گام به گام با پرونده ای درباره قصور یک دندانپزشک

موسی برزین خلیفه لو

١) اقامه دعوی علیه دندان پزشک مقصر چگونه انجام می گیرد؟ ٢) چه اسناد و مدارکی برای طرح دعوی علیه دندان پزشک مقصر لازم است؟  ٣) مجازات دندان پزشک مقصر چیست؟ در چه صورت مجازات حبس برای وی تعیین می شود؟ موسی برزین خلیفه لو، حقوقدان ایرانی در این بلاگ پرونده یکی‌ از موکل‌های خود را  مرور کرده و به این سوال‌ها پاسخ می دهد.

تخلفات و جرایم پزشکی طیف گسترده ای را شامل می شوند. اما آنچه که بیشتر اهمیت دارد، قصور و بی احتیاطی پزشکی است. این قصور در اغلب موارد منجر به فوت یا نقص عضو یا زوال حس یا منافع بیمار می شود. در کشور ایران آمار دقیقی از قصور پزشکی وجود ندارد اما آمارهای منتشر شده از طرف نهادهای دولتی نشانگر رشد این پدیده است. بر اساس گزارش سازمان پزشکی قانونی تعداد پرونده های قصور پزشکی در ١١ ماه سال ١٣٩٢، ٤٦٦٧ مورد بوده که از این تعداد ٢٠٣٨ مورد به محکومیت پزشک منجر شده و مابقی منتهی به تبرئه پزشک و یا انصراف شاکی از شکایت شده است. در سال ١٣٩٠ نیز تعداد پرونده های ارجاعی به پزشکی قانونی در مورد قصور پزشکی ٣٣٧٧ مورد بوده که از این تعداد ١٥٠٨ مورد منجر به محکومیت پزشک شده است. در سال ١٣٨٩ نیز ٢٩٢٥ شکایت در مورد قصور پزشکی مطرح شده است. جراحی زنان و زایمان، جراحی ارتوپدی، جراحی عمومی و دندان پزشکی به ترتیب بیشترین شکایت ها را به خود اختصاص داده است. (روزنامه جام جم، شماره ٣٩٨٢، ٤ خرداد ٩٣)

البته باید توجه داشت که آمار فوق، آمار "شکایت های مربوط به قصور پزشکی" است و نه الزاما آمار "قصور پزشکی". بدیهی است آمار قصور پزشکی بسیار بیشتر است، چه بسیار بیمارانی که متوجه قصور پزشک نشده و یا حتی اگر هم شده اند به دلیل سختی های پیگیری قضایی از آن صرفنظر کرده اند.

به عنوان یک وکیل دادگستری تا به حال با چندین مورد پرونده قصور پزشکی منجر به فوت یا نقص عضو بیمار، مواجه شده ام. در یک مورد پدر و مادری شکایت کرده بودند که دخترشان برای انجام عمل جراحی به بیمارستان مراجعه و پزشک وی را جراحی کرده بود. پس از گذشت یک هفته از عمل سزارین دخترشان در اثر عوارض جراحی فوت می کند. پرونده برای اظهار نظر کارشناسی به پزشکی قانونی ارسال و کمیسیون پزشکی علت فوت را پارگی اثنی عشر و کیسه آب حاملگی و عفونت اعلام کرده و بی احتیاطی پزشک و قصور در پیگیری عوارض جراحی را عامل آن عنوان می کند. با اعتراض متهم پرونده به هیات ٥ نفره ارسال و این هیات نیز پزشک را ٩٠ درصد مقصر اعلام می کند. در نهایت پزشک به پرداخت ٩٠ درصد دیه زن و همچنین ١ سال زندان به جهت بی احتیاطی و عدم رعایت نظامات ایمنی محکوم می شود.

همچنین چندین پرونده قصور پزشکی در جراحی های ارتوپدی نیز وکالت یا مطالعه کرده ام. در این پرونده ها اغلب بیماران دچار نقص عضو شده بودند. در یک پرونده ای که وکالت آن را به عهده داشتم، بیمار ٤ بار به دلیل قصور و اشتباه پزشک تحت عمل جراحی قرار گرفته بود و علاوه بر ایجاد نقص در استخوان پا، سال ها از عوارض بیهوشی رنج می برد. از دیگر موارد قصور پزشکی که نسبت به دیگر حوزه ها بیشتر رخ داده است، بخش دندان پزشکی است. سوالات قابل توجهی در مورد نحوه طرح دعوی از دندان پزشکان به دلیل ضایعات ناشی از کشیدن یا ترمیم دندان مطرح می شود. به عنوان مثال فردی از بی حس شدن نصف زبان خود به هنگام جراحی دندان عقل خبر داده و خواهان اطلاع از نحوه شکایت از دندان پزشک شده بود. بر اساس گفته های این فرد وی ٥ سال پیش در ایران تحت عمل جراحی دندان قرار گرفته و از آن زمان به بعد نصف زبانش بی حس شده است.

