بررسی حقوقی اتهامات روح‌الله زم؛ وفاداری قاضی به جریان قدرت سیاسی
دادگاه «روح‌الله زم»، مدیر و موسس کانال آمدنیوز روز دوشنبه ۲۱ بهمن ۱۳۹۸ برگزار شد و نماینده دادستان ۱۷ اتهام را متوجه او دانست.
«موسی برزین خلیفه‌لو»، حقوق‌دان و مشاور «ایران‌وایر» در این یادداشت به بررسی اتهامات مطرح شده و مدت محکومیتی که ممکن است برای هر اتهام در نظر گرفته شود، پرداخته است.
موسی برزین خلیفه‌لو
رسانه‌های داخل کشور خبر دادند که دادگاه روح‌الله زم در روز ۲۱ بهمن برگزار شد. در این جلسه که فیلمی کوتاه از آن نیز منتشر شده است، نماینده دادستان با قرائت کیفرخواست، ۱۷ اتهام را متوجه موسس ومدیر کانال تلگرامی آمدنیوز می‌کند. در ابتدای جلسه، قاضی «ابوالقاسم صلواتی» به عنوان مقدمه، بر روح کشته شدگان شبه نظامیان طرف‌دار حکومت در سوریه و «قاسم سلیمانی» سلام می‌فرستد و با «امام» خواندن رهبر ایران، او را مورد تکریم قرار می‌دهد.
این نوع اظهارات قاضی صلواتی در رسیدگی به یک پرونده امنیتی و سیاسی گرچه مخالف قانون نیست اما چندان با اخلاق قضایی و شأن قضاوت تطابق ندارد. از طرف دیگر، این اظهارات نشان می‌دهند که او تا چه حد به جریان قدرت سیاسی وفادار است. به قول معروف، رنگ رخساره خبر می‌دهد از سر ضمیر!
اتهاماتی که متوجه روح‌الله زم شده، همگی به دلیل فعالیت‌های خبری ایشان بوده‌اند. ایشان هیچ‌گاه اقدام به تاسیس حزب یا یک گروه سیاسی نکرده و تمامی فعالیت‌هایش در راستای اطلاع‌رسانی بوده است. فارغ از این‌که منابع ایشان چه بوده و یا وی چه گونه به اخبار محرمانه دسترسی پیدا می‌کرده است، صرف خبررسانی نمی‌تواند مستوجب مجازات باشد. در کیفرخواست ارایه شده، یکی از اتهامات روح‌الله زم، «افساد فی‌الارض» بیان شده است. این اتهام که در ماده ۲۸۶ «قانون مجازات اسلامی» آمده، یکی از شاهکارهای قانون‌گذار است چرا که نویسندگان آن تمامی سعی و تلاش خود را انجام داده‌‌اند تا یک ماده که برخلاف تمامی اصول «حقوق جزا» است را بنویسند. این ماده تاکید می‌کند: «هر کس به طور گسترده مرتکب جنایت علیه تمامیت جسمانی افراد، جرایم علیه امنیت داخلی یا خارجی کشور، نشر اکاذیب، اخلال در نظام اقتصادی کشور، احراق و تخریب، پخش مواد سمی و میکروبی و خطرناک یا دایر کردن مراکز فساد و فحشا یا معاونت در آن‌ها گردد، به گونه‌ای که موجب اخلال شدید در نظم عمومی کشور، ناامنی یا ورود خسارت عمده به تمامیت جسمانی افراد یا اموال عمومی و خصوصی، یا سبب اشاعه فساد یا فحشا در حد وسیع گردد، مفسد فی‌الارض محسوب و به اعدام محکوم می‌گردد.»
