چه مواردی در کار خبرنگاری توهین محسوب می‌شود؟

پاسخ به سوالات حقوقی شهروندان توسط موسی برزین خلیفه‌لو، وکیل

موسی برزین خلیفه‌لو، وکیل و پژوهشگر حقوقی است که اکنون در ترکیه زندگی می‌کند. این وکیل به سوالات حقوقی از سوی شهروندان و خبرنگاران در بخش‌های قوانین «بازداشت و دستگیری»، «تفتیش و بازرسی منزل»، «ضبط وسایل»، «تحقیقات در مرحله بازپرسی و دادسرا» و «محاکمه در دادگاه بدوی» پاسخ داده است. این پاسخ‌ها براساس قوانین جاری ایران نوشته شده است که در بسیاری از موارد ماموران بازداشت و مسئولان قضایی توجهی به اجرای آن ندارند. بااین حال شناخت و آگاهی شهروندان از قوانین حقوقی می‌تواند در شرایط حساس پشتوانه‌ای برای آنها باشد و ماموران و نهادهای بازداشت‌کننده را وادار به پاسخگویی کند.

پرسش: یکی از مواردی که خبرنگاران بیشتر با آن مواجه می‌شوند، توهین است. آیا توهین ضابطه خاصی ندارد؟ چه مواردی توهین محسوب می‌شود؟

پاسخ: طبق ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات)، توهین به افراد از قبیل استفاده از الفاظ رکیک و فحاشی ممنوع و مستوجب مجازات است. هم‌چنین ماده ۳۰ قانون مطبوعات ایران مقرر داشته است: «انتشار هر نوع مطلب مشتمل بر تهمت یا افترا یا فحش و الفاظ رکیک یا نسبت‌های توهین‌آمیز و نظایر آن نسبت به اشخاص ممنوع است. ‌مدیر مسئول جهت مجازات به محاکم قضایی معرفی می‌گردد.»

همان‌طور که ملاحظه می‌شود، قوانین توهین را واجد وصف مجرمانه دانسته‌ اما مشخص نکرده‌اند که مصادیق توهین چیست. به همین دلیل، در سال ۱۳۷۹ قانون‌گذار با تصویب قانونی، سعی کرد قلمرو توهین را مشخص کند. در این سال، ماده واحده‌ای با عنوان «قانون استفساريه نسبت به کلمه اهانت، توهين و يا هتك حرمت مندرج در مقررات جزایی» از سوی مجلس شورای اسلامی‌ تصویب شد. در این ماده واحده آمده است: «از نظر مقررات کيفری، اهانت و توهين و... عبارت است از به كار بردن الفاظی که صريح يا ظاهر باشد و يا ارتكاب اعمال و انجام حرکاتی که با لحاظ عرف جامعه و با در نظر گرفتن شرايط زمانی و مكانی و موقعيت اشخاص موجب تخفيف و تحقير آنان شود و با عدم ظهور الفاظ، توهين تلقی نمی‌گردد.»
به هر حال آن‌چه مشخص است، کلماتی توهین محسوب می‌شوند که بر اساس عرف، ناسزا و فحش باشند.

ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی: توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک، چنانچه موجب حد قذف نباشد، به مجازات شلاق تا (۷۴) ضربه و یا پنجاه هزار‌ تا یک میلیون ریال جزای نقدی خواهد بود.