آموزش گام به گام گرفتن مهریه از مردان

محمد اولیایی‌فرد

مهریه را چطور مطالبه کنیم؟ این سوالی است که کمتر عروسی وقت بله گفتن به آن فکر می کند ولی زندگی است دیگر، گاهی راه را کج می رود و این سوال می شود مهم ترین پرسش روزمره زندگی.

طبق قانون جدید در مورد مطالبه مهریه ای که براساس سکه تعیین شده سه حالت می توان متصور شد: در حالت اول مهریه کمتر از ١١٠ سکه است که در اینصورت باید تمامی مهریه پرداخت شود، در غیر این صورت برابر قانون رفتار خواهد شد. (مطابق ماده ٢ قانون محکومیت های مالی فرد راهی زندان می شود).

در حالت دوم مهریه دقیقا ١١٠ سکه است که مانند حالت اول باید تمامی مهریه پرداخت شود، در غیر این صورت برابر قانون رفتار خواهد شد. (طبق ماده ٢ قانون محکومیت های مالی).

در حالت سوم مهریه بیش از ١١٠ سکه تعیین شده است که در این وضعیت، در ابتدا باید ١١٠ سکه مطابق قانون پرداخت گردد (و درصورت امتناع از پرداخت، مطابق ماده ٢ قانون محکومیت های مالی  فرد خاطی به مجازات حبس محکوم می گردد) سپس دادگاه تمکن مالی فرد را بررسی کرده و مطابق وضعیت مالی و تمکن وی تصمیم گیری می کند.

طبق ماده ٢ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، تقاضای طلبکار در بازداشت کردن بدهکار تا زمان پرداخت و حصول برائت ذمه به رسمیت شناخته شده است.

احکامی که از سوی دادگاه های بدوی صادر می شوند تنها زمانی که به قطعیت رسیده باشد قابل اجرا هستند. احکام به دو شیوه قطعی می شوند: شکل اول آن است که هر دو طرف حکم را می پذیرند و اعتراضی به حکم نمی کنند؛ شکل دیگر هم بدین صورت است که با اعتراض یکی از طرفین پرونده و یا هر دو طرف نسبت به حکم صادره، پرونده برای بررسی مجدد به دادگاه تجدیدنظر ارسال می شود تا نسبت به اعتراض هر دو طرف پرونده مورد رسیدگی قرار گیرد. در این مرحله تائید رای دادگاه بدوی یا صدور حکم در دادگاه تجدید نظر حکم را قطعی می کند اما واقعیت موجود در دادگاه های خانواده نشان می دهد که در اغلب موارد زنان و مردان حکم دادگاه بدوی درباره اعسار و تقسیط مهریه را نمی پذیرند و با اعتراض نسبت به این حکم، شانس خود را برای به دست آوردن رای مطلوب امتحان می کنند.

علت این مساله هم کاملا روشن است. در اغلب موارد مردان نسبت به هر نوع تقسیطی اعتراض دارند و می خواهند تا حد ممکن پیش قسط و اقساط کمتری بپردازند. زنان هم که معمولا مسیری سخت و طولانی را برای به دست آوردن مهریه طی کرده اند، همیشه می خواهند پیش قسطی کافی و اقساط ماهانه بیشتری دریافت کنند.

اگر مردی همان حکم دادگاه اولیه را بپذیرد و در زمان صدور حکم در زندان و یا در مرخصی باشد، با پرداخت مهریه، نیم عشر (یک بیستم) و هزینه دادرسی بلافاصه از زندان آزاد می شود و دیگر نیازی نیست تا منتظر قطعی شدن حکم بماند. درباره مردانی که در زندان حضور دارند، دادگاه معمولا صدور، تایپ و ابلاغ حکم را با سرعت بیشتری انجام می دهد.

معمولا دادگاه تجدیدنظر در صورت زندانی بودن مرد در حکم صادره مهریه تخفیف می دهد و پیش قسط و قسط را کم می کند. این اتفاق در صورتی رخ می دهد که زن دلایل قانع کننده ای را در رد دادخواست تجدیدنظرخواهی مرد به دادگاه ارائه نکند اما در صورتی که دلایل کافی از سوی زن به دادگاه ارائه شود وضعیت فرق می کند. دادگاه تجدید نظر بعد از بررسی پرونده و صدور حکم، پرونده را به دادگاه بدوی ارسال می کند.

در این مرحله مرد و یا یکی از بستگان او می توانند برای پرداخت مهریه اقدام و در قالب نامه ای به دادگاه «تقاضای اجرای حکم» را مطرح کنند. دادگاه نیز با ارسال نامه ای برای شعبه اجرای احکام، قطعی شدن رای را تایید و پرداخت قسط را بدون مانع عنوان می کند.

پرداخت کننده مهریه علاوه بر پرداخت قسط اول باید نیم عشر را نیز پرداخت کند. ممکن است در صورت زیاد بودن نیم عشر، دایره اجرای احکام این مبلغ را نیز قسطی کند اما در اغلب موارد به دلیل اینکه این پول به طور مستقیم به خزانه دولت واریز می شود این مبلغ به صورت نقد دریافت می شود.

با پرداخت پیش قسط و قسط اول و نیم عشر و دیگر هزینه ها همچون هزینه دادرسی، دایره اجرای احکام در اولین فرصت نامه ای برای زندان ارسال می کند و زندانی در صورتی که در داخل زندان جرمی مرتکب نشده باشد که مجازات داشته باشد از زندان آزاد می شود.