برای پیگیری قضایی این مساله لازم است ابتدا تمامی مدارک و اسنادی را که نشان دهنده مراجعه به آن پزشک است، جمع آوری شود. برگه ویزیت، نسخه ها و رسیدهای پرداخت مبلغ، بهترین روش اثبات مراجعه به یک پزشک است. علاوه بر آن اگر در مدت این پنج سال به پزشک های دیگری نیز جهت معاینه مراجعه شده، اسناد مراجعه و درمان و همچنین گزارشهای درمانی نیز باید جمع آوری شود. دقت شود که مدارک هزینه های مصرف شده برای درمان طی این ٥ سال باید تا حد ممکن جمع آوری شود.

سپس باید با تنظیم شکوائیه به دادسرای حوزه ای که عمل جراحی دندان در آن صورت گرفته، مراجعه و شکوائیه به همراه مدارک جمع آوری شده به دادسرا ارائه شود. در شکوائیه لازم است مشخصات و آدرس پزشک و خود شاکی نوشته شده و ماجرا دقیقا شرح داده شود و دیه، هزینه دادرسی و مجازات پزشک خواسته شود. پس از اینکه تعیین شعبه در دادسرا انجام گرفت، مسئول رسیدگی به پرونده شاکی را برای تأیید بی حسی زبان و دیگر اثرات جراحی، به پزشکی قانونی ارجاع خواهد داد. کمیسیون پزشکی قانونی با معاینه شاکی و رویت مدارک ارائه شده در مورد میزان بیماری و تقصیر دندان پزشک  نظر خواهد داد و در صورت تشخیص تقصیر، میزان آن را نیز تعیین خواهد کرد. در این میان دادسرا، دندانپزشک را احظار کرده و اظهارات وی را اخذ خواهد کرد. ممکن است مسئول رسیدگی به پرونده انجام این مراحل را به کلانتری واگذار کند. به هر حال در صورتی که پزشکی قانونی، پزشک را مقصر بداند قرار تأمین صادر شده و به احتمال زیاد پزشک باید وثیقه یا کفیل تأمین کند. پس از اخذ نظر پزشکی قانونی این نظریه به شاکی و متهم ابلاغ خواهد شد. در صورت اعتراض هر یک از طرفین به نظریه، پرونده برای اظهار نظر مجدد به هیات ٥ نفره در پزشکی قانونی ارسال می شود. این هیات نیز پس از معاینه و بررسی مدارک نظر خود را اعلام می کند. باید توجه داشت که در پرونده های مربوط به قصور پزشکی، نظریه پزشکی قانونی مهمترین و سرنوشت سازترین مرحله دادرسی است، زیرا قضات بر اساس آن رای خود را صادر می کنند. اگر پزشکی قانونی دندانپزشک را مقصر ندانست، پرونده به احتمال زیاد با قرار منع تعقیب بسته خواهد شد اما اگر تماما یا قسما پزشک مقصرتشخیص داده شد، شاکی مستحق شناخته شده و قرار مجرمیت و کیفرخواست صادر می شود و پرونده به دادگاه عمومی جزائی ارسال خواهد شد. دادگاه نیز با توجه به نظریه پزشکی قانونی و کیفرخواست، حکم صادر خواهد کرد. دادگاه با توجه به مواد ٦١١ الی ٦١٥ قانون مجازات اسلامی، دندانپزشک را بر اساس میزان تقصیر به دیه و پرداخت هزینه های دادرسی محکوم خواهد کرد. با توجه به اینکه صرفا در مواردی که بیمار بر اثر قصور پزشک فوت کند، مجازات حبس برای پزشک پیش بینی شده، در این مورد پزشک فقط به دیه محکوم خواهد شد. بر اساس تجربه در این گونه پرونده ها صدور حکم بیشتر از یک سال به طول خواهد انجامید.