در این ماده به وفور کلمات مبهم به کار رفته است. استفاده از این کلمات بر خلاف اصل قانونی بودن جرم و مجازات‌ها است و دست قضات را برای این‌که هر عمل اعتراضی و انتقادی علیه حکومت را به این ماده قانونی ارتباط دهند، باز می‌گذارد؛ به عنوان مثال، در صدر ماده از کلمه «گسترده» استفاده شده است. باید پرسید منظور از گسترده چیست؟ آیا این واژه از نظر کمی مد نظر قانون‌گذار بوده است یا از نظر کیفی؟ مرز گسترده با غیره گسترده کجا است؟ آیا منظور، گستردگی مکان یا زمان جرم است یا گستردگی رفتار مجرمانه بدون توجه به قلمرو زمانی و مکانی جرم؟ ضابطه تشخیص گسترده بودن چیست؟ و چندین ابهام مهم دیگر که با توجه به نوع رفتار مجرمانه، قابل تغییر است و بدون روشن‌گری قانون در این مورد، نمی‌توان پاسخی برای آن‌ها یافت؛ به عنوان مثال، آیا می‌توان گفت اگر فردی یک بار اقدام به فعالیت تبلیغی علیه نظام کند، عمل وی غیر گسترده است و طبق ماده ۵۰۰ قانون مجازات اسلامی، در خفیف‌ترین حالت به مجازات بسیار اندک جزای نقدی بدل از سه ماه حبس تعزیری و در شدیدترین حالت، به یک سال حبس تعزیری محکوم می‌شود؟ ولی اگر همین فرد دو بار اقدام به فعالیت تبلیغی علیه نظام کند، عمل وی گسترده قلمداد می‌شود و بر اساس ماده ۲۸۶، مجازات وی، شدیدترین مجازات ممکن، یعنی اعدام خواهد بود؟ یا در جرم «نشر اکاذیب»، آیا عمل فردی که در یک همایش اکاذیبی اشاعه دهد، گسترده است یا این که باید در یک رسانه این فعل انجام شود؟
عبارت دیگر مبهم در این ماده، «ناامنی» است. در این ماده ذکر شده اگر جرایم ارتکابی موجب ناامنی شوند، مرتکب، مفسد فی‌الارض است. باز این سوال مطرح است که ناامنی به چه معنا است و آیا منظور، سلب امنیت حکومت است یا سلب امنیت مردم؟
«خسارات عمده» و «اخلال شدید در نظم عمومی» از دیگر عبارات مبهم در کیفرخواست قاضی صلواتی علیه زم است؛ به عنوان مثال، در مورد اخیر می‌توان پرسید فرق این ماده که مجازات آن اعدام است، با ماده ۶۱۸ قانون مجازات اسلامی که مجازات آن سه ماه تا یک سال حبس تعزیری است، چیست؟
به نظر می‌رسد این اتهام با توجه به کلی بودن آن، در این راستا متوجه روح‌الله زم شده است که امکان صدور اشد مجازات برای وی در مراحل بعدی دادرسی وجود داشته باشد. این اتهام بیشتر از این که جنبه حقوقی داشته باشد، در راستای حفظ منافع حکومت تشریع شده و در این پرونده نیز بسته به نظر مقامات امنیتی، ممکن است مورد حکم قرار بگیرد.
از دیگر اتهامات روح‌الله زم، «همکاری با دولت متخاصم امریکا» عنوان شده است. این در حالی است که منظور از متخاصم در قانون، دولتی است که با ایران در حال جنگ است. تا کنون ایران علیه امریکا اعلان جنگ نکرده است. در سال ۱۳۹۲، اداره کل حقوق بین‌المللی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران طی شماره ۹۶۸۶۵۵-۹۲/۹/۲۳، در پاسخ اداره کل امور بین‌الملل قوه قضاییه اعلام کرد جز اسراییل که با عنوان «رژیم غاصب صهیونیستی» نامیده شده است و واجد وصف دولت نیست و دولت شناخته نشده است، هیچ دولتی با جمهوری اسلامی ایران در حالت تخاصم قرار ندارد.
«توهین به مقدسات»، «توهین به آیت‌الله خمینی» و «توهین به آیت‌الله علی خامنه‌‌ای» نیز از اتهامات شایعی است که معمولا مقامات قضایی دوست دارند در پرونده مخالفان حکومت باشد. حال مهم نیست که واقعا توهینی انجام شده یا نشده باشد. در حالی که توهین باید از طریق گفتن یا نوشتن آن چه که مردم «فحش» و «ناسزا» می‌نامند، باشد تا شامل جرم مقرر در قانون شود.