در تمامی احکام مالی مربوط به مهریه و نفقه باید توجه داشت که در صورت عدم پرداخت مهریه یا نفقه از سوی مرد، با درخواست زن بار دیگر مرد بازداشت خواهد شد زیرا مرد باید ماه به ماه و در تاریخی مشخص بدهی خود را پرداخت کند. اگر در پرداخت بدهی تاخیری رخ دهد دایره اجرای احکام معمولا تا ده روز حکم جلب صادر نمی کند اما در قبال دریافت با تاخیر مهریه، به میزان قیمت سکه در همان روز یک بیستم از مرد جریمه اخذ می گردد. بعد از ١٠ روز نیز در صورتی که زن تقاضای جلب همسرش را مطرح کند، پرونده اجرای احکام به شعبه رسیدگی کننده ارسال و با بررسی پرونده توسط قاضی و موافقت او، دایره اجرای احکام نیز دوباره حکم جلب تازه ای صادر می کند.

گاهی در این مقطع مرد تقاضای استمهال می کند که در صورت موافقت، قاضی پرونده را تا مدتی که مهلت داده به دایره اجرای احکام ارسال نمی کند و مرد می تواند بدهی خود را با تاخیر و البته جریمه بپردازد و دیگر خطر حکم جلب او را تهدید نمی کند.

برخی مردان تصور می کنند بعد از پرداخت چند قسط مهریه می توانند دیگر آن را نپردازند اما باید به این مساله توجه کرد که در صورت عدم پرداخت این دین، مهریه از حالت اقساط به حالت «حال» درمی آید و اصطلاحا این دین «حال» می شود و با منتفی شدن حالت «اقساط» مرد مجبور خواهد شد تا تمامی آن را به شکل نقد بپردازد و دیگر امکان قسطی شدن آن وجود ندارد. برخی تصورات غلط دیگر هم درباره مهریه وجود دارد. یکی از این تصورات این است که مرد می تواند چند قسط از مهریه را در دایره اجرای احکام دادگاه بپردازد و پس از آن می تواند با هدف اذیت و آزار زن اقساط دیگر را در دادگاه های شهرهای دیگر بپردازد یا اینکه مرد می تواند سکه های تقلبی را به جای سکه واقعی به همسرش بپرازد.

در پاسخ به چنین نکاتی باید توجه داشت که مهریه تنها در شعبه ای از دایره اجرای احکام قابل پرداخت است که در آن پرونده تشکیل شده باشد و اساسا هیچ کدام از دیگر دادگاه های خانواده در سراسر کشور اقساط  مهریه را از مرد دریافت نمی کنند، مگر آنکه پرونده در آن شهر تشکیل شده باشد.

این مساله هم تنها در شرایطی رخ می دهد که محل زندگی یا کار مرد به شهری دیگر منتقل شود و او بتواند این تغییر جغرافیایی را با دلایل کافی به دادگاه اثبات کند که در این صورت پرونده نیز ممکن است به آن شهر منتقل شود. البته مهریه از سوی اعضای خانواده و یا دوستان هم قابل پرداخت است تا هیچ مردی به بهانه هایی مانند حضور در ماموریت کاری، بیماری احتمالی، گرفتاری شغلی و... از زیر پرداخت این دین شانه خالی نکند.

در اغلب دادگاه ها هم بابت پرداخت مهریه از فرد مراجعه کننده امضا گرفته می شود تا حضور او در دادگاه اثبات شود. در پرداخت سکه نیز معمولا امکان انجام هیچ نوع تقلبی وجود ندارد. به دلیل برخی تقلب های گسترده، مدتی است در اغلب دادگاه های خانواده فضایی برای فروش سکه به وجود آمده است که مردان با مراجعه به این بخش، سکه مورد نیاز خود را تهیه می کنند و به مدیر اجرای احکام تحویل می دهند. مدیر اجرای احکام  بعد از دریافت سکه رسیدی دوبرگی را امضا می کند. یک برگ از این رسید به مرد داده می شود و برگ دیگر در پرونده قرار می گیرد. تاریخ دریافت سکه نیز بسته به حکم صادره متفاوت است. اگر حکم تقسیط مهریه در دادگاه بدوی با عدم اعتراض هر دو طرف به قطعیت برسد، تاریخ ابلاغ حکم ملاک زمان پرداخت مهریه قرار می گیرد. درباره دادگاه تجدیدنظر این مساله ملاک نیست و پرداخت مهریه باید از تاریخ صدور حکم انجام شود. اگر تاریخ پرداخت مهریه با یک روز تعطیل مصادف باشد، باید روز بعد برای پرداخت مهریه به دادگاه مراجعه کرد. رسید دومی که در پرونده اجرای احکام قرار می گیرد، برای این است تا بعد از مراجعه زن و پس از احراز هویت او، توسط زن امضا و مزین به اثر انگشت شود و پس از آن سکه به او تحویل داده شود. برخلاف تحویل سکه، دریافت آن معمولا فقط شامل زن می شود و اعضای خانواده و اقوام زن نمی توانند برای دریافت سکه به دادگاه مراجعه کنند. به هر صورت باید توجه داشت اگر مطالبه مهریه به دادگاه کشیده شود به مثابه شمشیر دو لبه ای است که هم مرد را در صورت عدم پرداخت راهی زندان می کند و هم زن را به پیچ و خم دادگاه ها می کشد.