محسن سپهری؛ شهروندخبرنگار، یزد
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دو روز پیش پس از راه‌اندازی سایت ثبت‌نام اینترنت بدون فیلتر و رایگان به خبرنگاران گفته بود که تا صبح امروز ۵۲۰۰ خبرنگار ثبت‌نام کرده‌اند.
اما اینترنت بدون فیلتر برای خبرنگاران بحث‌های مهمی به راه انداخت. مساله برابری شهروندان برای دسترسی آزاد به اطلاعات، این‌که آیا اینترنت بدون فیلتری که وزیر جوان به خبرنگاران داده، هدیه محسوب می‌شود یا نه؟ و بودجه این هدیه از کجا آمده است؟ یا از جدی‌ترین بخش‌های مورد سوال در این‌باره، این است که جمهوری اسلامی با چه هدفی اقدام به افزایش دسترسی خبرنگاران به سایت‌ها می‌کند، در حالی که شهروندان عادی نباید به آن‌ها دسترسی داشته باشند؟
مورد دیگر نیز درباره شیوه قرار گرفتن در لیست خبرنگارانی است که اینترنت بدون فیلتر گرفته‌اند. خبرنگار باید از سوی معاونت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مورد تایید قرار بگیرند و این به‌نوعی ایجاد لیستی است که در سال‌های گذشته وزارت ارشاد به‌دنبال جمع‌آوری و مشخص کردن این‌که چه کسی از دیدگاه جمهوری اسلامی خبرنگار است و چه کسی نیست، محسوب می‌شود. موردی که از سوی حسین انتظامی با عنوان «طرح نظام جامع رسانه‌های همگانی» پیگیری می‌شد و بندهایی از آن به‌دنبال محدود کردن هر چه بیشتر فعالیت خبرنگاران و رسانه‌ها در ایران بود.
طرح اینترنت بدون فیلتر پس از روی کار آمدن محمدجواد آذری‌جهرمی در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مطرح شد. گفته می‌شود آذری جهرمی که از چهره‌های امنیتی و اطلاعاتی در جمهوری اسلامی است، مسئول پروژه شنود در جریان وقایع ۸۸ بوده است.
پس از مطرح شدن این طرح، گروهی از خبرنگاران و کاربران شبکه‌های اجتماعی با آن به مخالفت برخاستند با این حال آمار منتشر شده از سوی وزیر ارتباطات نشان از استقبال گسترده خبرنگاران از این طرح می‌دهد.
فروردین ۹۷، پس از انتشار خبرهایی درباره این‌که بعضی خبرنگاران اینترنت بدون فیلتر دریافت کرده‌اند، معاونت وقت امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی وزارت ارشاد هم اعلام کرد با درخواست این معاونت و پیگیری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه با ارائه اینترنت بدون فیلتر به ۱۰۰ روزنامه‌نگار موافقت کرده و علاوه بر لیست مذکور، این کارگروه با توجه به ضرورت دارا بودن اینترنت بدون فیلتر برای فعالیت روزنامه‌نگاری، اعلام کرد که از این پس برای خبرنگاران «مورد تایید» وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اینترنت بدون فیلتر ارائه می‌شود. این تعداد پس از آن به ۳۱۹ خبرنگار افزایش پیدا کرد و به گفته محمد سلطانی‌فر، معاون مطبوعاتی سابق وزارت ارشاد، روال کار به این شکل است که ما مشخصات خبرنگاران متقاضی را که شامل شماره تلفن همراه آنان می‌شود به کمیته تعیین مصادیق محتوای مجرمانه ارائه می‌کنیم و با هماهنگی‌های این کمیته با وزارت ارتباطات، خدمات اینترنت بدون فیلتر روی تلفن همراه آنان فعال می‌شود.
پس از افزایش انتقادها نسبت به تبعیض میان خبرنگاران در دسترسی به اینترنت بدون فیلتر، آذری جهرمی گفت که ارائه اینترنت بدون فیلتر به خبرنگاران به‌طور یکسان صورت می‌گیرد اما در خصوص همین تعدادی هم که داده شده بین‌شان تبعیض‌هایی وجود دارد. این انتقاد وارد است، باید در این حوزه عدالت یکسان باشد. به یاد داشته باشید متولی این امر ما نیستیم، ارسال لیست‌ها بر عهده وزارت ارشاد است. همه گروه‌ها باید عادلانه از این ظرفیت استفاده کنند.
او با اشاره به این که برخی عنوان می‌کنند ارائه اینترنت بدون فیلتر به یک قشر خاص تبعیض است، گفت: برخی از افراد اعتراض داشتند و بیان کرده‌اند که این امر مخالف حقوق شهروندی است و این نوع خدمات باید در دسترس همگان باشد، ضمن احترام به دیدگاهشان به نظر می‌رسد که ارائه و اختصاص هر ابزاری برای گروه‌های مختلف رویکردهای خودش را دارد.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با بیان این که این اعتراضات را می‌پذیریم، گفت: از روز اولی که مسئولیت پذیرفتم احساسم بر این بود که نه به عنوان تبعیض بلکه به عنوان یک ابزار ضروری و لازم خبرنگاران نیاز به اینترنت بدون فیلتر دارند. نمی‌شود به خبرنگار گفت خبر تهیه کن، در عرصه خبری فعالیت داشته باش اما محدودش کنی! ما این وعده را داده بودیم و به لحاظ قانونی هم آن را پیگیری کردیم. مرجع تشخیص این که کدام خبرنگار می‌تواند اینترنت بدون فیلتر دریافت کند و کدام خبرنگار «نمی‌تواند» دریافت‌کننده این خدمات باشد وزارت ارتباطات نیست، بلکه متولی امر وزارت ارشاد است.