در جرم «جاسوسی» نیز موضوع جرم حتما باید اسناد و اطلاعات طبقه‌بندی شده باشد اما بررسی تمام اتهامات روح‌الله زم مستلزم دسترسی به جزییات پرونده است. به همین دلیل در ذیل، مجازات قانونی هر یک از اتهامات موسس و مدیر کانال تلگرامی آمدنیوز ذکر می‌شود:
۱-افساد فی‌الارض: اعدام
۲- تشکیل و اداره کانال معاند آمدنیوز و صدای مردم با هدف برهم زدن امنیت کشور: دو تا ۱۰ سال حبس در صورت محارب شناخته نشدن
۳- جاسوسی به نفع سرویس اطلاعاتی اسراییل به واسطه سرویس اطلاعاتی یکی از کشورهای منطقه: یک تا ۱۰ سال حبس
۴- جاسوسی به نفع سرویس اطلاعاتی کشور فرانسه: یک تا ۱۰ سال حبس
۵- همکاری با دولت متخاصم امریکا علیه جمهوری اسلامی ایران: یک تا ۱۰ سال حبس در صورت محارب شناخته نشدن
۶- اجتماع و تبانی به قصد ارتکاب جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور: دو تا پنج سال حبس در صورت محارب شناخته نشدن
۷- مشارکت در فعالیت تبلیغی علیه نظام جمهوری اسلامی ایران و به نفع گروه‌ها و سازمان‌های مخالف نظام به طور گسترده: سه ماه تا یک سال حبس
۸- عضویت و مدیریت پایگاه خبری معاند «سحام‌نیوز» با هدف برهم زدن امنیت کشور: سه ماه تا پنج سال حبس
۹- مشارکت در اغوا و تحریک مردم به جنگ و کشتار به قصد برهم زدن امنیت کشور: یک تا پنج سال حبس
۱۰- مشارکت در جمع‌آوری اطلاعات طبقه‌بندی شده به قصد ارایه به دیگران با هدف برهم زدن امنیت کشور: دو تا ۱۰ سال حبس
۱۱- مشارکت در نشر اکاذیب به طور گسترده: دو ماه تا دو سال حبس و یا شلاق تا ۷۴ ضربه
۱۲ - تحریک موثر نیروهای رزمنده و اشخاصی که به نحوی در خدمت نیروهای مسلح هستند به عصیان، فرار، تسلیم یا عدم اجرای وظایف نظامی: اعدام در صورت قصد براندازی یا شکست در مقابل دشمن، در غیر این صورت دو تا ۱۰ سال حبس
۱۳- توهین به مقدسات اسلام: اعدام در صورت سب‌النبی، در غیر این‌صورت یک تا پنج سال حبس
۱۴- توهین به بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران و رهبر: شش ماه تا دو سال حبس
۱۵- توهین به مقامات و مأموران در حال انجام وظیفه یا به سبب آن: سه تا شش ماه حبس و یا تا ۷۴ ضربه شلاق
۱۶- تحصیل مال از طریق نامشروع جمعاً به میزان ۹۷ هزار و ۵۵۰ یورو: سه ماه تا دو سال حبس، رد مال، جریمه نقدی معادل دو برابر مال به دست آمده
۱۷-شکایت برخی اشخاص حقوقی و حقیقی
همان طور که از تعداد اتهامات پیدا است، مقامات دادسرا سعی کرده‌‌اند برای محکم کاری، هر اتهام به قول معروف دم دستی را در کیفرخواست روح‌الله زم بیاورند تا مفری برای او وجود نداشته باشد. در قالب خیلی از این اتهامات، امکان صدور حکم اعدام برای ایشان وجود دارد. ضمن این که وقتی از اتهام تشکیل گروه یا عضویت در گروه و یا تبانی و اجتماع که جنبه گروهی دارند سخن می‌آید، راه برای محاکمه اعضای دیگر گروه و همکاران و مرتبطان روح‌الله زم نیز باز می‌شود.
مطالب مرتبط:
پرونده‌سازی صداوسیما علیه علی غزالی با پخش اعترافات روح‌الله زم
همسر روح‌الله زم: او را از بغداد ربودند
هشدار علی مطهری برای نحوه بازجویی از روح‌الله زم: قضیه مازیار ابراهیمی تکرار نشود
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
ثبت نظر