنرانی‌ام گفتم اجرایی شدن این طرح هیچ منع قانونی ندارد. خطاب به نمایندگان گفتم شما در شعارهای‌تان به زنان می‌گویید به ما رای بدهید تا به مجلس وارد شویم، الان زمان عمل به شعارتان است. تهدید کردم اسامی کسانی را که رای نداده‌اند در رسانه‌ها منتشر خواهم کرد. آن‌قدر تلاش کردم که حتی محافظه‌کارها هم رای مثبت دادند.»
به باور حقیقت‌جو ورود و موفقیت در عرصه جدای از جنسیت، به نفوذ افراد برمی‌گردد و مهم‌تر از همه «خودباوری زنان»، اگرچه در هر حالت زنان برای بقا در عرصه سیاست نیاز به «اثبات» خود دارند. او درباره تجربه‌اش از فعالیت در حزب مشارکت و «نفوذ» برخی چهره‌ها گفت: «مثلا اگر تاجزاده و حجاریان اظهارنظری ولو غلط داشتند، بیشتر مورد توجه قرار می‌گرفت. حتی مردان سیاسی هم از این مساله گله‌مند بودند.» این نماینده سابق مجلس معتقد است رفتار خشک و به قول دیگران «مردانه»اش در جدی گرفته شدن او در عرصه سیاست تاثیرگذار بوده است.
مینو مرتاضی نیز معتقد است عرصه سیاست، بیشتر از آن‌که با حذف جنسیتی مواجه باشد، رقابت‌های سیاسی و جناحی تاثیرگذار هستند. مثلا فروز رجایی‌فر، ریاست نهاد عملیات استشهادی و نشریه شلمچه در ایران را برعهده دارد و هزاران مرد اصول‌گرا و انصار زیر دست‌اش فعالیت می‌کنند یا در نمونه‌ای دیگر مرضیه حدیدچی دباغ، نخستین فرمانده زن سپاه بدون داشتن تحصیلات سه دوره به مجلس راه پیدا کرده بود.
به باور مرتاضی هم زنان اصلاح‌طلب بازی قدرت را به خوبی یاد گرفته‌اند و در مدیریت‌های میانی و معاونت، استانداری و فرمانداری و شورای شهر بهتر از مردان عمل می‌کنند: «اما نگرش زنانه که تعریف جامع و مانعی از سیاست و اداره جامعه ارایه دهد و توانسته باشد متنی تولید کند، نداریم. صنعت ترجمه ما زن‌ها را مصرف‌کننده نظرات دیگران کرده که تولید متون را از دست داده‌ایم. مترجمان آثار فمینیست‌های غربی مثل منشی‌های مطب فقط ژست می‌گیرند.»
اما فعالیت در محیط‌های سیاسی چه تغییری می‌تواند در زنان ایجاد کند؟ به عقیده مرتاضی سیاست‌ورزی کنشی علمی و حضور زنان در عرصه سیاست مفروض به آگاهی از علم سیاست است: «فرض برآن است زنی که با دانستن علم سیاست وارد این عرصه و روابط قدرت سیاسی می‌شود، زنی توانمند و مجهز به دانش و پیرو نظام دانایی است. از این رو دانایی و توانایی زن سیاسی است که بر تمامی مناسبات زندگی فردی و اجتماعی‌اش تاثیر می‌گذارد.»
تاثیر فعالیت سیاسی در زندگی حقیقت‌جو تغییر دیدگاه او از راه‌حل‌های موردی به نگاه کلان بوده است: «یعنی فهمیدم تغییرات از سیاست‌گذاری ناشی می‌شود. ما باید سیاست‌ها را تغییر دهیم تا اثر مثبت بگذاریم و فرهنگ‌سازی کنیم تا زنان به این عرصه بیایند. برای همین من حضور زنان را در شوراها استراتژیک می‌دانم.» در حال حاضر از ۱۹۵ هزار کرسی شوراهای شهر در سراسر کشور، ۳ درصد یعنی ۶ هزار کرسی در اختیار زنان است.
در عین‌حال یکی از راه‌های ورود به عرصه سیاست در جهان و ایران از طریق وابستگی خانوادگی به مردان سیاسی است. مرتاضی این مساله را معطوف به رابطه قدرت و خودی ناخودی کردن جناح‌های سیاسی می‌داند: «یک کنش‌گر سیاسی زن از بین خودی‌ها به کنش‌گر سیاسی مرد غیرخودی ترجیح داده می‌شود.»
حقیقت‌جو اما از این مساله استقبال می‌‌کند. به عقیده او اگر فرزندان دختر مردان سیاسی یا روحانیون مثل خودشان نگاه زن‌ستیز نداشته باشند می‌توانند با تاثیرگذاری روی پدران خود، مثلا فتواهای بهتری در خصوص زنان بگیرند. یا با استفاده از این فرصت، در جهت بهبود شرایط زنان بکوشند: «همسران، دختران و خواهران مردان سیاسی کم نیستند. اما کدام‌یک از آن‌ها مثل فایزه هاشمی یا فاطمه کروبی عمل کردند؟ خود این زن‌ها اعتماد به نفس و جسارت داشتند. چرا از زن حسن روحانی چیزی نمی‌شنویم؟ ما هم به زن‌های مستقل نیاز داریم و هم به زنان خانواده‌های مردان سیاسی.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
ثبت نظر