اما یک سوال اساسی باقی می‌ماند، اصرار وزارت ارتباطات و وزیری با سابقه امنیتی به این‌که خبرنگاران اینترنت بدون فیلتر در اختیار داشته باشند باعث شد تا از یکی از پژوهشگران امنیت دیجیتال درباره خطرات امنیتی چنین اینترنتی برای خبرنگاران بپرسیم. او در پاسخ می‌گوید: در مورد اینترنت بدون فیلتر ویژه خبرنگاران، خطرات امنیتی متعددی را می‌توان پیش‌بینی و مطرح کرد که در حال حاضر اصلی‌‌ترین تهدید پیش رو، آسان شدن فرآیند نظارت بر فعالیت‌های اینترنتی خبرنگاران توسط نهادهای امنیتی است.
این پژوهشگر در پاسخ به این سوال که آسان شدن فرآیند نظارت به چه معناست و چطور انجام می‌شود، توضیح می‌دهد: «برای درک بهتر این ماجرا، لازم است که ابتدا به چند مساله پایه و مهم اشاره کنم.
نکته اول این است که به‌طور معمول تمام شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی موظف به ذخیره و نگهداری سوابق فعالیت‌های مشترکان خود هستند؛ به زبان ساده این مساله یعنی فهرست تمام وب‌سایت‌هایی که مشترکان اینترنت از آن‌ها بازدید می‌کنند، همیشه توسط سرویسدهندههای اینترنتی (یعنی ISPها) ذخیره و نگهداری می‌شود. البته این موضوع به‌لحاظ فنی و به‌طور دقیق، مشخص‌کننده این نیست که چه کسی از چه خط اینترنتی برای مراجعه به چه وبسایت یا سرویسی استفاده کرده است؛ بلکه تمام سوابق کاربران یک خط اینترنت (مانند خط اینترنت یک خانه یا یک دفتر کار)، به‌صورت تجمیعی و تنها به‌عنوان سوابق کلی فعالیت‌ها (مثال: لیست دامین‌های بازدید شده براساس تاریخ)، به نام مالک خط اینترنت ثبت می‌شود.
برای مثال: اگر خبرنگاری از اینترنت خانه یا محل کار خود در شرایطی استفاده کند که مالک خط اینترنت نباشد، سوابق فعالیت‌های آنلاین او، به نام شخص او توسط اپراتور اینترنت ذخیره و نگهداری نخواهد شد.»
به گفته این پژوهشگر امنیت دیجیتال، با دانستن این موضوع، باید ابعاد ماجرا را کمی گسترده‌تر کرد و در حقیقت باید به این موضوع بپردازیم که برخلاف خطوط اینترنت بدون فیلتر ویژه خبرنگاران، افراد به‌طور روزانه از اینترنت امکان مختلف و اینترنت خطوط تلفن همراه نیز استفاده می‌کنند. در چنین شرایطی، با توجه به تعداد مشترکان اینترنت کشور و پراکندگی آن‌ها در بستر شبکه‌های مختلف، احتمال شناسایی دقیق، نظارت مستمر و کامل روی فعالیت‌های یک خبرنگار برای نهادهای امنیتی به‌لحاظ فنی دشوارتر از همیشه خواهد بود.
او می‌افزاید: «نکته دوم به وضعیت حاکم بر اینترنت ایران و فیلترینگ بازمی‌گردد. همان‌طور که می‌دانید، بسیار از وب‌سایت‌ها و سرویس‌های مختلف در کشور با مشکل فیلترینگ مواجه هستند و به همین سبب، کاربران بیشتر مواقع از ابزارهایی مانند VPN، پراکسی و... برای دور زدن فرآیند سانسور اینترنتی استفاده می‌کنند. حال این‌که این ابزارها به‌جز کمک به دور زدن فیلترینگ، به‌صورت نسبی نیز در تامین امنیت و حریم خصوصی کاربران موثر هستند.»
در حالت کلی زمانی‌که کاربری از یک وبسایت بازدید می‌کند، اطلاعاتی از سوی دستگاه کاربر به سرویس‌دهنده اینترنت و از سرویس‌دهنده اینترنت به وبسایت مقصد ارسال می‌شود و این فرآیند برای دریافت اطلاعات، به‌صورت برعکس تکرار می‌شود. درصورتی که در زمان استفاده کاربر از یک سرویس VPN، درخواست‌های ارسال و دریافت اطلاعات بین کاربر و وبسایت مقصد، از طریق یک تونل ارتباطی با سرور مجازی VPN انجام شده و سرویسدهندههای اینترنتی در این میان، تنها به کلیت ارتباط کاربر با یک سرور VPN دسترسی خواهد داشت.
با در کنار هم قرار دادن دو نکته، می‌توان به یکی از اهداف احتمالی مرتبط با پروژه اینترنت بدون فیلتر ویژه خبرنگاران پی برد که یک تهدید امنیتی و به‌عبارت دقیق‌تر، یک تسهیل‌گر نظارتی و کنترلی روی فعالیت‌های خبرنگاران محسوب می‌شود.
حال که به گفته وزیر ارتباطات بیش از ۵۲۰۰ خبرنگار برای اینترنت رایگان ثبت‌نام کرده‌اند باید دید تا چه کسانی از فیلتر وزارت ارشاد می‌گذرند و باید دید چرا خبرنگاران با وجود هشدارهای امنیتی کارشناسان و برخلاف آن‌چه آذری جهرمی محدود نکردن خبرنگاران می‌نامد هنوز مشتاق دریافت چنین هدیه خطرناکی هستند.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
ثبت نظر